حره شوران

حره

«حَرَّة»، واژه‌ای عربی و به معنای زمین سختی است، که از سنگ‌های سیاه شکل گرفته، گویی با آتش سوخته باشد. ریشه این واژه «ح، ر، ر» به معنای گرما بوده و جمع آن «حِرار» است. به گفته برخی، «حرّه» به نام «لابة» نیز خوانده شده است. واژه‌نامه‌های پارسی، حرّه را «سنگلاخ سوخته» و «سنگستان» معنا کرده‌اند.

زمین‌های حرّه، انبوهی از سنگ‌های سخت سیاه‌رنگ و متخلخل است، که زمینه زیست بشری و کشاورزی در آن فراهم نیست. علت به وجود آمدن این مناطق، گسل‌های فراوانی است، که گاه گدازه‌های آتش‌فشانی از آن فوران کرده و سطح زمین را به صورت گسترده، بدون آنکه کوه‌زایی کند، می‌پوشاند. این گدازه‌ها پس از سرد شدن به رنگ تیره درمی‌آیند.

نام

حره شَوْران، در نزد بیشتر مردم به حره شوران شناخته می‌شود. از گذشته نیز به همین نام شناخته می‌شده است.

يحتمل أنه مشتق من شرت الدابة شورا إذا عرضتها عليّ، و لعل هذا الموضع قد كانت تعرض فيه الدواب‏

به گمان مجدالدین فیروزآبادی، واژه‌شناس، نام این حره از «شرت الدابة» به معنای «عرضه کردن حیوان برای فروش» گرفته شده است؛ زیرا شاید این حره، محل آوردن حیوانات برای فروش بوده باشد.شَوْران، در لغت به معنای «ماده‌ای زردرنگ» و گیاهی به نام «قِرطِم» نیز آمده است. برخی، تلفظ آن را با این معانی، شُوران دانسته‌اند.

مکان

حرة شَوران در جنوب مدینه واقع شده

این حره بخش جنوب را از حرة شرقى تا غربى پوشانده و آنها را به یکدیگر متصل کرده است.

در مشخص کردن محدوده آن اختلاف است. لکن حول عقیق مدینه است.

این حره، از مسجد النبی(ص)، نزدیک به ۶ کیلومتر فاصله دارد.

ابن زباله (م.حدود ۲۰۰ق)، حره شوران را حره شرقی مدینه دانسته است.

‌ویژگی

حرة جنوبیه به دو قسم تقسیم می‌شود؛ جزء بزرگتر این حره به نام «حره معصم العلیا» است و جزء کوچکتر آن، که از حره‌های کوچک تشکیل شده و دارای نام‌های محلی هستند، حرة میطان و حرة العصبه هم از اجزاء این حره می‌باشند. این حره دارای نباتات و محل طبیعی برای چراگاه حیوانات بوده است.

حرة شوران از پرگیاه و پرآب‌ترین حره‌های مدینه است؛ لذا درآن، زراعت و دامداری وجود دارد و مزارع و بستانهای زیادی در آن وجود دارد

طول آن از شمال به سوی جنوب نزدیک به ۱۱ کیلومتر و پهنای آن نزدیک به ۸ کیلومتر است.

این حره، در بخش‌های میانه آن از سنگ بازلت، در سوی شرقی آن از سنگ‌های آتشفشانی سیاه رنگ و بخشی از سمت غربی آن از سنگ‌های سخت سرخ رنگ تشکیل یافته است.

در حدیث

بر پایه روایتی در منابع اهل سنت، حضرت محمد(ص) شتری را در بازار دید و از چاقی آن ابراز شگفتی کرده، از منطقه‌ای که در آن می‌چریده پرسید. پاسخ شنید که در حره شوران چریده است. وی از خدا خواست به این حره برکت بدهد؛ از این رو، برخی این حره را مبارک دانسته‌اند.

در تاریخ

بنی سُلَیم آنجا را محل سکونت برگزیده بودند.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله بررسی جغرافیای طبیعی مدینه یحیی جهانگیری و علی اصغر کریم خانی، فصلنامه میقات حج، دوره ۲۶، ش۱۰۳، بهار ۱۳۹۷، ص۷۹–۱۰ است.

• الاکمال فی رفع الارتیاب: علی بن هبة الله ابن ماکولا (م.۴۷۵ق.)، دار الکتب العلمیه، بیروت،‌ ۱۴۱۱ق.
• جمهرة اللغة، محمد بن حسن بن درید (ابن درید)، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
• الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، تحقیق احمد عبد الغفور عطار، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
• الطراز الأول والكناز لما عليه من لغة العرب المعول، على خان بن احمد مدنى، موسسة آل البيت(ع) لاحياء التراث، مشهد، 1384ش.
• فرهنگ ابجدى، فواد افرام بستانى، اسلامي، تهران، 1375ش.
• فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
• قاموس المحیط، مجدالدین فیروز آبادی، المیریه، مصر، ۱۴۰۲ق.

• كتاب الجيم، اسحاق بن مرار شيبانى، الهيئه العامه لشئون المطابع الاميريه، قاهره، 1975م.

• کتاب العین، خلیل بن احمد فراهیدی، نشر هجرت، قم، ۱۴۰۹ق.
• لسان العرب، محمد بن مكرم بن منظور (ابن منظور)، دار صادر، بيروت، 1414ق.

• المحيط فى اللغة، اسماعيل بن عباد صاحب، عالم الكتب& بيروت، 1414ق.

• المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة، محمد محمد حسن شراب، دار الشاميه-دار القلم، بيروت-دمشق، 1411ق.

• معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.

• معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس (ابن فارس)، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ق.
• معجم البلدان، ‏ياقوت حموى، دار صادر، بيروت، 1995م.
• وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، علی سمهودی،‌ دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۶م.