جعفر بن حسن مثنی
جعفر بن حسن مثنی، بزرگترین فرزند حسن مثنی و نوه امام حسن(ع) بوده و مدتی نمایندگی سادات حسنی را بر عهده داشته است. وی پیش از قیام زید بن علی(ع) درگذشته و در بقیع دفن شده است.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابوالحسن |
| نسب | نوه امام حسن(ع) |
| فرزندان | عبداللّه، قاسم، ابراهیم، حسن، فاطمه، رقیه، زینب، امّ القاسم، امّ الحسن،ام الحسین. |
| خویشان سرشناس | حسن مثنی پدر اوست. |
| منصب | نماینده سادات حسنی |
| محل درگذشت | مدینه |
| آرامگاه | بقیع |
او محدث و خطیبی توانا بوده و برخی از فرزندان و نوادگان او نیز محدث بوده‌اند. عبیدالله اصغر بن علی باغر، یکی از نوادگان او، امارت مکه و کوفه را بر عهده داشته است.
تبار ویرایش
جعفر بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)، مکنّی به ابوالحسن، بزرگترین فرزند حسن مثنی بود.[۱] پدرش، فرزند امام حسن(ع) و از همراهان امام حسین(ع) بود و در کربلا مجروح شد. او پس از مداوا توسط یکی از بستگان مادرش به مدینه بازگردانده شد. وی از متولّیان صدقات و موقوفات جدّش امام علی(ع) بود.[۲] بر پایه نقلی، مادر جعفر کنیزی بود که به نام «حبیبه فارسی» خوانده می‌شد.[۳]
نماینده سادات حسنی ویرایش
جعفر از شخصیت‌های سادات بنی الحسن(ع) به شمار می‌رفت و آنان را در بسیاری ماجراها نمایندگی می‌کرد چنان‌که وی به نمایندگی از سادات حسنی با زید بن علی(ع) بر سر سرپرستی موقوفات امام علی(ع)، کشمکش داشت. رفع منازعه و شکایت در حضور والی اموی مدینه انجام می‌شد.[۴] این نزاع و اختلاف پس از جعفر نیز ادامه یافت.[۵]
ویژگی‌ها ویرایش
او را از خطبا و فصحاء بنی‌هاشم و یکی از محدثان دارای وجهه در این قبیله برشمرده‌اند.[۶]
برخی او را از معتقدان مهدی منتظر از نسل امام صادق(ع) دانسته‌اند.[۷]
فرزندان و نوادگان ویرایش
جعفر دارای چهار پسر و شش دختر بود که نام آنها چنین است:
- عبداللّه،
- قاسم،
- ابراهیم،
- حسن،
- فاطمه،
- رقیه،
- زینب،
- امّ القاسم،
- امّ الحسن،
- ام الحسین.
نسل جعفر تنها از فرزندش حسن، تداوم یافت.[۸] حسن از محدثان و از راویان حدیث امام صادق(ع) است.[۹]
برخی از نوادگان جعفر چنین‌اند:
- عبیدالله اصغر بن علی باغر، که از امیران مکه و کوفه بود و در کوفه دفن شد.[۱۰]
- «محمد بن جعفر بن حسن بن جعفر بن حسن»، معروف به ابو قیراط، که نقیب طالبیان در بغداد بود.[۱۱] وی بر جنازه کلینی (م.۳۲۹ق) در بغداد نماز خواند.[۱۲] او درسال ۳۴۵ق. درگذشت.[۱۱]
- جعفر بن ابوقیراط، که از راویان و مؤلفان شیعه و درگذشته در ۳۰۸ق. است.[۱۳]
دودمان و نوادگان جعفر، در شهرهای گوناگون جهان اسلام مانند نیشابور، بیهق،[۱۴] اهواز، اصفهان[۱۵] و آمل[۱۶] از شهرهای کشور ایران؛ و حلب، حمص، دمشق و رمله[۱۷] از شهرهای شامات و در مغرب پراکنده شدند.[۱۸]
درگذشت ویرایش
جعفر بن حسن، در ۷۰ سالگی پیش از قیام زید بن علی(ع) در مدینه در گذشت.[۱۹] به باور برخی، درگذشت او در دوران منصور عباسی بوده است.[۲۰]
پانویس ویرایش
- ↑ عمدة الطالب، ص184.
- ↑ عمدة الطالب، ص184؛ اعیان الشیعه، ج5، ص43-44.
- ↑ الطبقات، ج5، ص245؛ تذکرة الخواص، ص195.
- ↑ البیان و التبیین، ص176؛ تاریخ الطبری، ج7، ص163.
- ↑ تاریخ الطبری، ج7، ص163؛ الکامل، ج5، ص 230.
- ↑ عمدة الطالب، ص184؛ الفائق، ج1، ص 294.
- ↑ کشف المحجه، ص156
- ↑ المجدی، ص82؛ تهذیب المقال، ج4، ص469.
- ↑ رجال النجاشی، ص46
- ↑ تاریخ الکوفه، ص94.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ المنتظم، ج14، ص106.
- ↑ رجال النجاشی، ص378؛ الاستبصار، ج4، ص305.
- ↑ رجال النجاشی، ص122.
- ↑ تاریخ بیهق، ص60؛ تاریخ نیسابور، ص310.
- ↑ منتقلة الطالبیه، ص21.
- ↑ منتقلة الطالبیه، ص35.
- ↑ جمهرة انساب العرب، ص44-45؛ منتقلة الطالبیه، ص 10، 16، 19، 122، 126، 134-135، 144، 321، 334، 346.
- ↑ المجدی، ص271-279.
- ↑ عمدة الطالب، ص184؛ البیان و التبیین، ص176؛ تاریخ الطبری، ج7، ص163.
- ↑ عمدة الطالب، ص184؛ مقاتل الطالبیین، ص121، 128؛ الکامل، ج5، ص522.
منابع ویرایش
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل جعفر بن حسن مثنی.
- الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق.)، به کوشش سید حسن موسوی الخرسان، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- اعیان الشیعه، سید محسن الامین ( -۱۳۷۱ق.)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
- البیان و التبیین، عمرو بن بحر الجاحظ ( -۲۵۵ق.)، مکتبه التجاریه الکبری، ۱۳۴۵ق.
- تاریخ الکوفه، السید حسین البراتی ( - ۱۳۳۲ ق.)، به کوشش العطیه، الحیدریه، ۱۴۲۴ق.
- تاریخ بیهقی، علی بن زید بیهقی ( - ۵۶۵ ق.)، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، فروغی، ۱۳۶۱ش.
- تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- تاریخ نیسابور، عبدالفاخر بن اسماعیل ( - ۵۲۹ ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- تذکره الخواص (تذکره الخواص الائمه فی خصائص الائمه)، یوسف بن قزاوغلی، سبط ابن الجوزی، قم، انتشارات شریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
- تهذیب المقال، السید محمد علی الابطحی، قم، ابن المؤلف، ۱۴۱۷ق.
- جمهره انساب العرب، علی بن احمد بن حزم (۳۸۴-۴۵۶ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- رجال النجاشی (فهرس اسماء مصنفی الشیعه)، احمد بن علی النجاشی ( -۴۵۰ق.)، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.
- الطبقات الکبری ( الطبقه الخامسه من الصحابه)، محمد بن سعد ( -۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
- عمدة الطالب، احمد بن علی بن عنبه ( -۸۲۸ق.)، به کوشش آل الطالقانی، نجف، المطبعة الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
- الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، عبدالحسین الشبستری، قم، النشر الاسلامی.
- کشف المحجه لثمره المهجه، سید بن طاوس (۵۸۹-۶۶۴ق.)، نجف، مطبعه الحیدریه، ۱۳۷۰ق.
- الکامل فی التاریخ، علی بن محمد ابن الاثیر (۵۵۵-۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد العلوی ( -۷۰۹ق.)، به کوشش احمد مهدوی دامغانی، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
- مقاتل الطالبیین، ابوالفرج الاصفهانی ( -۳۵۶ق.)، به کوشش مظفر، قم، دارالکتاب، ۱۳۸۵ق.
- المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، عبدالرحمن بن علی ابن الجوزی ( -۵۹۷ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا و نعیم زرزور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.
- منتقلة الطالبیه، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا ( - قرن۵ ق.)، به کوشش محمد مهدی، قم، الحیدریه، ۱۳۷۷ش.