کاربر:Ahmad/صفحه تمرین۱
تعریف فقهی
سجده در اصطلاح خاص فقه به نهادن پیشانی بر زمین[۱] و آنچه بر آن می روید-به جز خوردنیها و پوشیدنیها- به قصد تعظیم خداوند اطلاق می گردد.[۲]
احکام سجده
به نظر فقیهان امامیه[۳]و برخی از فقیهان اهل سنت،[۴]در سجده، مکلف باید هفت عضو خود یعنی پیشانی، دو کف دست، دو انگشت شصت پاها و دو زانوی خود را بر زمین بگذارد.[۵]
۴. موضع سجده: به نظر فقیهان امامیه نمازگزار هنگام سجده باید بر زمین همچون خاک، سنگ، ریگ، شن و مانند آنها یا آنچه از زمین می روید مانند علف، چوب، برگ درختان- به جز خوردنیها و پوشیدنیها- سجده کند. [۶] در مقابل فقیهان اهل سنت سجده بر غیر زمین همچون لباس و عمامه و فرش را جایز شمرده اند.[۷]د
سجده بر تربت امام حسین
سجده بر تربت امام حسین(ع) مشروع و بلکه بهترین سجده گاه در میان مواضع سجده است[۸] در نقلی دیگر آمده است که امام صادق(ع) جز بر خاک کربلا سجده نمی کرد[۹] و نیز روایت شده است که آن حضرت هنگام نماز پارچه ای که در آن تربت امام حسین قرار داشت را پهن و بر آن سجده کرد و فرمود: سجود بر تربت کربلا حجابهای هفتگانه را پاره می کند.[۱۰] و در روایتی دیگر فرمود: سجده بر خاک قبر امام حسین(ع) زمین های هفتگانه را نورانی می کند.[۱۱]در برابر برخی از فقیهان اهل سنت از جمله پیروان ابن تیمیه این عمل را بدعت و حرام دانسته اند،[۱۲]
سجده در مسجد الحرام
فقیهان امامیه بر اساس روایات منقول از اهل بیت(ع) سجده در موارد و مکان های مختلفی از مسجد الحرام را مستحب شمرده اند. از جمله موارد یاد شده سجده بعد از طواف و نماز طواف است. مستند این عمل روایتی از سیره امام صادق(ع) است که آن حضرت پس از طواف و نماز طواف سر به سجده گذاشتند و اذکار و دعای« سجد وجهی لک تعبدا ورقا لا إله إلا أنت حقا حقا الأول قبل کل شئ والآخر بعد کل شئ وها أنا ذا بین یدیک ناصیتی بیدک فاغفر لی إنه لا یغفر الذنب العظیم غیرک فاغفر لی فإنی مقر بذنوبی علی نفسی ولا یدفع الذنب العظیم غیرک» را بر زبان جاری کردند.[۱۳] همچنین فقیهان امامیه ورود به خانه کعبه و سجود در این مکان و قرائت دعای: « لا یرد غضبک إلا حلمک ، ولا یجیر من عذابک إلا رحمتک ... » در حال سجده را با استناد به روایتی از امام صادق(ع)مستحب شمرده اند.[۱۴]مورد دیگر سجده هنگام وداع با خانه خداست که مستحب است زائر قبل از خروج از مسجد الحرام در نزد درب خروج رو به کعبه سر به سجده گزارد و از خداوند طلب کند تا اعمال او را قبول کند و سفر یاد شده را سفر آخر او قرار ندهد و ذکر و دعای: «سجدت لک تعبدا ورقا ، ولا إله إلا أنت ربی حقا حقا ، اللهم اغفر لی ذنوبی وتقبل حسناتی وتب علی ، إنک أنت التواب الرحیم» را نیز بر زبان جاری کند.[۱۵]
سجده در برابر مرقد معصومان
سجده برای غیر خداوند-هر چند برای اولیای الهی باشد- حرام است.[۱۶]دلیل این امر آیاتی است که تنها خدا را شایسته عبادت دانسته[۱۷]: «أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ »(یوسف: ۴۰) و انسانها را از سجده برای غیر خدا نهی کرده و آنان را به سجده برای خدا فرمان داده است[۱۸]: «لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ»(فصلت: ۳۷) در روایاتی از اهل بیت(ع) نیز سجده تنها شایسته خداوند دانسته شده[۱۹]و از سجده برای غیر خدا نهی شده است.[۲۰] بر پایه ادله یاد شده فقیهان امامیه گفته اند که سجده در برابر مرقد معصومان و اولیای الهی اگر برای غیر خداوند باشد حرام است، اما اگر برای شکر خداوند به جهت توفیق زیارت اولیای خدا باشد جایز و بلکه مستحب و دارای پاداش است.[۲۱]از این رو فقیهان امامیه، شیعیان را از سجده کردن در مشاهد مشرفه برای صاحبان قبور نهی کرده و برآنند که سجده در این مکانها باید تنها برای خداوند باشد.[۲۲]
پانویس
- ↑ . تحریر الاحکام، ج1، ص253؛ معجم الفاظ الفقه، ص225؛ القاموس الفقهی، ص166-167، «السجود».
- ↑ . جواهر الکلام، ج10، ص123 - 124؛ کتاب الصلاة، کاظمی، ج2، ص152.
- ↑ . الخلاف، ج 1، ص 355؛ تذکرة الفقهاء، ج 3، ص 188؛ الحدائق الناضره، ج 8، ص 276.
- ↑ . المغنی، ج1، ص555؛ المجموع، ج3، ص422.
- ↑ . منتهی المطلب، ج 5، ص 142؛
- ↑ الخلاف، ج1، ص357؛ تذکرة الفقهاء، ج2، ص434
- ↑ . المجموع، ج3، ص423 ، 456؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص135؛ المغنی، ج1، ص557.
- ↑ الحدائق الناضره، ج7، ص260؛ مستند الشیعه، ج5، ص266؛ جواهر الکلام، ج8، ص437. .
- ↑ وسائل الشیعه، ج5، ص366؛ بحار الانوار، ج82، ص158؛ جامع احادیث الشیعه، ج5، ص267. .
- ↑ سائل الشیعه، ج5، ص366؛ مکارم الاخلاق، ص302؛ بحار الانوار، ج82، ص153. .
- ↑ وسائل الشیعه، ج5، ص365؛ جامع احادیث الشیعه، ج5، ص267. .
- ↑ مناظرات فی العقائد والاحکام، ج2، ص111؛ الشیعه الفرقة الناجیه، ج1، ص357. .
- ↑ 3. مناسک الحج، گلپایگانی، ص120؛ مناسک الحج، فیاض، ص182؛ جامع احادیث الشیعه، ج11، ص386.
- ↑ 4. مستند الشیعه، ج13، ص89؛ جواهر الکلام، ج20، ص62؛ دلیل الناسک، ص471.
- ↑ 5. جواهر الکلام، ج20، ص67؛ کشف اللثام، ج6، ص271.
- ↑ 6. جواهر الکلام، ج10، ص124-126؛ مهذب الاحکام، ج7، ص144.
- ↑ . کتاب الصلاة، محقق داماد، ج4، ص298.
- ↑ . تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله(کتاب النجاسات والاحکام) ص236.
- ↑ . المزار، مشهدی، ص464؛ مستدرک الوسائل، ج4، ص480؛ بحار الانوار، ج98، ص200.
- ↑ . وسائل الشیعه، ج6، ص388؛ بحار الانوار، ج11، ص138.
- ↑ .اجوبة المسائل المهنائیه، ص24؛ العروة الوثقی، ج2، ص587؛ المسائل الواضحه، ج1، ص190.
- ↑ . منهاج الصالحین، حکیم، ج1، ص251؛ منهاج الصالحین،خوئی، ج1، ص179.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل سجده.
- اجوبه المسائل المنهاجیه: حسن بن یوسف حلی(علامه حلی) (م.۷۲۶ق.)، قم، خیام، ۱۴۰۱ق.
- بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: محمد باقر المجلسی (م.۱۱۱۱ق.)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- تحریر الوسیله: امام خمینی قدس سره (م.۱۳۶۸ش.)، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق.
- تحفه الفقهاء: علاالدین محمد السمرقندی(م. ۵۳۹ق)، بیروت،دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- تذکرة الفقهاء: حسن بن یوسف حلی (م. ۷۲۶ق)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
- تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: محمد فاضل لنکرانی، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار، ۱۴۲۱ق.
- جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، مطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق.
- جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: محمد حسین نجفی الجواهری (م. ۱۲۶۶ق.)، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره: یوسف بن احمد البحرانی (م. ۱۱۸۶ق.)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- الخلاف فی الاحکام: محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق.)، تحقیق خراسانی و دیگران، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ق.
- دلیل الناسک: سید محسن حکیم طباطبایی، تحقیق سید محمد علی قاضی طباطبایی، نجف الاشرف، مدرسه دارالحکمه، ۱۴۱۶ق.
- العروة الوثقی: سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- القاموس الفقهی: سعدی ابوحبیب، دمشق، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
- کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام: محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق.)، قم، نشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- کلمة التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
- کتاب الصلاة: تقریر بحث المحقق الداماد للآملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- المجموع شرح المهذب: محیی بن شرف النووی (م.۶۷۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۳۲ق.
- المزار الکبیر: محمد بن جعفر المشهدی (م.۶۱۰ق.)، تحقیق جواد القیّومی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- المسائل الواضحه: محمد علی الاراکی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسین نوری الطبرسی (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۸ق.
- مستند الشیعة فی احکام الشریعه: احمد بن محمد مهدی النراقی (م. ۱۲۴۵ق.)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
- معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق.
- المغنی: عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- مفردات الفاظ القرآن: حسین بن محمد الراغب الاصفهانی (م.۴۲۵ق.)، تحقیق صفوان عدنان داودی، قم، طلیعه نور، ۱۴۲۷ق.
- مکارم الاخلاق: الفضل بن الحسن الطبرسی (قرن۶ق.)، قم، شریف الرضی، ۱۳۹۲ق.
- مناسک الحج: محمد اسحاق الفیاض، قم، عزیزی، ۱۴۱۸ق.
- مناسک الحج: سید محمدرضا الگلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم،۱۴۱۳ق.
- مناظرات فی العقائد والأحکام: الشیخ عبد الله الحسن، قم، انتشارات دلیل
- منتهی المطلب فی تحقیق المذهب: حسن بن یوسف حلی (م.۷۲۶ق.)، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة ، ۱۴۱۹ ق.
- منهاج الصالحین: سید ابوالقاسم موسوی خویی (م.۱۴۱۳ق.)، قم، مدینة العلم آیة الله العظمی السید الخوئی،۱۴۱۰.
- منهاج الصالحین: السید محمد سعید الحکیم، بیروت، دار الصفوة، ۱۴۱۵ق.
- مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام: سید عبدالأعلی‌سبزواری (م.۱۴۱۴ق.)، مکتبة آیه الله سبزواری، ۱۴۱۶ق.
- وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه): محمد بن الحسن الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.