کوه‌های جماوات
 نقشه کوه‌های جماوات در شهر مدینه. | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق. |
| نام‌های دیگر | سه کوه جماوات: جماء تضارع، جماء ام خالد، جماء عاقر. |
کوه‌های جماوات، سه کوه در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق هستند، که به نام‌های «جَمّاء تُضارع»، «جماء عاقر» و «جماء اُمّ خالد» خوانده شده‌اند. کوه «جماء اُمّ خالد»، در جنگ احد و خندق، محل سازماندهی و آمادگی لشکریان قریش، برای جنگ با حضرت محمد(ص) بوده است.
نام
کوه‌های جماوات، به نام‌های «جَمّاء تُضارع»، «جماء عاقر» و «جماء اُمّ خالد» نامگذاری شده‌اند.[۱]
واژه جماوات، جمع جمّاء بوده و به معنای عمارت یا دژی است که کنگره نداشته باشد. عبارت «شاة جماء»، به معنای گوسفند بی‌شاخ، از همین معنا گرفته شده است.[۲] به باور برخی، علت نامگذاری این کوه‌ها، شباهتشان به گوسفند بدون شاخ، به دلیل کوتاه بودن این کوه‌ها است.[۳]
مکان و ویژگی
کوه‌های جماوات، در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق قرار گرفته‌اند.[۴] این کوه‌ها، شامل سه کوه کوچک هستند، که نزدیک یکدیگر و در کنار هم قرار گرفته‌اند.[۱]
کوه‌های سه‌گانه
جماء تضارع
کسی که از راه بدر،[یادداشت ۱] به سمت مکه حرکت کند، در سمت راست او جَمّاء تُضارع و در سمت چپ وی چاه عروه قرار دارد.[۵] فاصله این کوه، از حرم شریف نبوی(ع) چهار و نیم کیلومتر است.[۶]
شکل تقریبی این کوه مانند مستطیل بوده، طول آن چهار کیلومتر و عرض آن، از یک کیلومتر تا یک کیلومتر و هفتصد متر است.[۶]
جماء ام خالد
جَمّاء امّ خالد، به «وسطی» نیز نامیده شده؛ زیرا این کوه، میان «جماء تضارع» و «جماء عاقر» قرار دارد. این جماء، چسبیده به جماء تضارع بوده[۷] و با حرم شریف نبوی(ص) شش کیلومتر فاصله دارد.[۸]
گفته شده سده‌ها پیش، بالای این کوه، قبری پیدا شده که مساحت آن ۴۰ ذراع بوده است. سنگ‌نوشته‌ای روی آن قبر بوده[۲] که امروزه از میان رفته است. ممکن است به مرور زمان از میان رفته باشد. به باور برخی، اهل یمن این سنگ‌نوشته را خوانده‌اند؛ از این رو، برخی احتمال داده‌اند وقتی برای خوانده شدن فرستاده شده، دیگر برگشت داده نشده است.[۹] درباره نوشته روی سنگ اختلاف است.[یادداشت ۲][۲]
جماء عاقر
جَمّاء عاقر، به نام‌های «العاقر»[یادداشت ۳] و «العاقل» نیز خوانده شده است.[۱۰] این کوه، در غرب مدینه بوده و دورترین کوه از بین کوه‌های جماوات به مدینه است. فاصله آن با حرم شریف نبوی(ص)، هفت کیلومتر و با جماء ام خالد، ۵۰۰ متر است. شکل ظاهری آن مانند دایره بوده و قطر آن نزدیک به دو کیلومتر است.
این کوه، در جنگ احد و خندق، محل سازماندهی و آمادگی لشکریان قریش برای جنگ با حضرت محمد(ص) بوده است.[۱۱]
پانوشت
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ الاماکن و ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه، ص 65؛ الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، ج1، ص304.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ المغانم المطابه فی معالم طابه، ص90.
- ↑ وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، ج4، ص50.
- ↑ تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً، ص328.
- ↑ البلدان (ابن الفقیه)، ص82، معجم البلدان، ج2، ص75؛ وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، ج3، ص193.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج1، ص385.
- ↑ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص486.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج1، ص396.
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص246 ؛ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج1، ص 395.
- ↑ تاریخ مدینة المنورة، ج۱، ص۱۴۹؛ البلدان (ابن الفقیه)، ص۸۳؛ وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، ج۳، ص۲۰۵، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص330.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج1، ص403-۴۰0.
- ↑ راه بدر، از باب العنبریه و سپس وادی عروه می‌گذرد.
- ↑ یکی از آن اقوال این است: «أنا عبد الله الأسود رسول رسول الله عیسی بن مریم إلی أهل قری عرینة، و قالا: نحن کنا أهل هذه القریة فی أس‌الدهر»، و قول دیگر: «أنا عبد الله رسول رسول الله ـ صلّی الله علیه [و آله] و سلّم ـ سلیمان بن داود إلی أهل یثرب، و أنا یومئذ علی الشمال».
- ↑ با الف و لام.
منابع
- الاماکن و ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه، محمد بن موسی حازمی، بی‌نا، بی جا، اول، بی تا.
- الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، نصر بن عبدالله اسکندری، مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراسات الاسلامیه، ریاض، ۱۴۲۵ق.
- البلدان (ابن الفقیه)، ابوبکر احمد بن همدانی (ابن فقیه)، ۱۴۱۶ق.
- تاریخ المدینة المنوره، عمر بن شبه، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، محمدامین شنطیقی، مؤسسه علوم قرآن، بیروت.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم عیاشی، نشر المکتبة العلمیه، مدینه،۱۹۷۲م.
- المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، محمد محمد حسن شراب، دار الشامیه-دار القلم، بیروت-دمشق، ۱۴۱۱ق.
- معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.
- المغانم المطابه فی معالم طابه، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م.
- وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، علی سمهودی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۶م.