کتاب المزار (علی بن مهزیار)
کتاب مزار نوشته علی بن مهزیار اهوازی است که در قرن دوم هجری می‌زیسته. نویسندگان بزرگ و قدیمی شیعه، در موضوع زیارت از این کتاب استفاده کرده‌اند. با توجه به فقدان کتاب در قرون میانی، امکان بازسازی و شناسایی احادیث این کتاب از روی کتب موجود دیگری که از آن نقل کرده‌اند، وجود دارد. وجود زیارت‌نامه و احادیث فضیلت زیارت در کتاب مزار، نشانه اصالت و قدمت مسئله زیارت در مکتب اهل بیت(ع) است. کتب مهم شیعه از علی بن مهزیار روایت نقل کرده‌اند و بر اساس آنها می‌تواند فهرست کتاب مزار را در هفت موضوع کلی تصور نمود. برای علی بن مهزیار حدود سی عنوان کتاب شناسایی شده که المزار یکی از آنها می‌باشد و کتاب الحج نیز در موضوع زیارت نوشته شده است.
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | علی بن مهزیار اهوازی |
| محتوا | |
| موضوع | زیارت‌نامه و احادیث فضیلت زیارت مزارات مختلف شیعه |
| سایر مشخصات | فقدان کتاب در عصر حاضر |
معرفی کتاب المزار
کتاب مَزار نوشته علی بن مَهزیار از کتبی است که در تالیف کتب قدمای امامیه در موضوع زیارت از آن استفاده شده. با توجه به فقدان کتاب در قرون میانی، امکان بازسازی و شناسایی احادیث این کتاب از روی کتب موجود دیگری که از آن نقل کرده اند، موجود می‌باشد. با توجه به وثاقت علی بن مهزیار و شهرت و اعتبار کتب او میان محدثان متقدم امامیه، وجود زیارات و احادیث فضیلت زیارت در کتاب او، نشانه اصالت زیارت و اهمیت آن در مکتب اهل بیت است.[۱]
در این کتاب به اعمال اماکن مشــرفه مدینه و زیارت رســول خدا(ص) و زیارات امامان(ع) و فضیلــت زیــارت ایشــان پرداخته شــده اســت. این احادیث نشــانه آن اســت که بــر خـلاف شــبهه‌افکنی مخالفــان زیــارت، بی‌شــک زیارت امامــان، نمــاز و دعا بر قبر ایشــان و توســل به ایشــان از اعمالی است که ریشه در ســنت مورد قبول امامان معصوم(ع) دارد.[۲]
کتاب‌های منقول
کتاب های متعدد قدیمی که در نزد شیعه جایگاه مهمی دارند، از کتب علی بن مهزیار استفاده کرده و روایاتی را از ایشان نقل کرده اند از جمله می‌شود به کتاب فهرست شیخ طوسی، کامل الزیارات، کافی و تهذیب اشاره کرد.[۳] بر اساس پژوهش های معاصر، می‌توان محتوای کتاب مزار را با استفاده از این کتاب‌ها استخراج و بازسازی نمود.
ساختار و موضوعات کتاب
با توجه به تحقیقات معاصر جهت بازسازی کتاب مزار، می‌توان محتوای این کتاب را (که از دل کتابهایی به دست آمده که از آن روایت نقل کرده‌اند) در هفت موضوع کلی دسته‌بندی کرده و به صورت فهرست زیر ارائه نمود:
- فضیلت زیارت معصومان(ع)
- زیارت رسول خدا(ص) و وداع ایشان
- فضیلت و اعمال مسجد رسول خدا(ص) و مشاهده مشرفه مدینه
- فضیلت مسجد کوفه و تعیین قبر امیرالمومنین(ص)
- فضیلت کربلا، فرات و تربت سیدالشهدا(ع)
- درباره شهادت سیدالشهدا(ع) و فضیلت گریه بر ایشان
- کیفیت زیارت سیدالشهدا(ع) و آداب آن[۴]
دیگر آثار علی بن مهزیار
کتب او فراوان است و نجاشی از سی کتاب او نام برده.[۵] از آن میان دو کتاب حج و مزار دیده می‌شود که به موضوع زیارت مربوط است.[۶] برخی از کتاب‌های او به این شرح است:
- کتاب الوضوء
- کتاب الصلاة
- کتاب الحج
- کتاب العتق و التدبیر
- کتاب التجارات و الإجارات
- کتاب المزار
- کتاب الرد علی الغلاة
- کتاب التفسیر
- کتاب الحروف
- کتاب القائم[۷]
پانویس
- ↑ چکیده مقاله شناسایی طرق و بازسازی کتاب مزار علی بن مهزیار اهوازی، ص99.
- ↑ چکیده مقاله شناسایی طرق و بازسازی کتاب مزار علی بن مهزیار اهوازی، ص144.
- ↑ شناسایی طرق و بازسازی کتاب مزار علی بن مهزیار اهوازی، ص102.
- ↑ چکیده مقاله شناسایی طرق و بازسازی کتاب مزار علی بن مهزیار اهوازی، ص119.
- ↑ نجاشی، ص253
- ↑ فهرست کتب الشیعة، ص88.
- ↑ رجال النجاشی، ج2، ص75.
منابع
- رجال الطوسی، طوسی محمد بن حسن، نجف، مکتبة حیدریة، چاپ۱، ۱۳۸۰ق.
- رجال النجاشی، احمد بن علی النجاشی، بیروت، دارالاضواء، چاپ۱، ۱۴۰۸ق.
- فهرست کتب الشیعة، طوسی محمد بن حسن، تصحیح سید محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، مکتبة مرتضویة، بی تا.
- بازیابی و اعتبارسنجی آثار علی بن مهزیار با تکیه بر بخش اصول کتاب الکافی، ملکی تراکمه‌ای محمود(1396ش)، حدیث حوزه، س7، ش1، ص45-68.
- الرجال(فهرس اسماء مصنفی الشیعه)، احمد بن علی نجاشی، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المشرفة