ستون حنانه
ستون حنّانه، یکی از ستون‌های مسجدالنبی و محل سخنرانی پیامبر(ص)، قبل از ساخته شدن منبر بوده است. بنابر منابع حدیثی و تاریخی، پیامبر(ص) هنگام سخنرانی، به تنه نخلی که در این مکان قرار داشت تکیه زده و سخنرانی می‌کرد. پس از ساخته شدن منبر، صدای گریه از تنه نخل بلند شد. به همین دلیل، به ستون حنانه به معنای صدای غمگین، معروف شد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | مسجدالنبی |
| نام‌های دیگر | ستون جزعه |
| وقایع مرتبط | گریه تنه درختِ تگیه‌گاه پیامبر |
| مشخصات | |
| وضعیت | از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومین ستون به طرف روضه و میان منبر و محراب |
مکان ستون حنانه
این ستون از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومین ستون به طرف روضه و میان منبر و محراب واقع شده است.[۱]
پیشینه تاریخی ستون حنانه
پیامبر تا پیش از ساخته شدن منبر، بر تنه درخت خرمایی تکیه می‌داد و سخن می‌گفت. پس از ساخته شدن منبر در سال ششم یا هفتم ق.[۲] نخستین بار که برای سخنرانی و موعظه از منبر استفاده کرد، از آن تنه درخت، ناله‌ای همچون ناله ماده شتری که آن را از بچه خود جدا کرده باشند؛ یا همانند صدای گاو[۳] در فضای مسجد، به گوش رسید. در این هنگام، ایشان از منبر فرود آمد و درخت را دربرگرفت یا بر آن دست نهاد و سپس ناله‌اش خاموش شد.[۴] بنابر این پیشینه، ستونی که در آن مکان قرار گرفت، حنّانه خوانده شد.حنّانه از ریشه حنّ به معنای صدای طرب‌انگیز یا غمگینانه است.[۵]
سرنوشت تنه درخت
درباره فرجام تنه درختی که پیامبر هنگام سخنرانی بر آن تکیه می‌زد، اقوال گوناگونی ذکر شده است:
- به فرمان رسول خدا(ص) آن را در جای خود دفن کردند.[۶]
- در توسعه مسجد در زمان عثمان، به دست ابی بن کعب از صحابه پیامبر رسید و نزد او بود تا این‌که در جای خود دفن شد.[۷]
- به گفته ابن جبیر، که میان سال‌های 578ـ588ق. به مدینه سفر کرده، تا سده ششم ق. این تنه در مسجد بوده است.[۸] بنابر گزارش او و ابن بطوطه، مردم آن را مسح می‌کردند و بدان تبرک می‌جستند.[۹]
- در برخی منابع شیعی اشاره شده که بنی‌امیه پس از تجدید بنای مسجدالنبی، تنه مشهور به حنّانه را از جای خود کندند.[۱۰]
نام دیگر: ستون جزعه
چون گزارشِ پیشینه تاریخی ستون حنانه، از کرامت‌ها و معجزه‌های پیامبر شمرده می‌شود، برخی از آن به «جزعه» نیز یاد کرده‌اند[۱۱].
فضایل ستون حنانه
بنابر برخی احادیث شیعی، نماز گزاردن در کنار آن[۱۲] و تبرک بدان سفارش شده است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ المعالم الاثیره، ص44.
- ↑ بحار الانوار، ج21، ص47.
- ↑ دلائل النبوه، ج2، ص563-564؛ عیون الاثر، ج1، ص278؛ السیرة الحلبیه، ج2، ص366.
- ↑ شرف النبی، ص430؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص165-166.
- ↑ معجم مقاییس اللغه، ج2، ص24، «حنّ».
- ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص388-389.
- ↑ الدرة الثمینه، ص262.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص149-150.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص149-150؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص153.
- ↑ بحار الانوار، ج17، ص365.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدينه منوره، ص212-213.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج3، ص426؛ جامع احادیث الشیعه، ج4، ص515.
- ↑ الغدیر، ج5، ص124.
منابع
- بحار الانوار، المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق؛
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
- جامع احادیث الشیعه، اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعه العلمیه، ۱۳۹۹ق؛
- الخرائج والجرائح، سعید بن عبدالله (القطب الراوندی)، قم، مؤسسة الامام المهدی(ع)، ١۴٠٩ه. ق.
- الدره الثمینه فی اخبار المدینه، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛
- دلائل النبوه، البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛
- رحله ابن بطوطه، ابن بطوطه (م.۷۷۹ق.)، ترجمه: محمد علی موحد، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶ش؛
- رحله ابن جبیر، محمد بن احمد (م.۶۱۴ق.)، بیروت، دار مکتبه الهلال، ۱۹۸۶م؛
- السیره الحلبیه، الحلبی (م.۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
- شرف النبی، ابوسعید واعظ خرگوشی، به کوشش روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش؛
- عیون الاثر، ابن سید الناس (م.۷۳۴ق.)، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق؛
- الغدیر، الامینی (م.۱۳۹۲ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛
- مستدرک الوسائل، النوری (م.۱۳۲۰ق.)، بیروت، آل البیت:، ۱۴۰۸ق؛
- المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛
- معجم المقاییس اللغه، ابن فارس (م.۳۹۵ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق؛
- وفاء الوفاء، السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۳ق.