خانه حضرت خدیجه(س)

خانه حضرت خدیجه(س)

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مولد فاطمه
مکان	مکه، زقاق الحجر
جنبه دینی
وابسته به دین/مذهب	اسلام، شیعه
تاریخ بنا
رویدادها	نزول وحی بر پیامبر (ص)، تولد فاطمه (س)
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	از بین رفته

خانه حضرت خدیجه(س) محل زندگی پیامبر(ص) با حضرت خدیجه(س) در مکه بوده است.

این خانه محل تولد حضرت فاطمه (س) و دیگر فرزندان حضرت خدیجه(س) بود و بسیاری از آیات مکی قرآن نیز در آن نازل شده است. همچنین محل درگذشت حضرت خدیجه(س) همین خانه گزارش شده است. خانه حضرت خدیجه(س) در ساخت و سازهای آل سعود از بین رفته است.

موقعیت

خانه حضرت خدیجه(س) در مکه و در کوچه عطارها(زقاق العطارین) که بعدها به کوچه سنگ(زقاق الحجر) شهرت یافته و در مجاورت خانه ابوسفیان قرار داشته است. این کوچه از یک‌سو به مسجد الحرام می‌رسیده است.

نام‌های خانه

این خانه به دلیل سکونت حضرت خدیجه(س) به دار (خانه) حضرت خدیجه(س) شهرت یافته است و همچنین به دلیل ولادت حضرت فاطمه(س) در آن به نام مولد (زادگاه) فاطمه(س) نیز مشهور است.

سرگذشت خانه

این خانه محل زندگی پیامبر(ص) با حضرت خدیجه(س) بوده و بسیاری از آیات مکی قرآن کریم در این خانه نازل شده است. همچنین حضرت فاطمه(س) و دیگر فرزندان حضرت خدیجه(س) در این خانه بدنیا آمده اند. محل درگذشت حضرت خدیجه(س) نیز همین خانه گزارش شده است و پیامبر (ص) پس از آن تا زمان هجرت به مدینه در این خانه ساکن بود.

به گفته ابوالولید ازرقی، تاریخ‌نگار شافعی قرن سوم قمری، خانه بعد از مهاجرت پیامبر به مدینه به تصرف عقیل بن ابی‌طالب درآمد. معاویة بن ابی‌سفیان آن خانه را خرید و تبدیل به مسجد کرده و از خانه پدرش ابوسفیان دری به آن باز کرد. ازرقی در جایی دیگر می‌گوید خانه را معتب، پسر ابولهب و پسرعموی پیامبر، از دشمنان سرسخت آن حضرت پس از مهاجرت پیامبر(ص)‏ اشغال نمود و پیامبر(ص) پس از فتح مکه، خانه را مطالبه نکرد.

خانه خدیجه(س) در گزارش‌های تاریخی و سفرنامه‌ها

گزارش‌های تاریخی

اطلاعات مربوط به خانه حضرت خدیجه(س) و مشخصات آن، در منابع تاریخی، جغرافیایی و سفرنامه‌های مکه در دوره‌های مختلف ثبت و ضبط شده است و حاجیان به زیارت این خانه می‌رفتند. برخی از این گزارش‌ها عبارت است از:

• ابن جبیر(م. ۶۱۴ق) ‏در سفرنامه مربوط به قرن ششم قمری‌اش، این خانه را معرفی کرده و از وجود بنایی به نام گنبد وحی (قبة الوحی: جایی که بر پیامبر وحی می‌شده) در این خانه و گنبدی کوچک بر محل به دنیا آمدن حضرت فاطمه (س) خبر داده و گفته است که حسنین (ع) نیز در این خانه به دنیا آمده‌اند.
• در زمان فاسی (م. ۸۳۲ ق) نیز خانه را «مولد فاطمه» می‌خوانده‌اند و از مکان‌هایی بوده که زائران به زیارتش می‌رفته‌اند و در نظر مردم با فضیلت‌ترین خانه مکه بوده است.
• علی طبری (م. ۱۰۷۰ق) از سه مکان زیارتی جدا در این محل ـ مولد فاطمه، خانه حضرت خدیجه(س) و قبة الوحی ـ یاد کرده که هر کدام دری جداگانه داشته‌اند.
• نویسنده مرآة الحرمین (تألیف: ۱۳۱۸–۱۳۲۵ق) درباره مشاهداتش از خانه و اشیای درون آن، تاریخچه‌ای از تعمیرات و بازسازی‌های آن نیز به دست داده است.

سفرنامه‌های ایرانی

خانه حضرت خدیجه(س) از مکان‌های زیارتی عموم حجگزاران به ویژه شیعیان ایرانی بوده و در بسیاری از سفرنامه‌های حج ایرانیان، این مکان وصف شده است.

در سفرنامه‌ای از اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار (حک: ۱۳۱۳–۱۲۶۴ق) در وصف خانه حضرت خدیجه(س) آمده است که صحنی سنگفرش از مرمر داشته، گنبدی بر تولدگاه حضرت فاطمه (س) بوده و یک اتاق درآن با عنوان عبادتگاه پیامبر (ص) مشهور بوده است.

در سال ۱۲۶۵ قمری، در محل خانه تکیه‌ای مشهور به «تکیة السیدة فاطمة» به همت حکومت عثمانی برای استفاده فقرا ساخته شد ولی به گفته محمد طاهر کردی (م. ۱۴۰۰ق) در روزگار وی، اثری از تکیه نیست؛ بلکه مدرسه‌ای دینی برای حفظ قرآن کریم است که شهردار مکه شیخ عباس یوسف قطان (م. ۱۳۷۰ق) بنا کرده است.

گالری

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

1. آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.

2. اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، محمد بن عبدالله الازرقی (م. ۲۴۸ق)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق

3. الارج المسکی فی التاریخ المکی، علی بن عبدالقادر الطبری (م. ۱۰۷۰ق)، تصحیح اشرف احمد جمال، مکه، مکتبه التجاریه، ۱۴۱۶ق

4. پنجاه سفرنامه حج قاجاری، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش

5. التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم، محمد طاهر الکردی، تحقیق ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.

6. الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف، محمد ابن ظهیره (م. ۹۸۶ق)، تحقیق علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق.

7. رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد ابن جبیر (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.

8. الزهور المقتطفه من تاریخ مکة المشرفه، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، تحقیق محمد حسین الذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.

9. الطبقات الکبری، محمد ابن سعد بن منیع (م. ۲۳۰ق)، تحقیق محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق. مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قاهره، مکتبه الدینیه، بی‌تا؛

10. سفرنامه مکه، سلطان مراد میرزاحسام‌ السلطنه، به کوشش رسول جعفریان،تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۴.

11. مرآة الحرمين، ابراهیم رفعت پاشا، قاهره، مطبعة دارالکتب المصریة، 1344.

12. میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.