کاربر:Ahmad/صفحه تمرین۱

تعریف فقهی

سجده در اصطلاح خاص فقه به نهادن پیشانی بر زمین و آنچه بر آن می روید-به جز خوردنیها و پوشیدنیها- به قصد تعظیم خداوند اطلاق می گردد.

احکام سجده

به نظر فقیهان امامیهو برخی از فقیهان اهل سنت،در سجده، مکلف باید هفت عضو خود یعنی پیشانی، دو کف دست، دو انگشت شصت پاها و دو زانوی خود را بر زمین بگذارد.

۴. موضع سجده: به نظر فقیهان امامیه نمازگزار هنگام سجده باید بر زمین همچون خاک، سنگ، ریگ، شن و مانند آنها یا آنچه از زمین می روید مانند علف، چوب، برگ درختان- به جز خوردنیها و پوشیدنیها- سجده کند. در مقابل فقیهان اهل سنت سجده بر غیر زمین همچون لباس و عمامه و فرش را جایز شمرده اند.د

سجده بر تربت امام حسین

سجده بر تربت امام حسین(ع) مشروع و بلکه بهترین سجده گاه در میان مواضع سجده است در نقلی دیگر آمده است که امام صادق(ع) جز بر خاک کربلا سجده نمی کرد و نیز روایت شده است که آن حضرت هنگام نماز پارچه ای که در آن تربت امام حسین قرار داشت را پهن و بر آن سجده کرد و فرمود: سجود بر تربت کربلا حجابهای هفتگانه را پاره می کند. و در روایتی دیگر فرمود: سجده بر خاک قبر امام حسین(ع) زمین های هفتگانه را نورانی می کند.در برابر برخی از فقیهان اهل سنت از جمله پیروان ابن تیمیه این عمل را بدعت و حرام دانسته اند،

سجده در مسجد الحرام

فقیهان امامیه بر اساس روایات منقول از اهل بیت(ع) سجده در موارد و مکان های مختلفی از مسجد الحرام را مستحب شمرده اند. از جمله موارد یاد شده سجده بعد از طواف و نماز طواف است. مستند این عمل روایتی از سیره امام صادق(ع) است که آن حضرت پس از طواف و نماز طواف سر به سجده گذاشتند و اذکار و دعای« سجد وجهی لک تعبدا ورقا لا إله إلا أنت حقا حقا الأول قبل کل شئ والآخر بعد کل شئ وها أنا ذا بین یدیک ناصیتی بیدک فاغفر لی إنه لا یغفر الذنب العظیم غیرک فاغفر لی فإنی مقر بذنوبی علی نفسی ولا یدفع الذنب العظیم غیرک» را بر زبان جاری کردند. همچنین فقیهان امامیه ورود به خانه کعبه و سجود در این مکان و قرائت دعای: « لا یرد غضبک إلا حلمک ، ولا یجیر من عذابک إلا رحمتک ... » در حال سجده را با استناد به روایتی از امام صادق(ع)مستحب شمرده اند.مورد دیگر سجده هنگام وداع با خانه خداست که مستحب است زائر قبل از خروج از مسجد الحرام در نزد درب خروج رو به کعبه سر به سجده گزارد و از خداوند طلب کند تا اعمال او را قبول کند و سفر یاد شده را سفر آخر او قرار ندهد و ذکر و دعای: «سجدت لک تعبدا ورقا ، ولا إله إلا أنت ربی حقا حقا ، اللهم اغفر لی ذنوبی وتقبل حسناتی وتب علی ، إنک أنت التواب الرحیم» را نیز بر زبان جاری کند.

سجده در برابر مرقد معصومان

سجده برای غیر خداوند-هر چند برای اولیای الهی باشد- حرام است.دلیل این امر آیاتی است که تنها خدا را شایسته عبادت دانسته: «أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ »(یوسف: ۴۰) و انسانها را از سجده برای غیر خدا نهی کرده و آنان را به سجده برای خدا فرمان داده است: «لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ»(فصلت: ۳۷) در روایاتی از اهل بیت(ع) نیز سجده تنها شایسته خداوند دانسته شدهو از سجده برای غیر خدا نهی شده است. بر پایه ادله یاد شده فقیهان امامیه گفته اند که سجده در برابر مرقد معصومان و اولیای الهی اگر برای غیر خداوند باشد حرام است، اما اگر برای شکر خداوند به جهت توفیق زیارت اولیای خدا باشد جایز و بلکه مستحب و دارای پاداش است.از این رو فقیهان امامیه، شیعیان را از سجده کردن در مشاهد مشرفه برای صاحبان قبور نهی کرده و برآنند که سجده در این مکانها باید تنها برای خداوند باشد.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل سجده.

اجوبه المسائل المنهاجیه: حسن بن یوسف حلی(علامه حلی) (م.۷۲۶ق.)، قم، خیام، ۱۴۰۱ق. الامالی: محمد بن حسن الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تصحیح محققان بنیاد بعثت، قم، انتشارات دارالثقافه، ۱۴۱۴ق. الإنصاف فی مسائل دام فیها الخلاف: الشیخ السبحانی، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع) ، ۱۴۲۳ق. الانوار البهیة فی تاریخ الحجج الالهیه: عباس قمی (۱۲۵۴-۱۳۱۹ش.)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق. بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: محمد باقر المجلسی (م.۱۱۱۱ق.)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق. البحر الرائق (شرح کنز الدقائق): زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق.)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (م.۵۸۷ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق. البیان فی تفسیر القرآن: سید ابو القاسم موسوی الخویی، بیروت، دارالزهراء، ۱۳۹۵ق. تاج العروس من جواهر القاموس: مرتضی الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. التبیان فی تفسیر القران: محمدبن حسن الطوسی (شیخ طوسی) (م. ۴۶۰ق)، تحقیق احمد حبیب قصیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م. تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه: حسن بن یوسف الحلی (علامه حلی) (م.۷۲۶ق.)، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق. تحریر الوسیله: امام خمینی قدس سره (م.۱۳۶۸ش.)، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق. تحفه الفقهاء: علاالدین محمد السمرقندی(م. ۵۳۹ق)، بیروت،دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم: حسن مصطفوی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱ش. تذکرة الفقهاء: حسن بن یوسف حلی (م. ۷۲۶ق)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق. تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم): اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، تحقیق محمد حسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق. تفسیر أبی السعود: أبی السعود بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. تفسیر الصافی: محمد بن المرتضی (الفیض الکاشانی) (م.۱۰۹۱ق.)، تحقیق حسین الاعلمی، قم موسسه الهادی، ۱۴۱۶ق. تفسیر الصراط المستقیم: سید حسین بروجردی قم موسسه انصاریان۱۴۱۶ ق تفسیر العیاشی: محمد بن مسعود العیاشی (م.۳۲۰ق.)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیه، ۱۳۸۰ق. تفسیر القرآن الکریم( شبر): سید عبد الله شبر بیروتT دار البلاغة T 1412 ق. التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب): محمد بن عمر فخرالدین الرازی (م.۶۰۶ق.)، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق. تفسیر نمونه: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش. تفسیر نور الثقلین: عبدعلی بن جمعه العروسی الحویزی (م.۱۱۱۲ق.)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش. تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: محمد فاضل لنکرانی، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار، ۱۴۲۱ق. تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید: محمد بن حسن الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش. الثمر الدانی علی رساله القیروانی: صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق.)، بیروت، مکتبة الثقافیه، بی‌تا. جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، مطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق. جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری): محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیه وبین ائمّة الحجاز والعراق: علی بن محمد القمی السبزواری (قرن ۷)، تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، زمینه سازان ظهور امام عصر، ۱۳۷۹ش. الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد القرطبی (م.۶۷۱ق.)، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۶۴. جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: محمد حسین نجفی الجواهری (م. ۱۲۶۶ق.)، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش. حاشیة رد المحتار علی الدر المختار: شرح التنویر الابصار فی فقه مذهب الامام ابی‌حنیفه النعمان، محمد امین بن عابدین (م.۱۲۵۲ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره: یوسف بن احمد البحرانی (م. ۱۱۸۶ق.)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش. الخلاف فی الاحکام: محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق.)، تحقیق خراسانی و دیگران، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ق. دلائل الامامه: محمد بن جریر الطبری شیعی (قرن۴ق.)، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۴۱۳ق. دلیل الناسک: سید محسن حکیم طباطبایی، تحقیق سید محمد علی قاضی طباطبایی، نجف الاشرف، مدرسه دارالحکمه، ۱۴۱۶ق. ذکری الشیعه فی احکام الشریعه: محمد بن مکی (م.۷۸۶ق.)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۹ق. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی: محمود بن عبدالله الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق. روضة الطالبین و عمدة المتقین: یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق.)، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. السجود علی الأرض: علی الأحمدی، بیروت، مرکز جواد للصف، ۱۴۱۴. سنن ابن ماجه: محمد بن زید الربعی ابن ماجه (م.۲۷۵ق.)، تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۵ق. سنن الترمذی (الجامع الصحیح): محمد عیسی الترمذی (م.۲۷۹ق.)، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۲ق. السنن الکبری: احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق. الشیعة الفرقة الناجیة: الحاج سعید أبو معاش، قم، مؤسسة السیدة المعصومة (ع)، ۱۴۲۸ق. الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة): اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق.)، تحقیق احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق. صحیح البخاری: محمد بن اسماعیل البخاری (م.۲۵۶ق.)، تحقیق عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق. الصحیفة السجادیة: الإمام زین العابدین ( ع )( م.۹۴ق.)، تحقیق : السید محمد باقر الموحد الابطحی الإصفهانی قم، مؤسسة الأنصاریان، ۱۴۱۱. العروة الوثقی: سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق. العقیدة الإسلامیة علی ضوء مدرسة أهل البیت ( ع ): الشیخ السبحانی، تحقیق جعفر الهادی، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، ۱۴۱۹.

علل الشرائع و الاحکام: شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق.)، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.

عمدة القاری: محمود بن احمد البدرالعینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. غریب الحدیث: القاسم ابن سلاّم الهروی (م.۲۲۴ق.)، تحقیق محمد عبدالمعیدخان، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹۶ق. غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام: المیرزا القمی(م.۱۲۳۱ق.)، تحقیق عباس تبریزیان، عبد الحلیم الحلّی ، السیّد جواد الحسینی، قم ، مکتب الإعلام الإسلام، ۱۴۱۷ق. الغیبه: محمد بن حسن الطوسی (م.۴۶۰ق.)، ، قم، دار المعارف الإسلامیه، ۱۴۱۱ق. فتح العزیز شرح الوجیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق.)، بیروت، دار الفکر. فتح المعین: الملیباری الهندی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق. فقه السنه: السید السابق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق. فقه الصادق علیه السلام: سید محمد صادق حسینی روحانی، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق. القاموس الفقهی: سعدی ابوحبیب، دمشق، دارالفکر، ۱۴۰۸ق. قرب الاسناد: عبدالله بن جعفر حمیری (م.۳۰۰ق.) قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۳ق. الکافی: محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق.)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۲ش. کتاب الصلوة: میرزا محمد حسین غروی نائینی للکاظمی (م.۱۳۵۵ق.)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۱ق. کتاب الطهاره: سید ابوالقاسم الخویی، قم، دارالهادی، ۱۴۱۰ق. کشاف القناع عن متن الاقناع: منصور بن یونس البهوتی (م.۱۰۵۲ق.)، تحقیق محمد حسن محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل: محمود بن عمر الزمخشری (م.۵۳۸ق.)، مصطفی البابی، ۱۳۸۵ق. کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام: محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق.)، قم، نشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق. کلمة التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق. کنز العرفان فی فقه القرآن: محمد بن عبدالله المقداد (م.۸۲۶ق.)، تصحیح و إخراج أحادیثه بهبودی، تهران، مکتبة الرضویة، ۱۳۸۴ق. کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال: علی بن حسام‌الدین الهندی (م.۹۷۵ق.)، تحقیق بکری حیانی و صفوة السقاء، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۰۹ق.

کتاب الصلاة: تقریر بحث المحقق الداماد للآملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.

لسان العرب: محمد بن مکرم ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. المبسوط: محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق. مجمع البحرین: فخرالدین بن محمد الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، تحقیق الحسینی، تهران, المرتضویة، ۱۳۶۲ش. مجمع البیان فی تفسیر القرآن: الفضل بن الحسن الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، تحقیق گروهی از علما، بیروت، الاعلمی، ۱۴۱۵ق. مجمع الزوائد و منبع الفوائد: علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م.۸۰۷ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق. المجموع شرح المهذب: محیی بن شرف النووی (م.۶۷۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۳۲ق. مختلف الشیعة فی احکام الشریعه: حسن بن یوسف الحلی(علامه حلی) (م.۷۲۶ق.)، قم، انتشارات الاسلامی ، ۱۴۱۳ق. مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.۱۰۰۹ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق. مدارک تحریر الوسیلة: الشیخ مرتضی بنی فضل، تحقیق مؤسسة تنظیم ونشر آثار الإمام الخمینی (قده) ، مؤسسة تنظیم ونشر آثار الإمام الخمینی (قده) ، ۱۴۲۲ق. المزار الکبیر: محمد بن جعفر المشهدی (م.۶۱۰ق.)، تحقیق جواد القیّومی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۹ق. المسائل الواضحه: محمد علی الاراکی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۴ق. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسین نوری الطبرسی (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۸ق. مستمسک العروة الوثقی: سید محسن حکیم (م.۱۳۹۰ق.)، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. مستند الشیعة فی احکام الشریعه: احمد بن محمد مهدی النراقی (م. ۱۲۴۵ق.)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق. مسند الامام احمد بن حنبل: أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار الصادر، بی‌تا. المعتبر فی شرح المختصر: جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق.)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش. معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق. معجم لغة الفقهاء: محمد قلعجی، بیروت، دار النفائس،۱۴۰۸ق. معجم مقاییس اللغه: احمد بن فارس (م.۳۹۵ق.)، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق. المغنی: عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه. مفردات الفاظ القرآن: حسین بن محمد الراغب الاصفهانی (م.۴۲۵ق.)، تحقیق صفوان عدنان داودی، قم، طلیعه نور، ۱۴۲۷ق. مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر: میر سید علی حائری تهرانی ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۷ش.

مکارم الاخلاق: الفضل بن الحسن الطبرسی (قرن۶ق.)، قم، شریف الرضی، ۱۳۹۲ق.

من لا یحضره الفقیه: شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (م.۳۸۱ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق. مناسک حج: محمد اسحاق الفیاض، قم، عزیزی، ۱۴۱۸ق. مناسک الحج: سید محمدرضا الگلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم،۱۴۱۳ق.

مناسک حج( محشی) : محمد رضا محمودی، تهران ، نشر مشعر،۱۴۲۹ق.

مناظرات فی العقائد والأحکام: الشیخ عبد الله الحسن، قم، انتشارات دلیل مناقب أهل البیت (ع ): حیدر الشیروانی، تحقیق محمد الحسون، مطبعة منشورات الإسلامیة، ۱۴۱۴. منتهی المطلب فی تحقیق المذهب: حسن بن یوسف حلی (م.۷۲۶ق.)، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة ، ۱۴۱۹ ق. منهاج الصالحین: سید ابوالقاسم موسوی خویی (م.۱۴۱۳ق.)، قم، مدینة العلم آیة الله العظمی السید الخوئی،۱۴۱۰. منهاج الصالحین: السید محمد سعید الحکیم، بیروت، دار الصفوة، ۱۴۱۵ق. مواهب الجلیل: محمد بن محمد الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام: ‏ سید عبدالأعلی‌سبزواری (م.۱۴۱۴ق.)، مکتبة آیه الله سبزواری، ‏۱۴۱۶ق. المیزان فی تفسیر القرآن: سید محمد حسین طباطبایی (۱۲۸۲-۱۳۶۰ش.)، بیروت، الاعلمی، ۱۳۹۳ق. نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام: حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق.)، تحقیق سید مهدی رجایی، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۴۱۰ق. النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی: محمد بن حسن الطوسی(شیخ طوسی) (م.۴۶۰ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق. نهج البلاغه: شریف الرضی (م.۴۰۶ق.)، شرح صبحی صالح، بیروت، ۱۳۸۷ق. نیل الاوطار: شرح منتقی الاخبار من احادیث سید الاخیار، محمد بن علی الشکوکانی (م.۱۲۵۵ق.)، بیروت، دار الجیل، ۱۹۷۳م.

وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه): محمد بن الحسن الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.