چاه انس بن مالک
چاه اَنَس بن مالک: از چاه‌های قدیمی مدینه
چاه انس در شرق مسجدالنبی، در مجاورت محله بنی جُدیله[۱] و در خانه انس بن مالک* خادمِ پیامبر از بنی‌عُدی بن نَجّار خزرج قرار داشت و در جاهلیت آن را با نام برود می‌شناختند.[۲] این چاه که از املاک پدر انس بود، در منابع متقدم با نام انس[۳] و گاه با نام پدرش مالک[۴] معروف بوده و در قرون متأخر از آن با نام‌هایی چون حَضارم[۵] و رباطیه[۶] یا زناطیه[۷] یاد شده است.
چاه انس با آب شیرین و گوارای خود مورد استفاده مردم مدینه در زمان سختی و قحطی بود.[۸] گزارش‌هایی از نوشیدن آب این چاه توسط پیامبر(ص) حکایت دارند. به روایتی با ورود پیامبر به مدینه و سکونت در خانه ابوایوب انصاری، ابوایوب برای آن حضرت از آب گوارای چاه انس آورد.[۹] در گزارشی دیگر به نقل از انس پیامبر(ص) در میهمانی خانه وی، مقداری از آب چاه در شیر ریخت و نوشید.[۱۰] در روایتی از انس که در منابع متقدم از آن یادی نشده، وی شیرینی آب این چاه را به معجزه پیامبر دانسته است.[۱۱]
سمهودی (-۹۲۲ق) از موقوفه بودن این چاه برای کاروانسرایی در شمال باغ رومیه[۱۲] و خیاری (-۱۹۶۰م) از وجود این چاه در زمان خود در داخل بنایی زیبا سخن گفته است.[۱۳] ایوب صبری پاشا (-۱۳۰۷ق)[۱۴] و پس از وی رفعت پاشا (-۱۳۵۳ق)[۱۵] در بیان موقعیت مکانی این چاه آن را نزدیک بارگاه منسوب به عبدالله پدر پیامبر(ص) دانسته‌اند.
چاه انس تا سال ۱۳۵۳ق. در میان باغی از موقوفات اشراف علوی موجود بود اما با توسعه مسجد و گسترش شهر از بین رفت.[۱۶]
پانویس
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص125.
- ↑ تاریخ المدینه، ج1، ص160.
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص160؛ المعالم الاثیره ص41.
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص199؛ الطبقات، ج1، ص503.
- ↑ مراة الحرمین، ج1، ص428.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص125.
- ↑ سفرنامه‌های خطی فارسی، ج1، ص312.
- ↑ تاریخ المدینه، ج1، ص160.
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص199؛ الطبقات، ج1، ص504.
- ↑ وفاء الوفاء، ج3، ص125؛ سبل الهدی، ج7، ص223.
- ↑ دلائل النبوه، ج1، ص162.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص125.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص270.
- ↑ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص776.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص428.
- ↑ مدینه‌شناسی، ج1، ص315.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل چاه انس بن مالک.
- انساب الاشراف، احمد بن یحیی البلاذری ( -۲۷۹ق.)، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
- تاریخ المدینة المنوره(اخبار المدینه النبویه)، عمر بن شبّه النمیری ( -۲۶۲ق.)، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، ۱۳۶۸ش.
- تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً، احمد یاسین الخیاری ( -۱۳۸۰ق.)، عربستان، عامه، ۱۴۱۹ق.
- دلائل النبوه، ابونعیم الاصفهانی ( -۴۳۰ق.)، به کوشش محمد رواس و عبدالبر عباس، بیروت، دارالنفائس، ۱۴۰۶ق.
- سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی ( -۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- سفرنامه‌های خطی فارسی، گروهی از نویسندگان، به کوشش هارون وهومن، تهران، اختران، ۱۳۸۸ش.
- الطبقات الکبری، محمد بن سعد ( -۲۳۰ق.)، بیروت، دارالصادر، ۱۴۰۹ق.
- مدینه شناسی، سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، ۱۳۶۴ش.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا ( -۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
- موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا ( -۱۲۹۰ق.)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
- وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.