مرقد سلمان فارسی
مرقد سلمان فارسی در مدائن دربرگیرنده تربت مطهر دو تن از یاران عظیم‌الشان پیامبر(ص) و امیرمؤمنان علی(ع)، یعنی سلمان محمدی (فارسی) و حذیفة بن یمان است. این قبور، در یک مجموعه می‌باشند که به آستان سلمان فارسی شناخته می‌شود. این بارگاه مطهر امروزه از زیارتگاههای مهم اسلامی عراق به‌شمار می‌آید.
معرفی سلمان فارسی
سلمان فارسی، مکنا به ابوعبدالله و معروف به سلمان الخیر یا سلمان محمدی، آزاد شده رسول خدا(ص) است. او ایرانی و اصالتاً از رامهرمز یا جی اصفهان بود که پیش از اسلام، نامش مابه یا ماهویه بود.[۱] به گزارشی، او در فارس از فرزندان یکی از دهقان‌های توانگر فارس و از محافظان معبد آتش بود. هنگامی که از نسب وی می‌پرسیدند، می‌گفت: «من سلمان فرزند اسلام از بنی‌آدم هستم». [۲] به گزارش دیگری، پدر سلمان یک اصفهانی بود که در رامهرمز زندگی می‌کرد و سلمان در رامهرمز از توابع اهواز به دنیا آمد.[۳]
او پس از آشنا شدن با دین مسیحیت و مقایسه آن با زرتشتی‌گری، مسیحی شد و سپس دورانی طولانی را در خدمت راهبان صومعه‌نشین در نقاط مختلفی، چون شام، موصل و عموریه، سپری کرد. آخرین راهبی که سلمان، او را درک کرد، به وی بشارت نزدیکی ظهور پیامبر اسلام(ص) را داد. از این‌رو او، در جست‌وجوی پیامبر(ص)، به سمت حجاز رفت. سلمان در راه حجاز، به اسارت گرفته شد و به‌صورت برده‌ای میان مالکان، دست به دست می‌شد؛ تا اینکه او را به حجاز بردند و به یک یهودی از بنی‌قریظه، به نام عثمان بن اشهل، در مدینه فروختند.[۴] او پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، در قبا به خدمت ایشان رسید و نشانه‌های پیامبری را که شنیده بود، در آن حضرت یافت. اما به علت بردگی، نتوانست در نبردهای بدر و احد، کنار آن حضرت باشد. پس از نبرد احد، به فرمان پیامبر(ص) با مالکش قرارداد مکاتبه بست و خود را در ازای سیصد اصله نخل و چهل اوقیه طلا که با کمک پیامبر اکرم(ص) توانست تامین کند، آزاد کرد و به پیامبر(ص) و اهل‌بیت آن حضرت، موالات ورزید.[۵]
سلمان در سال 35 ه. ق، در آخر خلافت عثمان، در حالی‌که بیش از 250 یا 350 سال سن داشت، در مدائن از دنیا رفت. به گزارشی، پس از وفات سلمان، امیرمؤمنان علی(ع) با طی‌الارض، از مدینه به مدائن آمد و غسل، تکفین، نماز بر جنازه و دفن وی را انجام داد.[۶] از او، دختری در اصفهان و دو دختر در حجاز، باقی ماند و جماعتی از اهل اصفهان، خود را از نسل دختر سلمان می‌دانستند.[۷]
مدفونان در بقعه
همچنین مدائن دربرگیرنده تربت مطهر دو تن از یاران عظیم‌الشان پیامبر(ص) و امیرمؤمنان علی(ع)، یعنی سلمان محمدی (فارسی) و حذیفة بن یمان است، كه كنار آنها، دو قبر ديگر نيز منسوب به عبدالله بن جابر انصارى و طاهر بن امام محمد باقر(ع) وجود دارد. این قبور، در یک مجموعه می‌باشند که به آستان سلمان فارسی شناخته می‌شود؛ با این‌حال، مرقد هریک از این شخصیت‌ها، دارای گنبد و ضریح جداگانه است. این بارگاه مطهر امروزه از زیارتگاههای مهم اسلامی عراق به‌شمار می‌آید.
معرفی شهر مدائن
مدائن (شهرها)، مجموعه‌ای از هفت شهر نزدیک به یکدیگر بوده که میان آنها، «تیسفون»، از همه مهم‌تر به‌شمار می‌آمده است. اشکانیان پس از تصرف عراق در سال 141 پیش از میلاد، به ساختن این شهر اقدام نمودند. در اواخر دوره ساسانی، انوشیروان، مدائن را پایتخت خود قرار داد و در آن، کاخ معروف خود را بنا کرد.[۸]
این شهر در صدر اسلام، همچنان شهر مهمی بود. اما به تدریج، اهمیت خود را از دست داد و به روستا یا شهر کوچکی، تبدیل شد. امروزه این شهر در حدود چهل کیلومتری جنوب شرقی بغداد واقع است و با توجه به اینکه مرقد سلمان فارسی در آن قرار دارد، به «سلمان پاک» شناخته می‌شود.
مهم‌ترین اثر باستانی به‌جا مانده در مدائن، بنای معروف به «ایوان مدائن» است که بقایای کاخ عظیم انوشیروان، پادشاه ساسانی، به‌شمار می‌آید و امروزه بیشتر بخش‌های آن، از بین رفته است. در منابع تاریخی دوره اسلامی، از این کاخ به نام‌های طاق کسری، ایوان کسری و قصر ابیض (قصر سفید) نیز یاد شده است. این ایوان با ارتفاع 31 متر، از آثار برجسته معماری اسلامی، از دوره پیش از اسلام و از طاق‌های بزرگ شناخته شده در جهان باستان، به‌شمار می‌آید.[۹]
پانویس
- ↑ کتاب تاریخ اصبهان (ذکر اخبار اصبهان)، ج1، ص74.
- ↑ الاستیعاب، ج2، ص634.
- ↑ طبقات المحدثین باصبهان والواردین علیها، ج1، ص218؛ تاریخ مدینة دمشق، ج21، ص383.
- ↑ تاریخ بغداد، ج1، ص176؛ الاستیعاب، ج2، ص634؛ اسد الغابة، ج2، ص265.
- ↑ تاریخ بغداد، ج1، ص176.
- ↑ الفضائل، ص92؛ بحار الانوار، ج28، ص308.
- ↑ تاریخ بغداد، ج1، ص181؛ اسد الغابة، ج2، ص269؛ طبقات المحدثین باصبهان والواردین علیها، ج1، ص235.
- ↑ الموسوعة التاریخیة الجغرافیة، ج12، ص223.
- ↑ همان.
منابع
- اسد الغابة في معرفة الصحابه، علي بن محمد الجزري (ابن الاثير)، تحقيق: علي محمد معّوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دار الكتب العلميه، (لا ت).
- بحارالانوار، محمدباقر المجلسي، ط ٢، بيروت، مؤسسة الوفاء، ١۴٠٣ه. ق - ١٩٨٣م.
- الفضائل، شاذان بن جبرئيل القمي، النجف الاشرف، المكتبة الحيدرية ومطبعتها، ١٣٨١ه. ق - ١٩۶٢م.
- تاريخ بغداد (تاريخ مدينة السلام)، احمد بن علي بن ثابت (الخطيب البغدادي)، تحقيق: بشّار عوّاد معروف، ط ١، بيروت، دار الغرب الاسلامي، ١۴٢٢ه. ق - ٢٠٠١م.
- تاريخ مدينة دمشق، علي بن الحسن الشافعي الدمشقي (ابن عساكر)، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الفكر، ١۴١۵ه. ق - ١٩٩۵م.
- طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، ابومحمد بن محمد بن جعفر بن حیان المعروف بابی الشیخ الانصاری، موسسة الرسالة، چاپ اول، بیروت، 1987م.، 4 جلد.
- الاستيعاب في معرفة الاصحاب، يوسف بن عبدالله القرطبي (ابن عبدالبر)، تصحيح: عادل مرشد، ط ١، عَمّان، دار الاعلام، ١۴٢٣ه. ق - ٢٠٠٢م.
- الموسوعة التاريخية الجغرافية، (ج ١٢)، مسعود الخوند، بيروت، (لا. ن)، (لا. ت).