عید قربان
| زمان | دهم ذی الحجه هر سال قمری |
|---|---|
| مکان | منا برای حاجیان و سایر سرزمین‌ها برای دیگران |
| گستره | جهان اسلام |
| منشأ | ماجرای قربانی اسماعیل به دست ابراهیم |
| ادعیه | نماز عید، دعای عرفه، |
عید قربان یا عید اضحی روز دهم ذی‌الحجه و یکی از اعیاد بزرگ در اسلام است. به باور مسلمانان، حضرت ابراهیم(ع) در این روز به دستور خدا مأمور شد فرزندش اسماعیل را قربانی کند. پس از عزم ابراهیم بر این کار، جبرئیل از طرف خدا برای ابراهیم قوچی آورد تا به جای اسماعیل ذبح شود. انجام قربانی یکی از مهمترین اعمال این روز است که بر حاجیان واجب و بر سایر مسلمانان مستحب است.
احیای شب عید، زیارت امام حسین از دور و نزدیک، نماز عید، غسل، خواندن دعاها از جمله دعای ندبه از جمله اعمال مخصوص در این روز است. مسلمانان ایران و جهان با اداب و رسوم خاص منطقه خود این روز را جشن می‌گیرند.
معرفی و اهمیت
عید قربان روز دهم ذی‌الحجه، یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان جهان است.[۱] طبق روایات در این روز خداوند به حضرت ابراهیم فرمان داد تا فرزندش اسماعیل را قربانی کند. او اسماعیل را به قربانگاه برد ولی جبرئیل به همراه قوچی نازل شد و به امر خداوند ابراهیم آن را به جای اسماعیل قربانی کرد. از این جهت عمل قربانی که در روز عید قربان و در سرزمین منا طبق شروطی انجام می‌شود به یاد آن واقعه است.[۲] در روایات عید قربان روز با فضیلتی شناخته می‌شود.[۳] عید قربان را عید دیدار الهی و لقاءالله،[۴] و نمادی از تسلیم بنده در مقابل پروردگار توصیف کرده‌اند.[۵]
عید قربان عید اضحی و عید خون نیز نامیده می‌شود.[۶] روز حج اکبر در آیه ۳ سوره توبه را نیز عید قربان تفسیر کرده‌اند.[۷]
اعمال و آداب
روز عید قربان به انجام اعمال خاصی سفارش شده است:
قربانی کردن
از مهمترین اعمال در عید قربان، انجام قربانی است. در این روز قربانی کردن بر حاجیان حاضر در مکه واجب[۸] و بر دیگر مسلمانان مستحب مؤکد است.[۹] در قرآن کریم تصریح شده است که هدف از قربانی، اِطعام فقرا و همچنین تزکیهٔ نفس و پرهیزگاری است.[۱۰] بنابر روایات، مستحب است گوشت قربانی میان فقرا تقسیم شود[۱۱] و خود فرد نیز از گوشت قربانی پس از نماز عید قربان بخورد.[۱۲]
نماز عید قربان
روایاتی در باب فضیلت نماز عید قربان آمده است.[۱۳] مستحب است که مسلمانان در هر کجا که باشند دو رکعت نماز عید به جا آورند.[۱۴] وقت نماز عید از طلوع آفتاب روز عید تا ظهر آن روز است. این نماز در زمان حضور و اقتدار حکومت امام معصوم(ع) واجب است و باید به جماعت خوانده شود[۱۵]
سایر مستحبات
در روایات به غسل کردن در هنگام طلوع فجر،[۱۶] انجام کارهای نیک و خواندن دعای ندبه،[۱۷] در این روز سفارش شده است. طبق روایات، احیای شب عید قربان،[۱۸] زیارت امام حسین(ع) نیز از اعمال شب عید قربان است.[۱۹] فقیهان شیعه با استناد به روایات، روزه گرفتن در عید قربان را حرام می‌دانند.[۲۰]
در عید قربان، علاوه بر نماز عید و اعمال مستحبی دیگر، خواندن برخی دعاها توصیه شده است. از جمله دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه است که به دعای روز عرفه معروف است.[۲۱]
پانویس
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴؛ اسلام دین فطرت، ص۴۶۹.
- ↑ «تاریخچهٔ عید قربان و اسرار آن»، ص۳۸؛ «عید قربان روز از خود گذشتن»، ص۳۴.
- ↑ «عید قربان روز از خود گذشتن»، ص۳۵.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۸، ص۱۱۸.
- ↑ «عید قربان روز از خود گذشتن»، ص۳۶.
- ↑ «تاریخچهٔ عید قربان و اسرار آن»، ص۴۱؛ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴.
- ↑ شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۵۲؛ جرعه‌ای صهبای حج، ص۵۹.
- ↑ مدارک الاحکام، ج۸، ص۲۷؛ مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۹؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳؛ احکام و مناسک حج، ص۶۴.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴.
- ↑ سوره حج، آیه ۳۶ و ۳۷.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۱۸ و ص۲۱۹.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۷۷؛ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴.
- ↑ حکمت‌نامه پیامبر اعظم، ج۱۱، ص۳۴۳.
- ↑ العروة الوثقی، ج۳، ص۳۹۶؛ زاد المعاد، علامه مجلسی، ص۲۰۰.
- ↑ اسلام دین فطرت، ص۴۶۹.
- ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۵۰؛ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴.
- ↑ زاد المعاد، علامه مجلسی، ص۲۰۰.
- ↑ میزان الحکمه، ج۵، ص۴۳۰؛ اسرار عرفانی حج، ص۴۷۸.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۵۲۴.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۲۴.
- ↑ صحیفة السجادیة، ص۳۴۱؛ مناسک حج، ص۳۵۱.
منابع
- احکام و مناسک حج، منتظری، حسینعلی، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۱ش.
- اسلام دین فطرت، منتظری، حسینعلی، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵ش.
- اسرار عرفانی حج، فعالی، محمدتقی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- «تاریخچهٔ عید قربان و اسرار آن»، بخشیان، محمدحسین، مبلغان، شماره ۲۹۰، تیرماه ۱۴۰۲ش.
- جرعه‌ای صهبای حج، جوادی آملی، عبدالله، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- «جلوه‌های آیینی عید قربان در فرهنگ مردم»، دوستی، شهرزاد، فرهنگ مردم ایران، شماره ۳۲، بهار ۱۳۹۲ش.
- جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- حکمت‌نامه پیامبر اعظم، محمدی ری‌شهری، محمد، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۷ش.
- زاد المعاد، مجلسی، محمدباقر، نشر مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۲۳ق.
- شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، شریعتمداری، جعفر، مشهد، آستان قدس رضوی، بی‌تا.
- صحیفه امام، خمینی، سید روح‌الله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- صحیفه سجادیه، علی بن حسین، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، سروش، ۱۳۷۵ش.
- العروة الوثقی، طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۲۰ق.
- «عید قربان روز از خود گذشتن»، آشوری، اشرف، شماره ۱۴، مبلغان ۱۳۸۰ش.
- فرهنگ فقه فارسی، هاشمی شاهرودی، محمود، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
- «قربان»، اکبری بیرق، حسن، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا.
- مدارک الاحکام، عاملی موسوی، سید محمد بن علی، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
- مستند الشیعه، نراقی، احمد، قم، آل‌البیت، ۱۴۱۵ق.
- مناسک حج، روحانی، سید محمد صادق، قم، کلبه شروق، بی‌تا.
- مناسک حج، خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، پنجم، ۱۳۷۰ش.
- میزان الحکمه، محمدی ری‌شهری، محمد، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۹ش.