مسجد السقط

مکان

مسجد السقط، در سوریه، شرق دمشق، نزدیک باب جیرون قرار داشته است. باب جیرون، نزدیک درِ شرقی مسجد اموی، قرار دارد؛ به گونه‌ای که کسی که می‌خواهد از درِ شرقی، وارد مسجد اموی بشود، باید از باب جیرون بگذرد. باب جیرون، یکی از دروازه‌های قدیمی دمشق است، که گویا ساخت آن به دوره حضرت سلیمان(ع) بازمی‌گردد.

انگیزه ساخت

اهل بیتِ امام حسین(ع) را، پس از رویداد عاشورا و در حال اسارت، از «باب توما»، که دروازه‌ای در منطقه مسیحی‌نشین دمشق بود وارد شهر کردند. دمشق، غیر از دروازه‌های اصلی، دارای دروازه‌های فرعی نیز بوده، که باب جیرون یکی از آنها بود. به گفته ابن حوقل (م.۳۶۷ق)، سر امام حسین(ع) که روی نیزه قرار داشت، برای مدتی کوتاه، نزدیک باب جیرون قرار گرفت. به باور وی سر حضرت یحیی(ع) نیز در همین مکان نصب شده بود. بر پایه روایتی دیگر، سر امام حسین(ع)، به سبب شلوغی یا علتی دیگر، در این نقطه به زمین افتاد؛ پس از آن، سر امام(ع) را برداشته، به کاخ یزید بردند. برخی این نقل را، به سبب تناسب آن با نام مسجد، درست‌تر دانسته‌اند.

این مکان، به سبب محل افتادن یا گذاشتن سر امام حسین(ع) بود، مورد توجه و احترام دوستداران اهل بیت(ع) بوده و به همین علت، مسجدی در این مکان ساخته شد. این مسجد، از سوی ناصبی‌ها ویران گردید، ولی دوستداران اهل بیت(ع)، دوباره آن مسجد را بنا کردند؛ ولی باز هم توسط ناصبی‌ها خراب شد. این ساخت و تخریب بارها صورت گرفت، تا آنکه به دستور یکی از والیان عثمانی به نام قایتبای، تابلویی در آنجا نصب شده و بازسازی آن ممنوع شد.

علت نامگذاری

واژه سقط، به معنای افتادن و سقوط است. بر پایه روایتی، سر امام حسین(ع)، در نزدیک باب جیرون، به زمین افتاد؛ از این رو، نام آن را مسجد السقط گذاشتند.

اکنون

بر پایه گزارشی، تا سال ۱۳۹۵ش. (۱۴۳۷- ۱۴۳۸ق)، آثار تخریب شده مسجد السقط وجود داشته و پیرامون آن نرده‌ای بوده و بسیاری از مردم از آن بی‌خبر بوده‌اند.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله مسجد السقط در باب جیرون، محمدامین پورامینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و ششم، بهار 1395، ص123 است.

الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، دار العلم للملايين، بيروت، 1376ق.

معجم مقاييس اللغة، احمد بن فارس، مكتب الاعلام الاسلامي، قم، 1404ق.

مقدمة الأدب، محمود بن عمر زمخشرى، موسسه مطالعات اسلامي دانشگاه تهران، تهران، 1386ش.

تاج العروس من جواهر القاموس، محمد بن محمد مرتضى زبيدى، دار الفكر، بيروت، 1414ق.

الأمالي، ابن بابویه (شیخ صدوق)، تهران، 1376ش.

معجم البلدان، ياقوت حموى، دار صادر، بيروت، 1995م.

صورة الأرض، محمد بن حوقل، دار صادر، بيروت، 1938م.

مقتل الحسین(ع)، موفق بن احمد اخطب خوارزم، تحقیق محمد سماوی، أنوار الهدی، قم، 1381ش.

الفتوح، ابن‌اعثم کوفی، تحقیق علی شیری، دار الأضواء، بیروت، 1411ق.