بیسان

بیسان آبی شیرین شده به دعای پیامبر(ص) در نزدیکی مدینه بود. طعم این آب در ابتدا شور بود؛ اما به دعای پیامبر(ص) در غزوه ذی قَرَد، شیرین و گوارا شد و طبق گزارشی طلحة بن عبیدالله این آب را خرید و در راه خدا وقف کرد و رسول خدا(ص) او را فیّاض خطاب کرد.

موقعیت

بیسان نام چشمه‌ای نزدیک مدینه به سوی خیبر بود.

معجزه پیامبر در غزوه ذی قرد

در ربیع الاول سال ششم ق. عُیینة بن حِصن فَزاری، رئیس بنی‌فزاره، همراه برخی افراد قبیله خود به شتران پیامبر(ص) در غابه، نزدیک مدینه در مسیر شام حمله کرد و مردی از بنی‌غِفار را که مسؤول شتران بود، کشت و همسر او را با خود برد. رسول خدا(ص) با شنیدن این گزارش، همراه گروهی از مسلمانان به تعقیب آن‌ها پرداخت. این غزوه به ذی قَرَد شهرت یافت.

آورده‌اند که در این غزوه، پیامبر کنار آبی به نام بیسان توقف کرد و از نام آن پرسید. آن‌گاه که از نام و طعم شور آن آگاه شد، نام نعمان را برای آن آب برگزید. سپس با دعای ایشان طعم آن شیرین و گوارا شد.

وقف آب بیسان

به گزارشی، سپس طلحة بن عبیدالله این آب را خرید و در راه خدا وقف کرد و نزد پیامبر(ص) آمد و از کار خود گزارش داد. رسول خدا(ص) او را فیّاض خطاب کرد و از آن پس وی «طلحة الفیّاض» خوانده شد.

سکوت منابع سیره و مغازی‌نگاری نخستین از این گزارش و نیز تناقض روایت‌ها در وجه تسمیه طلحه به این لقب و زمان آن، از کوشش برای فضیلت‌تراشی حکایت دارد.

گزارش در روایات

در روایتی ضعیف به نقل از پیامبر، یکی از دو چشمه مورد اشاره در آیه 50 سوره رحمن ( عَیْنانِ تَجْرِیانِ) آب بیسان است.

جز دو روایت یاد شده، گزارشی دیگر درباره بیسان یافت نشد.

شهر و روستای بیسان

بیسان همچنین نام شهری در اردن میان حوران و فلسطین است که در فاصله حدود شش کیلومتری کرانه رود اردن قرار دارد.

همچننن این نام بر سرزمینی پر از درختان خرما در یمامه و نیز روستایی در موصل و روستایی در مرو اطلاق شده است.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل بیسان.

• الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

• تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

• الثاقب فی المناقب: محمد بن حمزة الطوسی (م. 560ق.)، به کوشش علوان، قم، انصاریان، 1412ق.

• السیرة النبویه: ابن هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق.

• قلائد الاجیاد: عبدالرحمن الحسنی (م. 1102ق.)، به کوشش المنیس، کویت، مرکز البحوث و الدراسات الکویتیه، 1430ق.

• الکامل فی ضعفاء الرجال: عبدالله بن عدی (م. 365ق.)، به کوشش غزاوی، بیروت، دار الفکر، 1409ق.

• کتاب السنه: عمر بن ابی‌عاصم الشیبانی (م. 287ق.)، به کوشش محمد البانی، بیروت، المکتب الاسلامی، 1413ق.

• مراصد الاطلاع: صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (م. 739ق.)، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

• المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، 1411ق.

• معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.

• المعجم الکبیر: الطبرانی (م. 360ق.)، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.