باب بنی‌عائذ

باب بنی‌عائذ: به یکی از درهای ضلع جنوبی مسجدالحرام اطلاق می‌شود. این باب به علت قرار گرفتن در برابر خانه‌های بنی‌عائذ از تیره‌های بنی‌مخزوم به این نام مشهور شده است. از این باب با نام‌هایی چون، باب بازان، باب قره قول و باب مخفر الشرطه، باب الزیت یا الزیتون، باب النعوش، یاد شده است. این باب در گسترش مسجدالحرام به سال ۱۶۴ق. در دوران مهدی عباسی ساخته شد و در سال ۹۸۴ق. به فرمان سلطان مرادخان سوم عثمانی تعمیر شد.

پیشینه تاریخی

باب بنی‌عائذ در انتهای سمت شرقی دیوار جنوبی مسجدالحرام جای دارد. این در به سبب قرار گرفتن در برابر خانه‌های بنی‌عائذ از تیره‌های بنی‌مخزوم، همچون سائب بن ابی‌سائب، ^[۱] شریک بازرگانی پیامبر(ص) در دوران جاهلیت، و محمد بن عباد بن جعفر از محدثان^[۲]و نیز سقیفه بنی‌عائذ^[۳]به این نام مشهور شده است.

نام‌های دیگر باب

در منابع سده نهم ق. از این باب به علت روبه‌رو بودن با چشمه بازان، با نام باب بازان یاد کرده‌اند.^[۴]در منابع سده 14 و 15ق. از این باب به سبب قرارگرفتن در برابر ایستگاه پلیس، به باب قره قول و باب مِخفَر الشُرطه یاد شده است.^[۵]این در با نام‌های باب الزیت یا الزیتون نیز خوانده شده است.^[۶]این باب در سده 14ق. باب النعوش خوانده شده؛ زیرا کنار آن بر اموات نماز می‌خوانده‌اند.^[۷]

اندازه‌های باب

این باب دو لنگه^[۸]به عرض 14 ذرع و 18 انگشت (حدود 7 متر) و یک ستون و دو طاق به طول 13 ذرع و 12 انگشت (حدود 5/6 متر) داشت و با پنج پله‌ به‌ کف مسجدالحرام می‌رسید.^[۹]بر روی این طاق‌ها 11 کنگره قرار داشت.^[۱۰]

در گسترش مسجدالحرام به سال 164ق. در دوران مهدی، سومین خلیفه عباسی (حک: 158-169ق.) این باب در ضلع یمانی (جنوبی) ساخته شد.^[۱۱]

تعمیر باب

باب بنی‌عائذ به سال 984ق. به فرمان سلطان مرادخان سوم عثمانی (حک: 982-1003ق.) تعمیر شد. سنگ‌نوشته‌ای بالای آن قرار داشت که پس از بسمله، آیات6-8 سوره انسان: عَیْنًا یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا... همراه تاریخ تعمیر و نام سلطان مراد بر روی آن نوشته شده بود.^[۱۲]این باب در گسترش دوره سعودی برداشته شد.^[۱۳]

پانویس

↑ تاریخ مکه، ص32-33.
↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص79.
↑ تاریخ مکه، ص32-33.
↑ شفاء الغرام، ج1، ص450؛ تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص157؛ الجامع اللطیف، ص195.
↑ مرآة الحرمین، ج1، ص231؛ التاریخ القویم، ج2، ص422.
↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94.
↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص120.
↑ شفاء الغرام، ج1، ص450.
↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص89؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص190.
↑ شفاء الغرام، ج1، ص446.
↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص76-85.
↑ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص120؛ مرآة الحرمین، ج1، ص231.
↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب بنی‌عائذ.

اخبار مکه: الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛

تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛

التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛

تاریخ مکة المشرفه: محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛

تاریخ مکه: احمد السباعی (م. 1404ق.)، نادی مکة الثقافی، 1404ق؛

الجامع اللطیف: ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛

شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، 1999م؛

مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.

[1] تاریخ مکه، ص32-33.

[2] اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص79.

[3] تاریخ مکه، ص32-33.

[4] شفاء الغرام، ج1، ص450؛ تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص157؛ الجامع اللطیف، ص195.

[5] مرآة الحرمین، ج1، ص231؛ التاریخ القویم، ج2، ص422.

[6] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94.

[7] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص120.

[8] شفاء الغرام، ج1، ص450.

[9] اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص89؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص190.

[10] شفاء الغرام، ج1، ص446.

[11] اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص76-85.

[12] تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص120؛ مرآة الحرمین، ج1، ص231.

[13] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص94.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]