الاخبار المستطابه
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abazar در تاریخ ۷ دی ۱۳۹۶ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
الاخبار المستطابه از کتب فضایل مدینه، نوشته جلال الدین بن خیر الدین حنفی، از دانشوران سده دهم ق.
نویسنده
از نویسنده کتاب آگاهی چندان در دست نیست. وی را از دانشوران و تاریخنگاران حنفی روزگار عثمانی خوانده‌اند.[۱] برخی او را جلال الدین بن الیاس بن خیر الدین مدنی و از دانشوران سده دهم ق. دانسته‌اند.[۲]
معرفی
این اثر با عنوان الأخبار المستطابة فی فضل مکان طابه از کتاب‌های فضیلت است و افزون بر این، می‌توان آن را در رده منابع و کتاب‌های مفاضله (برتری دادن یک شهر بر شهر دیگر) طبقه‌بندی کرد. مصادر و مآخذ این کتاب، آیات قرآن و روایات نبوی هستند. موضوع اثر، یادکرد فضیلت‌ها و ویژگی‌های حرم مدنی است. به مسجد قبا و دیگر مکان‌ها و مناطق مقدس مدینه نیز به سبب تأثیری که در برجسته‌سازی فضیلت‌های حرم مدنی دارند، توجه شده است.
این کتاب در کتابشناسی‌های هم‌روزگار ما با عنوان الریاض المستطابة فی فضل سکان طابه نیز ثبت شده است.[۳] کلمه «طابه» در عنوان، به مدینه منوره اشاره دارد؛ زیرا از نام‌های شناخته شده مدینه، طابه و طیبه به معنای پاکیزه است. عبارت «سکان طابه» به مضمون پاره‌ای از روایات اشاره دارد[۴] که در فضیلت و منزلت مردم مدینه است.
محتوا
کتاب در یک مقدمه و هشت فصل سامان یافته و چارچوبی منطقی دارد. پس از مقدمه، به ترتیب، نخست آیات و سپس روایت‌های مربوط به ارزش معنوی و فضیلت مدینه ارائه و سیر منطقی مباحث رعایت شده است.
مباحث و مطالب اصلی کتاب به اختصار از این قرارند: در مقدمه، نام کتاب و انگیزه نگارش آن بیان شده است. در فصل نخست، به شماری از آیات قرآنی استناد گشته و معنای این آیات به فضیلت و امتیازات مدینه تفسیر شده است. فصل دوم به تبیین جایگاه مسجد قبا و بررسی اهمیت معنوی وسیاسی این نخستین مسجد تاریخ اسلام اختصاص یافته است. در فصل سوم، نویسنده شماری دیگری از آیات درباره مدینه را طرح و تفسیر کرده و سپس در تفسیر و تحلیل همین فضیلت‌ها در فصل چهارم به روایت‌های نبوی پرداخته است. شرح و تفسیر کوتاه روایت‌های پاداش زیارت و نماز در مساجد مدینه و مسجد قبا و بیت المقدس، موضوع فصل پنجم است.
مفاضله میان مکه و مدینه و وجوه برتری این دو شهر مقدس بر یکدیگر، در فصل ششم بررسی شده است. در بحث مفاضله، شماری از ادله طرفین به شکل جدلی مطرح شده و مبنای هر دیدگاه و احتجاج‌های طرفداران برتری این دو شهر مقدس، ارائه و مقایسه شده است. در کتاب حاضر که در پی بیان فضیلت‌های مدینه است، نویسنده جانب مدینه را گرفته و برتری آن را بر مکه و دیگر شهرهای مقدس ثابت کرده است.
فصل هفتم به آداب و احکام نماز در مسجد قبا و فصل هشتم به فضیلت‌های بیت المقدس اختصاص یافته است. یادکرد فضیلت‌های بیت المقدس در این کتاب که به تصریح مؤلف در مقدمه، موضوع آن فضیلت‌های مدینه است، دلیلی منطقی ندارد. تنها توجیه آن است که در کتاب‌های مربوط به مساجد سه‌گانه که در سده‌های ۸ تا۱۰ق. نوشته شده‌اند، معمولاً همراه یادکرد فضیلت‌های مسجدالحرام و مسجدالنبی، به مسجدالاقصی و بیت المقدس به منزله قبله نخست مسلمانان توجه شده است. بر مبنای این سنّت نوشتاری، مؤلف کتاب حاضر نپرداختن به بیت المقدس را نقصانی در تألیف خویش می‌دانسته است.
نسخه‌ها
این کتاب که تاکنون تصحیح و انتشار نیافته است، سه نسخه دارد: دو نسخه در کتابخانه الحرم المکی است و نسخه سوم در ۱۰۵۵ق. کتابت شده و نمونه عکسی آن در دار الملک عبدالعزیز نگهداری می‌شود.[۵]
پانویس
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ ].
- صحیح مسلم بشرح النووی: النووی (م.۶۷۶ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق
- فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه
- المدینة المنورة فی مئة مخطوط: مصطفی عمار منلا، مرکز بحوث و دراسات المدینه
- معجم ما الف عن المدینة المنوره: عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة العصریة الذهبیه، ۱۴۱۷ق.