مسجد مغیسله

مسجد مُغَیسَله یا مسجد بنی‌دینار الادنی از مساجد تاریخی مدینه بود که در جنوب غربی مسجدالنبی در محله بنی‌دینار بن نجار (از طایفه خزرج) قرار داشت و با نام‌های مسجد بنی‌دینار الاَدنی، مسجد مَغسِله و مسجد الغسّالین نیز شناخته می‌شد.

مسجد مُغَیسله

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد بنی‌دینار الادنی
مکان	مدینه
کاربری	مسجد
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.459517280072184,39.6044924839815","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0645\u064f\u063a\u064e\u06cc\u0633\u0644\u0647\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0645\u064f\u063a\u064e\u06cc\u0633\u0644\u0647\n","link":"","lat":24.459517280072184,"lon":39.6044924839815,"icon":""}],"imageoverlays":null}

امروزه مسجدی بزرگ به نام مالحه در منطقه مغیسله قرار دارد و مسجدی کوچک در جوار آن است که نام مسجد مغیسله را بر آن ثبت کرده‌اند. اما بنا بر نظر برخی جغرافی‌نگاران معاصر مدینه، این مسجد که اکنون در جنوب مسجد مالحه است مسجد مغیسله تاریخی نیست. مسجد تاریخی در شمال مسجد مالحه قرار داشته و امروزه از میان رفته است و مسجد مغیسله فعلی با محل مسجد کهن حدود ۸۴ متر فاصله دارد.

نام‌ها و موقعیت مسجد

مسجد مغیسله در قدیم به مسجد بنی‌دینار بن دینار بن نجار، طایفه‌ای از خزرج نامیده می‌شد. به آن مسجد غَسّالین نیز می‌گفتند. همچنین به آن مسجد مَغسِلة گفته شده است. مغسلة قبرستانی بودن در مدینه که در آن اموات را غسل می‌دادند. به این مسجد، مُغَیسَلة نیز گفته می‌شود، زیرا در منطقه‌ای به همین نام قرار دارد.

نماز پیامبر در مسجد مغیسله

ابن‌شبّه به نقل از عبدالله بن عتبه آورده است که حضرت محمد(ص) در مسجد بنی‌دینار که نزد غسالین قرار داشت، زیاد نماز می‌خواند.

از ابن زبالة (درگذشت ۱۹۹ق) روایت شده که ابوبکر خلیفه اول، زنی را در بنی دینار به همسری گرفت. ابوبکر در آن محل بیمار شد و پیامبر به عیادت او رفت. مردم بنی دینار از پیامبر خواستند در محلی که نماز می‌خوانند، نماز بخواند. پیامبر در مسجدی که در بنی دینار قرار داشت و نزد غسالین بود نماز خواند.

تاریخچه بنای مسجد

گفته شده که این مسجد در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است. گزارش سمهودی نشان می‌دهد که این مسجد در قرن نهم تخریب شده بود. سنگی بر آنجا بود که روی آن نوشته بود «مسجد رسول الله» و به گفته سمهودی صاحب مغیسله بر خرابه‌های مسجد، مسجدی ساخت و آن سنگ را هم بر بنا گذاشت.

گزارش دیگر از بازسازی این مسجد مربوط به عباسی در قرن دهم هجری قمری است که می‌گوید مسجد مغیسله در باغی است که صاحب آن قاضی الیاس خطیب و امام مسجدالنبی است و او مسجد مغیسله را بازسازی کرده است. عباسی مساحت مسجد بنی‌دینار را از نظر طول و عرض شش ذراع گزارش کرده است.

این مسجد در عصر عثمانی هم بازسازی شده است. عیاشی میگوید این مسجد در حال حاضر موجود است و دولت ترکیه آن را به شکل مسجدهای عمریه ساخته است که شکل مربعی دارد و گنبد بلندی دارد و به گفته او مسجدی مهجور است.

احمد یاسن الخیاری (درگذشت 1340ق) به مسجد مغیسله اشاره کرده است. به گفته او این مسجد درون باغی و پشت مدرسه‌ای نظامی قرار داشت که به دار الرعایة تبدیل شده بود. در این مسجد مردگان را غسل می‌دادند و به باغی که درون آن قرار داشت المغیسلة گفته می‌شد.

به گفته الیاس عبدالغنی، نویسند معاصر، مکان مسجد، در پشت مقرّ قدیمی جوازات، در منطقه عنبریه بوده و از داخل کوچه‌ها راهی به سوی آن وجود داشته است.

وضعیت امروزین مسجد

اخیرا دولت سعودی مسجد مذکور را تخریب کرد و به فاصله اندکی در جنوب آن مسجد دیگری ساخت که به نام مسجد مُغَیسله نامیده شد؛ ولی سپس به مسجد مالحه تغییر نام یافت. در محل مسجد بنی‌دینار تاریخی نیز، ساختمان سه طبقه مربوط به مسجد جدید ساخته شد.

در سال ۱۴۲۵ قمری مسجدی در جنوب مسجد مالحه ساخته شد که نام مسجد مغیسله دارد. اما به گفته عبدالعزیز کعکی، پژوهشگر اماکن مدینه، این مسجد ارتباطی به مسجد قدیمی که پیامبر در آن نماز خوانده و در واقع در شمال مسجد مالحه قرار داشته ندارد. این در حالی است که برخی مورخان مانند محمد الیاس عبدالغنی همین مسجد مغیسله فعلی را که مسجدی کوچک در جنوب مسجد مالحه است، مسجد مغیسله کهن و تاریخی می‌دانند.

نگارخانه

• 

  تصویر و نقاشی که محمد الیاس عبدالغنی، نویسنده کتاب المساجد الاثریة، آن را متعلق به مسجد مغیسله دانسته است.

• 

  تصویری از مسجد مغیسله که گفته شده مربوط به سال‌ ۱۳۵۱/۱۳۵۲ شمسی است.

• 

  در ورودی مسجد مغیسله جدید

جستارهای وابسته

• مسجدهای مدینه

منابع

• آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر،
• تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
• تاریخ معالم المدینه قدیما و حدیثا، احمد یاسین الخیاری،‌ مدینه،‌۱۴۱۹ق.
• المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، مطابع الرشید، ۱۴۱۹ق، ۱۹۹۹م.
• المعالم الأثيرة في السنة و السیرة، محمد محمدحسن شراب، بیروت، دارالشامیة، ۱۴۱۱ق.
• وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، لندن، موسسه التراث، ۲۰۰۱م.