ملا مهدی نراقی

ملا مهدی نراقی (۱۱۲۸–۱۲۰۹ق) فقیه، فیلسوف، ریاضی‌دان و اخلاق‌دان شیعه بود که در نراقِ کاشان زاده شد. او پس از تحصیل در کاشان، در حوزه علمیه اصفهان به مراتب عالی علمی دست یافت و در علوم عقلی و نقلی، به‌ویژه فلسفه، ریاضیات و نجوم، تبحر داشت. نراقی بیش از سی اثر علمی در حوزه‌های گوناگون تألیف کرد که نشان‌دهنده جامعیت علمی اوست. وی در ۸۱ سالگی در کاشان درگذشت.

زیست‌نامه و حیات علمی ملا مهدی نراقی

ملا مهدی نراقی در سال ۱۱۲۸ هجری قمری در شهر نراق، از توابع کاشان، چشم به جهان گشود. پدر او ابوذر، از کارگزاران ساده دولتی بود که نام «مهدی» را برای فرزند خود برگزید. ملا مهدی دوران کودکی و نوجوانی را در نراق سپری کرد و سپس برای فراگیری علوم دینی رهسپار کاشان شد. وی با ورود به مدرسۀ علوم دینی کاشان، به‌طور جدی در درس استادان حاضر گردید و یکی از حجره‌های مدرسه را برای اقامت و مطالعه شبانه‌روزی برگزید.

پس از اتمام دروس مقدماتی، نراقی به اصفهان مهاجرت کرد؛ شهری که در آن زمان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز علمی و حوزوی ایران به شمار می‌رفت. او سالیان متمادی در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل پرداخت و نزد استادان برجسته، علوم مختلف را فراگرفت. نراقی تنها به فقه و اصول و فلسفه بسنده نکرد، بلکه در علوم عقلی و نقلی گوناگون همچون حکمت، ریاضیات، هندسه، هیئت و نجوم به تحقیق و تدریس پرداخت و در بسیاری از این دانش‌ها به مرتبه‌ای عالی دست یافت. وی در ریاضیات و نجوم صاحب‌نظر بود و از یافته‌های دانشمندان غربی نیز بهره می‌برد. تدریس عالی‌ترین متون ریاضی سبب شد برخی از معاصران، او را «افضل المهندسین» بنامند.

سرانجام، علامه محقق ملا مهدی نراقی در شب شنبه، هجدهم شعبان سال ۱۲۰۹ هجری قمری، در سن هشتاد و یک سالگی در کاشان درگذشت. از او چهار فرزند به نام‌های ملا احمد، ملا ابوالحسن، ملا اباذر و ملا محمد مهدی به یادگار ماندند.

آثار و تألیفات

محقق نراقی در تألیف و تصنیف، ذوق و سلیقه‌ای ممتاز داشت و برخی از آثار او در زمرۀ آثار کم‌نظیر علمی به شمار می‌آیند. شمار تألیفات وی در علوم عقلی و نقلی از سی اثر فراتر می‌رود و موضوعاتی همچون اصول فقه، فلسفه، اخلاق، ریاضیات، هندسه، هیئت، نجوم و ادبیات را دربر می‌گیرد. این آثار گواه تبحر و جامعیت علمی او هستند.

مهم‌ترین آثار ملا مهدی نراقی عبارت‌اند از:

1. جامع الافکار و ناقد الأنظار، در خداشناسی

2. قرة العیون، در باب ماهیت و وجود

3. اللمعات العرشیه، در مباحث وجود و ماهیت، صفات جمال و جلال الهی، کیفیت صدور افعال، نفس انسانی و نبوت

4. اللمعة الإلهیة فی الحکمة المتعالیة، در حکمت متعالیه

5. انیس التجار، در احکام

6. انیس الحجاج، در مناسک حج و زیارت مراقد پیامبر اکرم و ائمه اطهار علیهم‌السلام

7. انیس المجتهدین، در احکام

8. توضیح الاشکال، به زبان فارسی، ترجمه و شرح هندسۀ اقلیدس

9. انیس الموحدین، به فارسی، در اصول دین

10. دیوان اشعار

11. جامع السعادات و جامع المواعظ، در علم اخلاق