مزار سیداسماعیل و ام‌کلثوم
مزار سیداسماعیل و ام‌کلثوم، از فرزندان عبدالله بن جعفر طیار، در کشور عراق، و در مسیر کربلا- بابل واقع شده است.
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | شش کیلومتری شرق شهر کربلا، در مسیر کربلا- بابل |
این زیارتگاه دارای ساختمان مربع شکل در ابعاد 8 * 8 متر و با گنبدی بزرگ است و بر روی قبرشان به صورت جداگانه ضریحی ساخته شده است.
بنابر شهرت محلی سیداسماعیل و ام‌کلثوم از فرزندان عبدالله بن جعفر طیار، و مادرشان، زینب کبری، بوده است، اما درباره اینکه مادرشان حضرت زینب باشد بین مورخان اختلاف است و همچنین در انتساب این مکان به آن دو هم اختلاف وجود دارد، ولی انتساب مکان کنونی به این بزرگوارن خالی از لطف نیست.
موقعیت جغرافیایی
این زیارتگاه، در شش کیلومتری شرق شهر کربلا، در مسیر کربلا- بابل و میان نخلستانها، واقع شده و راه دسترسی به آن، خاکی است.
ساختمان بقعه
ساختمان بقعه، به شکل مربع و به ابعاد 8 * 8 متر و شالوده آن، از آجر و سیمان است و گنبد بزرگی به شکل کلاهخودی به قطر پنج متر و ارتفاع بیش از هشت متر، بالای آن وجود دارد و ساقه آن، با کاشیهای رنگی، تزیین شده است. زنی متدین از سادات کربلا به نام «امعلی»، این کاشیها و انبوهی دیگر از وسائل بقعه را به علت شفا یافتن، به بقعه هدیه کرده است.
بر قبر سیداسماعیل، صندوق چوبی به ابعاد 2 * 2 متر و ارتفاع یک متر قرار دارد و طول و عرض ضریح روی آن نیز 3 * 5/ 2 متر و ارتفاع آن، سه متر میباشد و درِ ورودی آن آلومینیومی است. در فاصله چند متری از این مرقد، اتاق کوچک دیگری قرار دارد که به قبر ام‌کلثوم، خواهر سیداسماعیل، شهرت دارد. روی این قبر، ضریح دو متری نصب شده که با رنگ سبز، نقاشی شده است.[۱]
نسب سیداسماعیل و ام‌کلثوم
بر اساس شهرت محلی، سیداسماعیل و ام‌کلثوم، از فرزندان عبدالله بن جعفر طیار هستند و مادرشان، زینب کبری، بوده است[۲] که البته انتساب آنان به حضرت زینب، نمیتواند صحیح باشد، زیرا طبق نقل علمای انساب، مادر اسماعیل بن عبدالله بن جعفر طیار، امولد بوده است.[۳]
دیدگاه ابونصر بخاری
به گفته ابونصر بخاری نیز اسماعیل زاهد را یکی از سه فرزند عبدالله بن جعفر طیار دانسته که از او نسلی برجای مانده است. او به دست بنیامیه کشته شد و نسل وی بسیار اندک بود و برخی گفتهاند او، تنها یک دختر داشته است.[۴] اما سیدابوالحسین یحیی عقیقی نسابه معتقد است که او، تنها یک فرزند پسر، به نام عبدالله داشته که از او حسین و از حسین، اسماعیل و از او، عبدالله به وجود آمده است.[۵] عبیدلی نسابه نیز اسماعیل را جزو فرزندان کمنسل عبدالله میداند و مینویسد مادرش، کنیز بوده است.[۶]
دیدگاه ابوالحسن عمری
ابوالحسن عمری نسابه، تعداد فرزندان عبدالله بن جعفر طیار را 29 نفر ذکر میکند که شامل بیست پسر و نُه دختر، به این نامهایند: علی، اسحاق، اسماعیل، معاویه، ابوبکر، عون، یزید، حسن، ابراهیم، محمد، هارون، موسی، یحیی، صالح، عباس، علی اصغر، جعفر، عون الاصغر، قثم، عیاض، رقیه کبری، رقیه صغری، لبابه، اسماء، اممحمد، امعبدالله، امابیها، ام‌کلثوم کبری و ام‌کلثوم. او سپس تصریح میکند که از زینب کبری، تنها عباس، جعفر، ابراهیم و علی اصغر، به دنیا آمده است.[۷]
بنابراین، بر فرض صحت دفن اسماعیل بن عبدالله بن جعفر طیار در این مکان، او فرزند زینب کبری نیست. البته گزارش دیگری در دست است که «ابومسلم خراسانی» در هرات، او را به شهادت رسانده است. در همین باره نوشته‌اند که اسماعیل، یکی از زاهدان عصر خویش بود[۸] که به دست بنیامیه کشته شد.[۹]
گفتهاند او در سال 125 ه. ق، در ایام مروان حمار، قیام کرد و بر مناطق جبل، غلبه یافت. سرانجام به دست ابومسلم خراسانی گرفتار شد و در هرات محبوس گشت و همچنان در زندان بود تا اینکه در سال 183 ه. ق (گویا سال 138 ه. ق، صحیح میباشد.) وفات یافت.[۱۰]
گویا این نقل قول را که ابن‌عنبه نسابه بیان داشته، [۱۱] درباره عبدالله بن معاویة بن عبدالله بن جعفر طیار است و اسماعیل نیز ابتدا در کوفه، همراه وی بوده و شاید در مکان کنونی، به شهادت رسیده است.
بررسی انتساب مزار
به هر حال به نظر میرسد که انتساب مکان کنونی به اسماعیل و ام‌کلثوم، فرزندان عبدالله بن جعفر طیار، خالی از لطف نیست، هرچند دلیل قطعی بر دفن آنها در این مکان، یافت نمیشود. ضمن اینکه برخلاف شهرت محلی، این دو، از فرزندان حضرت زینب کبری نیستند.
پانویس
- ↑ معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص76.
- ↑ دلیل العتبات والمراقد فی العراق، ص67.
- ↑ المعقّبون، ص106؛ الشجرة المبارکة، ص216؛ الفخری، ص181؛ الاساس لانساب الناس، ص44 و 45.
- ↑ سر السلسلة العلویة، ص110 و 111.
- ↑ المعقبین، ص107؛ الفخری، ص192.
- ↑ تهذیب الانساب، ص306.
- ↑ المجدی، ص509؛ الاساس لانساب الناس، ص44.
- ↑ همانجا.
- ↑ عمدة الطالب، ص40 و 41.
- ↑ الدر المنثور فی انساب المعارف والصدور، ص42.
- ↑ عمدة الطالب، ص40.
منابع
- معجم المراقد والمزارات في العراق: ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
- دليل العتبات والمراقد في العراق: عادل الحسني، ط ١، بيروت، دار المؤرخ العربي، ١۴٣١ه. ق - ٢٠١٠م.
- المعقّبون من آل ابي‌طالب: السيد مهدي الرجائي الموسوي، ط ١، قم، مؤسسة عاشوراء، ١۴٢٧ه. ق - ١٣٨۵ش.
- الشجرة المباركة في انساب الطالبية: فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
- الاساس لأنساب الناس: السيد جعفر الاعرجي، تحقيق': السيد حسين ابوسعيدة الموسوي، ط ١، قم، مؤسسة عاشوراء، ١۴٢٧ه. ق.
- سرّ السلسله العلويه: سهل بن عبدالله (ابونصر البخاري)، تحقيق: سيد محمدصادق بحرالعلوم، النجف، المكتبة الحيدرية، ١٣٨١ه. ق.
- تهذيب الانساب ونهاية الاعقاب: محمد بن ابي‌جعفر العبيدلي، تحقيق: محمدكاظم المحمودي، ط ٢، قم، مكتبة آيت الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴٢٨ه. ق - ١٣٨۵ ه. ش، ٢٠٠٧م.
- المجدي في انساب الطالبيين: علي بن محمد العلوي العمري، تحقيق: احمد المهدوي الدامغاني، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.
- عمدة الطالب في انساب آل ابي‌طالب: جمال‌الدين احمد بن علي الحسيني (ابن عنبة)، لجنة احياء تراث، بيروت، منشورات دارالكتب الحياة، بي‌تا.
- الدر المنثور في انساب المعارف والصدور: السيد جعفر الاعرجي، تحقيق: السيد حسين ابوسعيدة الموسوي، قم، مؤسسة عاشوراء، ١۴٢٧ه. ق.
- الفخري في أنساب الطالبييّن، عزيزالدين ابوطالب اسماعيل بن الحسين المروزي الازورقاني، قم، مكتبة آيةالله العظمي مرعشي نجفي، ١۴٠٩ه. ق.