بیوتات کربلاء القدیمة (کتاب)
.jpg) | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، محمدعلی القصیر |
| تاریخ نگارش | سده پانزدهم قمری |
| محتوا | |
| موضوع | سرگذشتنامه، نسبنامه، قبایل، کربلا |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۶۱۳ |
| قطع | وزیری |
| ناشر | مؤسسة البلاغ |
| محل نشر | بیروت |
| تاریخ نشر | ۱۴۳۲ق. |
بیوتات کربلاء القدیمة، با نام کامل بیوتات کربلاء القدیمة و شرح و تحقیق لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة، کتابی است، به زبان عربی، نوشته سید عبدالصاحب نصرالله، که به گردآوری و پژوهش در خاندان‌ها، قبیله‌ها و عشیره‌های کربلای قدیم پرداخته است.
این کتاب، دربرگیرنده نسخه خطی «لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة»، نوشته محمدعلی القیصر، شرح آن و افزودنی‌هایی بر آن است. این کتاب، در سال ۱۴۳۲ق. چاپ شده است.
پدیدآورندگان
- سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله الکلیدار:[۱]
- وی نویسنده معاصر، از خاندان آل نصرالله عراق[۲] و دارای آثاری مانند تاریخ کربلاء،[۳] کربلاء فی ادب الرحلات، الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء[۴] و التضحیة و الرمز[۵] است.
- محمد علی القصیر:
- وی ملقب به قصیر الأدبا،[۶] فرزند حسین،[۷] از خاندان آل قاضی در کربلا است.[۸] نسب او به محمد بغدادی، تولیت حرم امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) که در سده دهم قمری از بغداد به کربلا هجرت کرد، برمی‌گردد.[۹]
ساختار
کتاب بیوتات کربلاء القدیمة، با نام کامل «بیوتات کربلاء القدیمة و شرح و تحقیق لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة»، از نظر ساختار، به سه بخش کلی زیر تقسیم شده است:
- رساله لمعة تاریخیة، نوشته محمدعلی القیصر، که در فصل اول درج شده است.
- شرح و تحقیق آن، توسط عبدالصاحب ناصر، در فصل دوم که نیمی از کتاب را به خود اختصاص داده است.
- مطالبی که عبدالصاحب ناصر به کتاب افزوده و در فصل سوم و چهارم قرار داده است.
اصل رساله لمعة تاریخیة، در ۱۹ صفحه، با قلمِ درشت، تنظیم شده و برخی از مفهوم‌ها و أعلام آن، شماره‌گذاری شده و در فصل پَسین، شرح شده است.[۱۰]
محتوا
این کتاب، که دربرگیرنده رساله لمعة تاریخیة[یادداشت ۱] است، به نقد، تصحیح، شرح و تحقیق این رساله پرداخته، خاندان‌ها، قبیله‌ها، مکان‌های جغرافیایی، شخصیتها و رویدادهای تاریخی موجود در آن را توضیح داده است. نویسنده، جای برخی قبیله‌ها و عشیره‌های مؤثر در شکل‌گیری اجتماعات کربلا را، در این رساله خالی دیده و در دو فصل جداگانه به معرفی آن‌ها پرداخته است.
- مطالب کتاب، به ترتیب فهرست عبارتند از:
- فصل اول: مقدمه، تاریخ شکل‌گیری کربلا، معرفی نویسنده رساله لمعة تاریخیة و درج اصل رساله.[۱۳]
- فصل دوم: نقد رساله لمعة تاریخیة[۱۴] و شرح أعلام مندرج در رساله.
- در این فصل، خاندان‌ها، قبیله‌ها، مکان‌ها، عنوان‌های جغرافیایی، شخصیتها و رویدادهای تاریخی مندرج در رساله، شرح و تحقیق شده است.[۱۵] نویسنده در توضیح این موارد، دیدگاه مورخان یا جغرافی‌دانان را آورده، به ارزیابی آن پرداخته است.[یادداشت ۲] در این فصل، به مکان‌هایی مانند طف و المدرسة العظیمة و رویدادهایی مانند حمله وهابیان به کربلا پرداخته شده است.[۱۷]
- برخی از خاندان هایی که در فصل دوم معرفی شده‌اند، عبارتند از:
- آل ابی الفائز
- بیت زحیک
- آل عیسی
- سادات طباطبایی
- بیت ابوالحب
- بیت آل الهر
- بیت ابوالحب
- بیت کمونه
- آل فتونی
- آل قندیل
- آل مستوفی
- آل سلالمه
- بیت آل عواد
- آل ماجد (آل سید طالب)
- بیت آل مخبوص
- آل کفن نویس
- آل مایشه
- بیت آل ابوشویلیه
- بنی سعد
- آل غریب
- آل بهبهانی
- آل استرآبادی
- آل عصفور
- آل زینی
- بیت آل عمران
- آل سید خلیل الحکیم
- آل فخرالدین
- آل الرضوی
- آل الحمیری
- آل صافی
- بیت آل سیبویه[۱۸]
- فصل سوم: معرفی خاندان‌های کربلای قدیم که در رساله نیامده‌اند. برخی از این خاندان‌ها عبارتند از:
- بیت الاطرش
- آل اعرجی
- بیت الانباری
- بیت البارودی
- بیت البازی
- بیت بحر
- بیت بحرانی
- بیت برسیم
- بیت بغدادی
- آل البیاتی
- بیت الحفّار
- آل حکیم
- بیت الحلّی
- بیت الحیدری
- آل خزرجی
- آل خطیب
- بیت دبّاغ
- بیت دردوش
- بیت ابورکه
- بیت الرماحی
- بیت السباح
- بیت السّراج
- بیت السعدی
- بیت سلطان (کلابی)
- بیت حاج سهیل النجم
- آل شالجی
- آل شریفی
- بیت شعیب
- آل صافی
- آل صفار
- آل صیقل
- آل طیار
- آل غریفی
- آل القرعاوی
- آل قفطون
- بیت الکرباسی
- آل مطیری
- آل المعمار
- آل موسوی
- آل شنّو
- آل نجار
- آل هدّو
- آل وکیل
- سادات آل یاسر[۱۹]
- فصل چهارم: علل کوچ عشایر عرب به کربلا[۲۰] و معرفی عشایر کربلا و بیوتات پیوسته به قبایل.[۲۱] برخی از آن‌ها عبارتند از:
- قبیله بنی اسد
- قبیله خفاجه
- طهامزه
- قبیله شمّر
- قبیله حمیر
- قبیله بنی سعد
- عشیره سلالمه
- قبیله ربیعه
- قبیله مسعود
- قبیله بنی تمیم
- قبیله سیار
- قبیله جیور
- قبیله عنزه[۲۲]
چاپ
این کتاب، توسط مؤسسه البلاغ، در بیروت، در سال ۱۴۳۲ق. چاپ شده است.[۲۳]
پانوشت
- ↑ التضحیة و الرمز، المقدمة، ص۱۳.
- ↑ نکته‌هایی از مسافران کربلا در «کربلاء فی ادب الرحلات»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص167.
- ↑ Tārīkh Karbalāʼ, worldcat
- ↑ الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- ↑ التضحیة و الرمز، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- ↑ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۳۱؛ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۷۷.
- ↑ أضواء على مدينة الحسين(ع)، ج۱، ص۴۰۴.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۸۳؛ بیوتات کربلاء القدیمة، ص31 – 32.
- ↑ أضواء على مدينة الحسين(ع)، ج۱، ص۴۰۴.
- ↑ بیوتات کربلاء القدیمة، تمام کتاب.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۷۷.
- ↑ أضواء على مدينة الحسين(ع)، ج۱، ص۴۰۴.
- ↑ بیوتات کربلاء القدیمه، ص ۷ – ۵۲؛ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۷۷ و ۱۸۳.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۸۴ و ۱۸۵.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۸۳؛ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۵۳-۳۶۱.
- ↑ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۵۷ و ۵۸؛ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۸۵.
- ↑ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۵۷ و ۱۴۸ و ۳۰۷.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۸۸-۱۹۶؛ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۵۳-۳۶۱.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۹۶-۱۹۹؛ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۳۶۱-۴۹۷.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۲۰۰.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۷۶.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۲۰۱-۲۰۵؛ بیوتات کربلاء القدیمة، ص۴۹۷-۵۸۶.
- ↑ گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۱۷۶؛ Buyūtāt Karbalā' al-qadīmah, worldcat
- ↑ این رساله کوتاه، اشاراتی گذرا به خاندان‌ها، شخصیتها، حوادث و برخی مکان‌های جغرافیایی و شخصیت‌های تاریخی کربلا دارد.[۱۱] در این رساله، ۱۰۳ خاندان، از خاندان‌های کربلا معرفی شده‌اند. این رساله، به همراه شرح و تحقیق، در کتاب حاضر، درج شده است.این رساله خطی، پیش از این، در سال ۱۴۱۸ق. با تصحیح و تحقیق احمد بن محمدرضا الحائری، در قم، به چاپ رسیده است.[۱۲]
- ↑ برای نمونه، درباره «طف»، پس از بررسی واژگانی آن، به گزارش‌هایی از یاقوت حموی و ابی سعید و گفتاری از هبة‌الدین شهرستانی پرداخته است و سروده‌هایی از ابو دعبل الجمحی و الافیشر الاسدی که طف در آن‌ها به کار رفته آورده است. ارزیابی نویسنده این است که طف، وسیع‌تر از کربلا و کربلا جزئی از طف محسوب می‌شود و به تدریج در گفتار شاعران و دیگران به جای سرزمین کربلا به کار رفته است.[۱۶]
منابع
این مقاله برگرفته از مقاله جوامع انسانی کربلا در گذر تاریخ و بستر جغرافیایی-گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، غلامرضا گلی زواره، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و دوم، بهار ۱۳۹۴، ص۱۷۶ است.
- أضواء على مدينة الحسين(ع) دائرة المعارف الحسینیة، محمدصادق محمد الکرباسی، مرکز تحقیقات حسینیه(ع) (Hussaini Centre for Research)، لندن، ۲۰۱۱م.
- پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- التضحیة و الرمز، السید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۳۰ق، ۲۰۰۹م.
- کتاب بیوتات کربلاء القدیمة، سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، مؤسسه البلاغ (دارسلونی)، بیروت، ۱۴۳۲ق.
- https://www.worldcat.org