قلعه خیبر
اطلاعات اوليه | |
---|---|
تأسیس | پیش از اسلام |
مکان | نزدیکی مدینه |
نامهای دیگر | قموص |
قلعه قموص، معروف به قلعه خیبر، یکی از هفت قلعه منطقه خیبر، در نزدیکی مدینه بود که درِ آن به دست امام علی(ع) گشوده شد.
منطقه خیبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
«خیبر» منطقهای کوهستانی ـ سنگلاخی و در عین حال بسیار حاصلخیز است که در آن، باغها و چشمههای فراوانی وجود دارد. شهر خیبر، مرکز استانی به همین نام در فاصله حدود ۱۷۰ کیلومتری شمال مدینه است.[۱]
هفت قلعه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منطقه خیبر هفت قلعه به نامهای ناعم، قموص، الشقّ، نطاه، سلالم، وطیح و کتیبه وجود داشته است که ساکنان آنها در صدر اسلام یهودیان بودهاند و همه این قلعهها در جریان غزوه خیبر در سال ۷ هجری قمری به دست لشکر مسلمانان گشوده شدند.[۲]
قموص بزرگترین قلعه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بزرگترین قلعه موجود در خیبر، قلعه «قَموص» بود که به دست امام علی(ع) گشوده شد. در پایین قلعه قموص مسجدی به نام پیامبر(ص) وجود داشت.[۳] مقدسی (درگذشت ۳۸۰ق)، جغرافیدان مسلمان، اشاره کرده است که تا زمان وی، دربِ قلعهای که امام علی(ع) آن را از جا کند، در خیبر باقی بوده است.[۴]
وضعیت کنونی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امروزه قلعه قموص به نام قلعه مرحب شناخته میشود. در دامنه این قلعه، چشمهای به نام «عین علی» وجود دارد[۵] که اهالی منطقه آن را به امام علی(ع) نسبت میدهند.[۶] چشمه علی در خیبر، چشمه عریض و عمیقی است که آثار مرمّت و بازسازی در آن از زمانهای گذشته به چشم میخورد و برای رسیدن به آن باید از قلعه مرحب به واسطه پلکانی سنگی پایین رفت.[۷]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- خیبر: الفتح الذی سُرّ به النبی(ص)، الانصاری، عبدالرحمان الطیب، الریاض، دار القوافل، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م.
- معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع، البکری، عبدالله بن عبدالعزیز، به تحقیق مصطفی السقا، بیروت، عالم الکتب، بیتا.
- احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، المقدسی، محمد بن احمد، ۱۹۰۶م، لیدن: بریل.
- مدینهشناسی، نجفی، سید محمد باقر، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- فی شمال غرب الجزیرة: نصوص، مشاهدات، انطباعات، الجاسر، حمد، الریاض، دار الیمامه، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.