زیارتگاه رأس الحسین(معرة النعمان)
زیارتگاه معرة النعمان، به واسطه قرارداشتن سر امام حسین(ع) در آن به هنگام عبور کاروان اسرا کربلا به شام بنا شده است.
| خطا در ایجاد بندانگشتی: پرونده وجود ندارد | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجدجامع معرة النعمان |
| مکان | معرةالنعمان |
| جنبه دینی | |
| وابسته به دین/مذهب | تشیع |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | دوره عمربن خطاب |
| رویدادها | آتش زدن مسجد در دوره های نکفور فوکاس، امپراتور بيزانس، در سال 357 ه .ق و صليبيان در سال 492 ه .ق |
| بازسازی‌ها | دوره مملوکی |
این زیارتگاه در مسجدجامع معرة النعمان قرار دارد و به نقل از منابع سر امام حسین در مسیر کربلا تا دمشق، به هنگام توقف در معرة النعمان، در این مسجدنگهداری شده است.
برخی منابع مانند تاریخ معرة النعمان در مورد این زیارتگاه تردید کرده و مقبولیت آن را در اثر اغفال شدن ایرانیان توسط فردی سودجو، و تبرک جستن آنان از این مکان دانسته‌است.
برخی از سفرنامه‌های دوره قاجار که به زمان پیش از تاریخ معرةالنعمان تعلق دارند، اما به وجود زیارتگاه در این مکان پرداخته‌اند.
وجه تسمیه معرة النعمان
معرةالنعمان، از شهرهاي تاريخي سوريه است که امروزه تابع استان ادلب و ميان جاده اصلي دو شهر حماه و حلب قرار دارد. در وجه تسميه آن گفته‌اند که نعمان بن بشير در صدر اسلام، در اين شهر زندگي مي‌کرده است.[۱]
مسجدجامع معرة النعمان
در مرکز شهر معرةالنعمان، مسجد جامع قديمي و وسيعي وجود دارد که از نظر تاريخي و معماري، از مهمترين مساجد جامع سوريه به شمار مي‌آيد. در اين مسجد جايگاهي وجود دارد که اهالي، آن را از نقاط محل قرار دادن سر امام حسين(ع) در مسير انتقال آن به دمشق مي‌دانند.
تاریخچه
برخي، تاريخ بناي مسجد جامع معرةالنعمان را از دوره عمر بن خطاب دانسته‌اند و گفته‌اند که محل مسجد، پيش از اسلام، کليساي جامع شهر بوده است. اما پس از فتح آن به دست ابوعبيدة بن جرّاح، او با اهالي اين شهر توافق کرد تا کليسا را به مسجد تبديل کند.[۲]
اين مسجد دو بار آتش گرفته است: بار اول «نکفور فوکاس»، امپراتور بيزانس، در سال 357 ه .ق، و بار دوم صليبيان در سال 492 ه .ق آن را آتش زده‌اند.[۳]
ساختمان کنوني مسجد از آثار دوره ايوبي است[۴] و کتيبه‌هايي نيز در آن وجود دارد که بيانگر بازسازي بخش‌هاي مختلف آن در دوره مملوکي است.[۵]
صحن‌ها و شبستان
مسجد شامل صحن وسيع مرکزي، شبستان بزرگ اصلي در جنوب آن و يک شبستان زمستاني کوچک در شمال آن است. دو ورودي اصلي مسجد، در ضلع شرقي و غربي صحن قرار دارد. در زاويه شمال غربي مسجد، مناره مربع مرتفعي وجود دارد که از نظر معماري، از مناره مسجد جامع حلب الگو گرفته است. [۶]
جایگاه سر امام حسین
جايگاه منسوب به سر امام حسين(ع)، در سمت شرقي ديوار جنوبي صحن، ميان ورودي هفتم و هشتم شبستان مسجد، براساس شمارش آنها از سمت غرب، قرار دارد. اين جايگاه شامل طاقچه کوچکي است که زير آن، يک حوض سنگي وجود دارد.[۷]
اختلاف آرای مورخان در جایگاه سر
«محمد سليم جندي» (متوفاي 1375 ه .ق)، صاحب تاريخ معرةالنعمان، در انتساب اين جايگاه به امام حسين(ع) ترديد و اذعان کرده، فردی برای سودجویی این محل را به زائران ایرانی نشان داده و زائران از این محل تبرک می‌جستند و کم کم این رفتار به اعتقاد مردم بدل گردید.[۸]
اما در برخي از سفرنامه‌هاي حج ايرانيان در دوره قاجار، که نويسندگانش حتي حدود يک قرن پيش از تأليف کتاب جندي، از معرةالنعمان عبور کرده‌اند، اين جايگاه را مقام رأس الحسين(ع) دانسته و آن را زيارت کرده‌اند. از آن جمله مي‌توان به محمدولي ميرزاي قاجار (متوفاي 1281ه .ق)، که تاريخ سفر حج وي سال 1260ه .ق بوده، و حاج علي‌خان اعتماد السلطنه (متوفاي 1285 ه.ق)، که تاريخ سفر وي سال 1263ه .ق بوده، اشاره کرد.[۹]
البته در منابع تاريخي کهن، به اين جايگاه اشاره‌اي نشده است و صحت و انتساب قطعي اين جايگاه به سر امام حسين، نيازمند شواهد تاريخي محکم‌تري است. با اين حال، معرةالنعمان از شهرهايي است که در مسير کاروان اسراي اهل‌بيت، و سرهاي شهداي کربلا قرار داشته است.[۱۰]
پانویس
- ↑ معجم البلدان، ج 5، ص 156.
- ↑ تاريخ معرةالنعمان، ج 1، صص 337 و 338.
- ↑ التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، ص 140.
- ↑ العمارة العربية الاسلامية: خصائصها وآثارها في سورية، ص 168.
- ↑ التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، صص 141 - 143.
- ↑ تاریخ معمرة النعمان، ج1، ص342
- ↑ تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342.
- ↑ تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342.
- ↑ به سوي ام‌القري، سفرنامه حج محمدولي ميرزا قاجار، ص 265؛ سفرنامه حاج علي‌خان اعتمادالسلطنه، ص 82.
- ↑ آثار پیامبر و زیارتگاه های اهل بیت در سوریه، ص 157
منابع
- آثار پیامبر و زیارتگاه های پیامبر در سوریه، احمد خامه یار، تهران، مشعر، 1393
- التاریخ الاثری للأوابد العربیه الاسلامیه فی محافظه ادلب، فایز قوصره، دمشق، وزاره الثقافه، 1427ق-2006
- تاریخ معره النعمان، محمد سلیم الجندی، تحقیق: عمر رضا کحاله، دمشق، وزارت الثقافه و الارشاد القومی، 1964
- سفرنامه حاج علیخان اعتمادالسلطنه، میرزا علی خان مقدم مراغه ای(اعتمادالسلطنه)، به کوشش سیدعلی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1379
- سفرنامه حج، به سوی ام القری، محمد ولی میرزای قاجار، به کوشش رسول جعفریان، بی جا، مشعر، 1373 ش
- معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، 1397ق-1977