ستون تهجد

ستون تهجد (شب‌زنده‌داری)، یکی از ستون‌های مسجدالنبی که محل نمازهای نافله شبانه پیامبر بود. پیامبر، هنگامی‌که مسجد خالی از نمازگزار بود، کنار این ستون، حصیری پهن می‌کرد و نماز شب می‌خواند. از همین رو به آن ستون تهجد گفته می‌شود.

ستون تهجد

اطلاعات اوليه
مکان	مسجدالنبی
وقایع مرتبط	محل نماز شب خواندن پیامبر
مشخصات
وضعیت	این ستون پشت خانه حضرت فاطمه زهرا و در سمت شمالی آن قرار داشت. امروزه از دسترس زائرین خارج است.

بعدها در کنار این ستون، محرابی ساخته شد که محراب تهجد نام گرفت. نماز خواندن در کنار این ستون مستحب دانسته شده است.

مکان ستون تهجد

این ستون پشت خانه حضرت فاطمه و در سمت شمالی آن قرار داشت. اکنون در آن‌جا محرابی کوچک است که چون کسی روبه‌روی آن می‌ایستد، ستون در سمت چپ او، روبه‌روی باب جبرئیل قرار می‌گیرد. این ستون کنار مکان اصلی باب جبرئیل پیش از توسعه مسجدالنبی بود که اکنون کمی عقب‌تر از مکان نخست قرار دارد.

در حال حاضر، درون ضریح پیامبر جای گرفته و بر سنگ مرمری که آن‌جا نهاده‌اند، نوشته‌اند: «هذا متهجد النبی: این‌جا مکانی است که پیامبر نافله شب می‌گزارْد.»

محل نماز شب خواندن پیامبر

علت نام‌گذاری این ستون به تهجد، از آن رو است که وقتی مسجد از نمازگزاران خالی می‌شد، پیامبر کنار این ستون که پس از درِ خانه امیر مؤمنان قرار داشت، حصیری پهن کرده و روی آن به تهجّد و نماز می‌‏ایستاد. علی (ع) نیز نماز شب را همین جا می‌خواند.

در پی تقلید برخی مسلمانان از رسول خدا، ایشان حصیر را جمع کرد و در پاسخ کسانی که علت این کار را پرسیدند، فرمود: ترسیدم نماز شب بر شما واجب شود و شما توان آن را نداشته باشید. ابن نجّار و مطری از این محل به «مصلّی النّبی صلّی الله علیه و آله باللّیل: نمازگاه شبانه پیامبر» یاد کرده‌‏اند. در سده‌های بعد، در آن مکان محرابی ساخته شد.

فضیلت ستون تهجد

در منابع، در باب فضیلت نمازخواندن کنار این ستون، روایت‌هایی آمده‌است؛ از جمله آن که محمد بن حنفیه، فرزند امام علی به سعید بن عبدالله بن فضیل که در آن‌جا نماز می‌گزارد، گفت: این جا مصلای رسول خدا هنگام به جای آوردن نافله شب بوده است؛ از این رو، پیوسته آن‌جا باش.

جستارهای وابسته

• ستون‌های مسجدالنبی
• مسجدالنبی
• محراب‌های مسجدالنبی

منابع

• تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۸۶ش؛

• عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.

• الدره الثمینه فی اخبار المدینه، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛

• الغدیر، الامینی (م.۱۳۹۰ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛

• المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛

• موسوعه مکه المکرمه و المدینه المنوره، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۸ق؛

• وفاء الوفاء، السمهودی ‏(م.۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۴ق.