آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی
آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی، آتش‌سوزی بزرگی که در سال 654ق بخشی از مسجدالنبی را تخریب کرد. گفته شده که این آتش‌سوزی در اثر اشتباه یکی از خادمان حرم رخ داده است. در این آتش‌سوزی سقف مسجدالنبی و سقف حجره نبوی از بین رفت. درها، منبر، مقصوره و کتاب‌ها در آتش سوختند. بنابر نقل منابع، تنها گنبد خزاین وسط صحن برجامانده بود.
این آتش‌سوزی اواخر دوره عباسی و در زمان مستعصم رخ داد و کار بازسازی از سال 655ق توسط منیف بن شیحه امیر مدینه آغاز شد؛ البته با تسلط مغولان بر بغداد و پایان کار عباسیان، بازسازی مسجد ناتمام ماند. ممالیک بحری مصر (حکومت 792-648ق) با در اختیار گرفتن حرمین، کار بازسازی مسجدالنبی را دنبال کردند.
زمان آتش‌سوزی ویرایش
اواخر دوره عباسی (حکومت ۶۵۶-۱۳۲ق)، در اول رمضان 654 قمری، آتش سوزی بزرگی در مسجدالنبی روی داد.[۱]
علت آتش‌سوزی ویرایش
بنا بر آنچه در بیشتر منابع آمده، علت آتش‌سوزی نخست مسجدالنبی، بی احتیاطی یکی از خادمان مسجدالنبی بوده است. ابوبکر بن اوحد، یکی از خادمان مسجد، هنگام ورود به انبار، آتشی که در دست داشت به زمین افتاد و موجب شروع آتش‌سوزی شد.[۲]
اثرات آتش سوزی ویرایش
در اثر آتش‌سوزی اول مسجدالنبی که از سمت شمال غربی مسجد آغاز شد،[۳] سقف مسجد از میان رفت. همچنین سقف بالای حجره نبوی تخریب و به داخل حجره فرو ریخت.
منبر، درها، پنجره‌ها، مقصوره‌ها، پوشش حجره و نیز تمام کتاب‌ها از بین رفت. سرب بعضی از ستون‌ها ذوب شد و سقوط کرد. فقط گنبد وسط صحن، که حافظ ذخایر گرانبها مانند قرآن عثمان و دیگر کتاب‌ها بود، سالم ماند.[۴][۵][۶]
مرمت آثار آتش سوزی ویرایش
مرمت مسجد در سال 655 قمری در دوره خلافت المستعصم بالله (حکومت ۶۴۰-۶۵۶ق) آغاز شد. در این دوره، در زمان امارت منیف بن شیحه بر مدینه، سقف حجره نبوی و اطراف آن تا دیوار شرقی، تا باب جبرئیل و از جنوب تا دیوار قبله تا منبر ساخته شد؛ البته با غلبه مغولان بر بغداد در سال 656 قمری، کار بازسازی ناتمام ماند.[۷]
پس از آن در دوره ممالیک بحری، بازسازی مسجدالنبی ادامه یافت.[۸]
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
منابع ویرایش
- المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
- عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
- وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی،علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، ج2، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1422ق-2001م.