آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی
آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی، در سال 654ه.ق روی داد. بنابر آن‌چه در اکثر منابع شده، این آتش‌سوزی در اثر اهمال یکی از خدام حرم رخ داده‌است.
در اثر این آتش‌سوزی سقف مسجد و نیز سقف حجره نبوی از بین رفت. درها، منبر، مقصوره، کتب و خزائن نیز د رآتش سوختند. بنابر نقل منابع تنها، گنبد خزائن وسط صحن برجامانده بود.
این آتش‌سوزی اواخر دوره عباسی و در زمان مستعصم رخ داد و کار بازسازی از سال 656 توسط منیف بن شیحه امیر مدینه آغاز شد اما با استیلاء مغولان بر بغداد و پایان کار عباسیان کار بازسازی ناتمام ماند.
ممالیک بحری مصر (792-648ه.ق) با در اختیار گرفتن حرمین، کار بازسازی مسجدالنبی را دنبال کردند.
زمان آتش‌سوزی
اواخر دوره عباسی، در اولین شب جمعه ماه رمضان سال 654ه.ق، آتش سوزی بزرگی در مسجدالنبی روی داد.[۱]
علت آتش‌سوزی
بنا بر آن‌چه در اکثر منابع آمده، علت این حریق بی احتیاطی یکی از خادمان مسجدالنبی بوده‌است. بدین ترتیب که یکی از خدام مسجد،ابابکر بن اوحد وارد انبار شده در حالی‌که آتش همراه وی بوده است و این آتش به ناگاه می‌افتد و موجب آتش‌سوزی و گسترش آن به تمام مسجد می‌شود.[۲]
اثرات آتش سوزی
در اثر این آتش‌سوزی که از سمت شمال غربی آغاز شده بود[۳]، سقف مسجد از بین رفت. همچنین سقف بالای حجره نبوی تخریب و به داخل حجره شریفه فروریخت.
منبر، درها و خزائن و پنجره‌ها، مقصوره‌ها، پوشش حجره و نیز تمام کتاب‌ها از بین رفت.
سرب بعضی از ستون‌ها ذوب شد و سقوط کرد.
فقط گنبد وسط صحن که حافظ ذخائر بود، سالم ماند.
مرمت آثار آتش سوزی
مرمت مسجد در سال 655ه.ق در دوره خلافت المستعصم بالله آغاز شد اما با غلبه مغولان بر بغداد در سال 656 ه.ق، کار بازسازی ناتمام ماند.
در این دوره، در زمان امارت منیف بن شیحه بر مدینه، سقف حجره نبوی و اطراف تا دیوار شرقی، تا باب جبرئیل و از جنوب تا دیوار قبله تا منبر ساخته شد.
پس از آن در دوره ممالیک بحری، بازسازی مسجدالنبی ادامه یافت.