ابوعبدالله طبری

ابوعبدالله طبری ملقب به امام الحرمین محدث و مفتی شافعی مذهب که مدتی در مکه به تدریس و فتوادادن مشغول بود.

شخصیت‌شناسی

ابوعبدالله حسین بن علی بن حسین، مشهور به طبری^[۱] در سال ۴۱۸ق.^[۲] در آمل طبرستان^[۳] زاده شد و در دهه آخر شعبان سال ۴۹۸ق. در ۸۰ سالگی در مکه معظمه درگذشت.^[۴] از مدفن وی در منابع ذکری به میان نیامده است.

ابوعبدالله شافعی مذهب بود و به مسلک اشعری نیز آشنایی کامل داشت^[۵] و بر پایه نقلی دارای عقیده اشعری بود.^[۶] تنها اثر مشهور بر جای مانده از او العدّه است که شرحی بر الابانه اثر فورانی در فروع فقه شافعی است.^[۷]

تحصیلات

ابوعبدالله طبری به سال ۴۳۹ق. در ۲۱ سالگی از آمل به نیشابور کوچ کرد و در آن‌جا فقه را نزد ناصر بن حسین عُمَری مروْزِی (م.۴۴۴ق.) فراگرفت^[۸] و پس از مهاجرت به بغداد که زمان آن دانسته نیست، فقه را از قاضی ابوطیب طبری^[۹]، صحیح بخاری را از عبدالغافر بن محمد، صحیح مُسلم را از عبدالغافر فارسی و دیگر کتب روایی را از دانشورانی چون ابوحفص بن مسرور، ابوعثمان صابونی و کریمه مروزیه^[۱۰] سماع کرد و به جایگاهی ممتاز در فقه، حدیث و اصول رسید.

آغاز تدریس در بغداد

طبری در سال ۴۸۳ق. در نظامیه بغداد پس از ابوالقاسم دبوسی (م.۴۸۲ق.) تدریس را آغاز کرد. آن‌گاه همراه ابومحمد الفامی (م.۵۰۰ق.) یک روز در میان، در آن‌جا به تدریس پرداخت. چون غزّالی (م.۵۰۵ق.) به نظامیه قدم گذاشت، آنان به احترام او تدریس را رها کردند. طبری در سال ۴۸۹ق. که غزالی (م.۵۰۵ق.) نظامیه را ترک کرد، دیگر بار تدریس را از سر گرفت. سپس در سال ۴۹۲ق. بغداد را به مقصد اصفهان ترک کرد.^[۱۱]

طبری و حج

مهم‌ترین بخش زندگی ابوعبدالله طبری، سفر او به مکه و اقامت حدود ۳۰ ساله وی در آن‌جاست. او به سبب این اقامت طولانی و همجواری با خانه خدا، عنوان «امام الحرمین»^[۱۲] را دریافت کرد و حاصل سال‌ها تحصیل در حوزه‌های گوناگون فقه، اصول و حدیث را در قالب تدریس، فتوا، نقل روایت و املاء ارائه نمود.^[۱۳] بدین روی، او را محدّث، فقیه و مفتی مکه لقب داده‌اند.^[۱۴] گروه‌های بسیار در مکه از وی فقه آموختند و کسانی همچون اسماعیل حافظ، ابوطاهر سلفی، ابوغالب ماوردی، ابوعلی بن سُکَّره، اسماعیل تمیمی، رزین عبدری، قاضی ابوبکر بن عربی، وجیه شحّامی و احمد بن محمد عباسی از او حدیث نقل ‌کردند.^[۱۵]

میان طبری و هیاج بن عبید و حنبلیان اهل‌ سنت، در مکه فتنه‌ها و تیرگی‌هایی پدید آمد^[۱۶] و در پی شکایت شیعیان به امیر مکه، هیاج به دستور وی تازیانه خورد. به نقل ذهبی (م.۷۴۸ق.) او در مکه دارای خاندانی بوده است.^[۱۷]

پانویس

↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۱؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳.
↑ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۴؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.
↑ العبر، ج۲، ص۳۷۷؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳-۲۰۴.
↑ طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰.
↑ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۴؛ ج۴، ص۳۴۹؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.
↑ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ ج۴، ص۳۵۰.
↑ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۴؛ ج۴، ص۳۵۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.
↑ طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰.
↑ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶.
↑ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۴؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.
↑ العبر، ج۲، ص۳۷۷؛ معجم المؤلفین، ج۴، ص۲۹.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳-۲۰۴؛ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶-۲۷۷؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.
↑ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۷؛ طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.
↑ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوعبدالله طبری.

تاریخ الاسلام: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۵ق
سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، ۱۴۰۶ق
شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (م.۱۰۸۹ق.)، به کوشش الارنؤوط و دیگران، دار ابن کثیر، دمشق، ‌۱۴۰۶ق.
طبقات الشافعیة الکبری: تاج‌ الدین السبکی (م.۷۷۱ق.)، به کوشش الحلو و دیگران، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق
طبقات الشافعیه: ابن قاضی شهبة الدمشقی (م.۸۵۱ق.) به کوشش الحافظ عبدالعلیم خان، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۷ق
العبر فی خبر من غبر: الذهبی (م ۷۴۸ ق)، به کوشش محمد السعید، بیروت، دار الکتب العلمیه
معجم المؤلفین: عمر رضا کحاله، بیروت، التراث العربی
موسوعة طبقات الفقهاء: اللجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق۷، مؤسسة الامام الصادق۷، قم، ۱۴۱۸ق
الوافی بالوفیات: خلیل بن ایبک الصّفدی (م.۷۶۴ق.)، بیروت، دار النشر، ۱۴۱۱ق.

[1] سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۱؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳.

[2] تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.

[3] سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.

[4] سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۴؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.

[5] العبر، ج۲، ص۳۷۷؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳-۲۰۴.

[6] طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰.

[7] طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۴؛ ج۴، ص۳۴۹؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.

[8] تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶؛ طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳؛ ج۴، ص۳۵۰.

[9] طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۴؛ ج۴، ص۳۵۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.

[10] سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.

[11] طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰.

[12] تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶.

[13] طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۶۴؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.

[14] العبر، ج۲، ص۳۷۷؛ معجم المؤلفین، ج۴، ص۲۹.

[15] سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۰۳-۲۰۴؛ تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶-۲۷۷؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۱۰.

[16] تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۷؛ طبقات الشافعیه، ج۴، ص۳۵۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۴۰۸.

[17] تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۲۷۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]