باب دارالندوه

باب دارالندوه: از درهای ضلع شمالی مسجدالحرام می‌باشد. این باب در گسترش دوره منصور عباسی در سال ۱۳۰ق. و در پی پیوستن بخشی از دارالندوه به مسجدالحرام، در میان درهای قعیقان و دار شیبة بن عثمان ساخته شد ولی پس از پیوستن کامل دارالندوه به مسجدالحرام در سال ۲۸۱ق. در حکومت معتضد عباسی، این در برداشته شد و بر دیوار خارجی دارالندوه سه در ساختند که نخستین در از سمت غرب به باب دارالندوه مشهور شد. این باب با نام‌های دیگری چون باب زیاده دارالندوه غربی، باب زیاده منفرد، باب زیاده شمالی، باب القطبی، یاد شده است. این باب در گسترش اول دوران سعودی به سال ۱۳۸۱ق. برداشته شد.

معرفی اجمالی

باب دار الندوه پنجمین در از درهای ضلع شمالی مسجدالحرام از سمت غرب بود که در گسترش دوره منصور عباسی (حک: 136-158ق.) به سال 130ق. و در پی پیوستن بخشی از‌ دارالندوه (مرکز مشاوره قریش پیش از اسلام) به مسجدالحرام، در میان درهای قُعَیقَان و ‌دار شیبة بن عثمان ساخته شد.^[۱]

پس از پیوستن کامل‌ دار الندوه به مسجدالحرام به سال 281ق. در حکومت معتضد عباسی (حک: 279-289ق.) این در برداشته شد و بر دیوار خارجی ‌دارالندوه سه در ساختند که نخستین در از سمت غرب به باب دارالندوه^[۲]مشهور گشت. ابن‌جبیر و ابن‌بطوطه از هر سه در با عنوان باب دارالندوه یاد کرده‌اند.^[۳]

قدمت دارالندوه

باب دار الندوه ساخته شده در دوران معتضد در سمت غربی ‌دار الندوه کار گذاشته شده بود^[۴]و از این‌رو، از سده 9ق. به آن باب زیاده ‌دار الندوه غربی^[۵]نیز گفته شد. در سده‌های پسین، از این باب با نام‌های دیگر نیز یاد شده است؛ از جمله: باب زیاده منفرد در سده 9ق.^[۶]به سبب متمایز شدن این در از باب زیاده شمالی^[۷]یا بدین علت که این در، بر خلاف دو در دیگر، دارای یک ورودی بود؛^[۸] و باب القطبی از سده 14ق.^[۹]به سبب سکونت خاندان قطب‌الدین نهروالی (م. 990ق.) صاحب کتاب الاِعلام باَعلام بیت ‌الله الحرام در نزدیک آن.^[۱۰]

شکل ظاهری

این باب که با یک ورودی کوچک و یک لنگه‌ در دارای یک طاق به وسعت 5/2 متر ساخته شده بود، ^[۱۱] در گسترش‌های دوران مملوکی (حک: 648-922ق.) و عثمانی (حک: 699-1341ق.) تغییر نیافت و تنها به سال 826ق. درِ آن تعویض شد و به سال830ق. پله‌هایی برای جلوگیری از ورود سیل به درون مسجد ساخته شد.^[۱۲]در گسترش سال 1137ق. در دوران حکومت سلطان احمد سوم عثمانی، 13 پله این در، تعویض گشت.^[۱۳]سرانجام باب دار الندوه در گسترش اول دوران سعودی به سال 1381ق. برداشته شد.^[۱۴]

پانویس

↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص71، 77، 93-94؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص169، 197؛ الاعلاق النفیسه، ص53.
↑ الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص147-149.
↑ رحلة ابن جبیر، ص74؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص377.
↑ الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص147-149.
↑ شفاء الغرام، ج1، ص316؛ الجامع اللطیف، ص193.
↑ العقد الثمین، ج1، ص252.
↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص139.
↑ تاریخ الخمیس، ج1، ص124.
↑ تحصیل المرام، ج1، ص388؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234.
↑ تحصیل المرام، ج1، ص388؛ تاریخ مکه، ص466.
↑ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص131؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص140.
↑ اتحاف الوری، ج3، ص599-600، 637.
↑ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص131؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص141.
↑ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره، ج4، ص386.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب دارالندوه.

اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة ام‏ القری، 1408ق؛

اخبار مکه: الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

الاعلاق النفیسه: احمد بن رسته (م. قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892ق؛

الاعلام باعلام بیت الله الحرام: محمد بن احمد النهروالی (م. 990ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1425ق؛

تاریخ الخمیس: حسین الدیاربکری (م. 966ق.)، بیروت، مؤسسة شعبان، 1283ق؛

تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛

تاریخ عمارة و اسماء ابواب مسجدالحرام: حله عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛

تاریخ مکه: احمد السباعی (م. 1404ق.)، نادی مکة الثقافی، 1404ق؛

تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛

الجامع اللطیف: محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش عمر علی، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛

رحلة ابن بطوطه: ابن‏ بطوطه (م. 779ق.)، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، 1417ق؛

رحلة ابن جبیر: محمد بن ‏احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛

شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛

العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛

مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛

موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق؛

موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، 1429ق.

[1] اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص71، 77، 93-94؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص169، 197؛ الاعلاق النفیسه، ص53.

[2] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص147-149.

[3] رحلة ابن جبیر، ص74؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص377.

[4] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص147-149.

[5] شفاء الغرام، ج1، ص316؛ الجامع اللطیف، ص193.

[6] العقد الثمین، ج1، ص252.

[7] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص139.

[8] تاریخ الخمیس، ج1، ص124.

[9] تحصیل المرام، ج1، ص388؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234.

[10] تحصیل المرام، ج1، ص388؛ تاریخ مکه، ص466.

[11] تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص131؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص140.

[12] اتحاف الوری، ج3، ص599-600، 637.

[13] تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص131؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص141.

[14] موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره، ج4، ص386.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]