ستون حنانه
ستون حنّانه، يکی از ستون‌های مسجدالنبی و محل سخنرانى پيامبر(ص)، قبل از ساخته شدن منبر بوده است. بنابر منابع حديثى و تاريخى، پيامبر(ص) هنگام سخنرانى، به تنه نخلى که در اين مکان قرار داشت تکيه زده و سخنرانى مى‌کرد. پس از ساخته شدن منبر، صدای گریه از تنه نخل بلند شد. به همين دليل، به ستون حنانه به معنای صدای غمگین، معروف شد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | مسجدالنبی |
| نام‌های دیگر | ستون جزعه |
| وقایع مرتبط | گریه تنه درختِ تگيه‌گاه پيامبر |
| مشخصات | |
| وضعیت | از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومين ستون به طرف روضه و ميان منبر و محراب |
مکان ستون حنانه
اين ستون از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومين ستون به طرف روضه و ميان منبر و محراب واقع شده است.[۱]
پيشينه تاريخى ستون حنانه
پيامبر تا پيش از ساخته شدن منبر، بر تنه درخت خرمايی تكيه مى‌داد و سخن مى‌گفت. پس از ساخته شدن منبر در سال ششم يا هفتم ق.[۲] نخستين بار که براى سخنرانى و موعظه از منبر استفاده کرد، از آن تنه درخت، نالهای همچون ناله ماده شترى که آن را از بچه خود جدا کرده باشند؛ يا همانند صداى گاو[۳] در فضای مسجد، به گوش رسيد. در اين هنگام، ايشان از منبر فرود آمد و درخت را دربرگرفت يا بر آن دست نهاد و سپس ناله‌اش خاموش شد.[۴] بنابر اين پيشينه، ستونی که در آن مکان قرار گرفت، حنّانه خوانده شد.حنّانه از ريشه حنّ به معناى صدای طرب‌انگيز يا غمگينانه است.[۵]
سرنوشت تنه درخت
درباره فرجام تنه درختى که پيامبر هنگام سخنرانى بر آن تکيه مى‌زد، اقوال گوناگونى ذکر شده است:
- به فرمان رسول خدا(ص) آن را در جاى خود دفن کردند.[۶]
- در توسعه مسجد در زمان عثمان، به دست ابی بن کعب از صحابه پيامبر رسيد و نزد او بود تا اين‌که در جای خود دفن شد.[۷]
- به گفته ابن جبير، كه ميان سال‌هاى 578ـ588ق. به مدينه سفر کرده، تا سده ششم ق. اين تنه در مسجد بوده است.[۸] بنابر گزارش او و ابن بطوطه، مردم آن را مسح می‌کردند و بدان تبرک می‌جستند.[۹]
- در برخى منابع شيعی اشاره شده که بنی‌اميه پس از تجديد بنای مسجدالنبی، تنه مشهور به حنّانه را از جای خود کندند.[۱۰]
نام ديگر: ستون جزعه
چون گزارشِ پيشينه تاريخى ستون حنانه، از کرامت‌ها و معجزه‌های پيامبر شمرده مى‌شود، برخى از آن به «جزعه» نيز ياد کرده‌اند[۱۱].
فضایل ستون حنانه
بنابر برخى احاديث شيعى، نماز گزاردن در کنار آن[۱۲] و تبرک بدان سفارش شده است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ المعالم الاثيره، ص44.
- ↑ بحار الانوار، ج21، ص47.
- ↑ دلائل النبوه، ج2، ص563-564؛ عيون الاثر، ج1، ص278؛ السيرة الحلبيه، ج2، ص366.
- ↑ شرف النبي، ص430؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص165-166.
- ↑ معجم مقاييس اللغه، ج2، ص24، «حنّ».
- ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص388-389.
- ↑ الدرة الثمينه، ص262.
- ↑ رحلة ابن جبير، ص149-150.
- ↑ رحلة ابن جبير، ص149-150؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص153.
- ↑ بحار الانوار، ج17، ص365.
- ↑ تاريخ و آثار اسلامي، ص212-213.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج3، ص426؛ جامع احاديث الشيعه، ج4، ص515.
- ↑ الغدير، ج5، ص124.
منابع
- بحار الانوار، المجلسي (م.۱۱۱۰ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي،۱۴۰۳ق؛
- تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
- جامع احاديث الشيعه، اسماعيل معزي ملايري، قم، المطبعه العلميه، ۱۳۹۹ق؛
- الخرائج والجرائح، سعيد بن عبدالله (القطب الراوندي)، قم، مؤسسة الامام المهدي(ع)، ١۴٠٩ه. ق.
- الدره الثمينه في اخبار المدينه، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدين، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۷ق؛
- دلائل النبوه، البيهقي (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطي، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۰۵ق؛
- رحله ابن بطوطه، ابن بطوطه (م.۷۷۹ق.)، ترجمه: محمد علي موحد، تهران، علمي و فرهنگي، ۱۳۷۶ش؛
- رحله ابن جبير، محمد بن احمد (م.۶۱۴ق.)، بيروت، دار مکتبه الهلال، ۱۹۸۶م؛
- السيره الحلبيه، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
- شرف النبي، ابوسعيد واعظ خرگوشي، به کوشش روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش؛
- عيون الاثر، ابن سيد الناس (م.۷۳۴ق.)، بيروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق؛
- الغدير، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۳۸۷ق؛
- مدينه‌شناسي، سيد محمد باقر نجفي، ۱۳۶۴ش؛
- مستدرک الوسائل، النوري (م.۱۳۲۰ق.)، بيروت، آل البيت:، ۱۴۰۸ق؛
- المعالم الاثيره، محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛
- معجم المقاييس اللغه، ابن فارس (م.۳۹۵ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبليغات، ۱۴۰۴ق؛
- وفاء الوفاء، السمهودي (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محيي الدين، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۳۹۳ق.