صندوق
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۸ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
صندوق یا صندوقچه، در حرم‌ها و مزارها، جعبه چوبی یا خاتم‌کاری شده‌ای است که روی قبر امام(ع) یا شخصی که دفن شده گذاشته می‌شود.
چیستی
صندوق، به جعبه چوبى يا فلزى گفته مى‌شود كه درون آن، لباس و اشياء ديگر مى‌گذارند. در حرم‌ها و زیارتگاه‌ها، به جعبه چوبى يا خاتم‌كارى شده‌اى كه روى قبر امام يا بزرگان ديگر گذاشته مى‌شود صندوق[۱] یا صندوقچه[۲] گفته می‌شود. اين صندوق، بیشتر، آراسته به آيات قرآن و اشعار است و روى آن با پارچه‌اى سبز و منقوش به آيات و دعاها پوشانده می‌شود.[۱]
در حرم‌ها
آستان امام رضا(ع)
نخستین صندوقى كه روی قبر امام رضا(ع) قرار گرفت، مربوط به اوايل سده ششم قمری بوده و آخرين آن، مربوط به سال ١٣١١ش. است.[۱]
آستان امام حسین(ع)
شاه اسماعیل صفوی، در سال 920ق، دستور ساخت شش صندوق چوبی خاتم و منبت‌کاری نفیس را صادر کرد تا بر قبرهای امامان مدفون در عراق نصب شود؛ صندوقچه قبر امام حسین(ع)، پس از درگذشت شاه اسماعیل در سال 932ق، نصب شد.[۳] در سال ۱۱۳۳ق. گوهرشاه خانم، دختر سلطان حسین صفوی،صندوق خاتم‌کاری نفیسی به حرم امام حسین(ع) هدیه کرده، که در حمله وهابی‌ها به کربلا، آسیب دید و مقداری از آن، در آتش سوخت و برای همین، در سال 1225 ه. ق بازسازی گردید.[۴]
به علت نشستن گرد و غبار و چربی و آلودگی بر صندوقچه، در سال 1360ق، محمدصنیع خاتم شیرازی، صنعتگر معروف ایرانی، آن را به‌طور بازسازی کرد؛ به‌گونه‌ای که گویا برای نخستین بار از دست سازنده اصلی آن، بیرون آمده است. برای آنکه صندوقچه از گرد و غبار آسیب نبیند، آن را از چهار سمت و نیز از سمت بالا، با شیشه‌های سنگی ویژه‌ای پوشاندند و خطوط تقاطع شیشه‌ها را از پنبه و لاستیک پر کردند.[۵] این صندوقچه، هنوز روی قبر، موجود است و طول، عرض و ارتفاع آن، به ترتیب 5/ 4، 3 و 30/ 1 متر است.
آستان کاظمین(ع)
تا پیش از دوره صفویه، گزارش تاریخی درباره صندوق‌های نصب شده روی قبرهای امام کاظم(ع) و امام جواد(ع)، در دست نیست. اما از دوره المستنصر بالله عباسی، صندوق چوبی زیبا و بزرگ قبر امام کاظم(ع)، باقی مانده است که در سال ۶۲۴ق. ساخته شده است. بر پایه نقل تاریخی، باید صندوقچه مشابه دیگری نیز، بر قبر امام جواد(ع) قرار داشته است که
المستنصر بالله عباسی، پس از آتش‌سوزی آستان کاظمین(ع) در دوره پدرش، الظاهر عباسی، روی قبرهای دو امام(ع)، دو صندوق نصب کرده که در سال ۶۲۴ق. ساخته شده است. صندوقی که روی قبر امام جواد(ع) قرار داشته از میان رفته و صندوق قبر امام کاظم(ع)، که زیبا و بزرگ توصیف شده، باقی مانده و در دار الآثار العربیه، در بغداد، نگهداری می‌شود. این صندوق، تنها نمونه‌ای از صندوق‌های کهن بر قبرهای امامان(ع) در عراق است که تا امروز، باقی مانده است.
این صندوقچه به شکل مکعب مستطیل، با طول، ۲/۵۵ متر و عرض، ۱/۸۳ متر و ارتفاع، ۹۵ سانتی‌متر است. جنس آن از چوب توت و ضخامت تخته‌های آن ۵/۵ سانتی‌متر است. لبه سرپوش صندوق که به‌اندازه سه سانتی‌متر از سطح اطراف آن برآمدگی دارد، با کتیبه‌هایی به خط نسخ، آراسته شده و روی چهار ضلع بدنه صندوق، کتیبه‌های زیبایی، به خط کوفی با حاشیه‌هایی از نقوش گیاهی زیبا، کنده‌کاری شده است. عرض این کتیبه‌ها، ۴۳ سانتی‌متر و طول آن در دو طرف بزرگ صندوق، ۱۸۹ سانتی‌متر و در دو طرف کوچک آن، ۹۰/۵سانتی‌متر است.[۶]
صندوق شهادت
صندوق شهادت يا تابوت عهد یا تابوت سكينه، صندوقى بود كه حضرت موسى(ع) به امر خدا آن را ساخت. این صندوق، دارای ويژگى‌هايى بوده و بنى اسرائيل هنگام جنگ با دشمنان، آن را با خود مى‌بردند و آن را ضامن پيروزى و غلبه بر دشمن می‌دانستند. بعدها، آن صندوق را كه برايشان بسيار مقدس بود، در معبد هيكل سليمان در قدس قرار دادند. این صندوق، در فرهنگ قوم يهود جایگاه ویژه‌ای دارد.[۷]
پانوشت
منابع
حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوى، ۱۳۹۱ش.
دائرة المعارف الحسينية، تاريخ المراقد الحسين وأهل بيته وأنصاره، محمد صادق محمد الكرباسي، المركز الحسيني للدراسات، لندن.
شهر حسين، محمدباقر مدرّس بستان‌آبادى، مؤسسه انتشارات دار العلم، قم، ١٣٨٠ش.
زیارتگاه‌های عراق، معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، احمد خامه یار، نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۵ش.