احجار الزیت
اَحجارُ الزَّیت مکانی معروف در مدینه که محل وقوع رویدادهای گوناگون در صدر اسلام بوده است. احجار الزیت در غرب مسجدالنبی و در دامنه کوه سلع، روبروی باب السلام قرار دارد. به علت آنکه در زمان پیامبر(ص) در آنجا نماز باران می‌خواندند، «موضع الاستسقاء» نیز نامیده شده است. این مکان، اردوگاه نظامی نیز بود. در ماجرای قتل عثمان، حضرت علی(ع) در احجار الزیت مستقر بود. محمد نفس زکیه نیز در همین محل به دست عباسیان کشته شد.
محل احجار الزیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
احجار الزیت مکانی معروف در شهر مدینه، نزدیک محله زوراء[۱] و بازار مدینه[۲] بر دامنه کوه سَلْع[۳] و غرب مسجد نبوی[۴] ، برابر باب السلام[۵] بوده است. اردوگاه نظامی نیز در همین منطقه قرار داشت.[۶]
وجه نام‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در سبب نام‌گذاری احجار الزیت دو سخن در دست است: در آنجا سنگ‌هایی بود که ظرف‌های روغن را روی آنها می‌گذاشتند؛[۷] همچنین روایت شده است که در این مکان، برای پیامبر(ص) از سنگی روغن تراوید.[۸] به رغم شهرت و اهمیت احجار الزیت در تاریخ مدینه، اطلاعات چندان از آن در دست نیست.
نماز باران[ویرایش | ویرایش مبدأ]
احجار الزیت در عهد پیامبر(ص) جایگاه برگزاری دعا و نماز باران بود[۹] و از همین رو آن را «موضع الاستسقاء» نیز گفته‌اند.
رویدادهای احجار الزیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
احجار الزیت در زمان پیامبر(ص) محل برگزاری دعا و نماز باران بود و بدین جهت آن را «موضع الاستسقاء» نیز نامیدند.
بر پایه سخنی در سال پنجم قمری آنگاه که یهود بنی‌قریظه به مجازات محکوم شدند، پیامبر(ص) دستور داد از برابر خانه ابوجهم عدوی تا احجار الزیت گودال‌هایی برای دفن کشته‌های بنی‌قریظه حفر شود.[۱۰] بر اساس خبری، دحیه کلبی روز جمعه از شام همراه کالاهای مورد نیاز مردم وارد بازار احجار الزیت شد و مسلمانان حاضر در مسجدالنبی که به سخنان پیامبر(ص) گوش می‌دادند، با آگاهی از ورود دحیه، جز شماری اندک، مسجد را ترک کردند و به احجار الزیت رفتند. در پی آن، آیه «وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً...»[۱۱] برای نکوهش آنان فرود آمد.[۱۲]
در سال ۳۵ق آنگاه که معترضان کوفی، بصری و مصری در مدینه ازدحام کردند و خواستار کناره‌گیری خلیفه سوم شدند، علی(ع) در احجار الزیت بود و شورشیان، به ویژه مصریان، به او مراجعه می‌کردند.[۱۳] امام بر سر آنها فریاد زد و آنان را از خود راند؛[۱۴] گویا آنها را از انجام کارهای جبران‌ناپذیر برحذر می‌داشت. وی همچنان در احجار الزیت بود که خبر کشته شدن خلیفه را شنید. در این حال، دستان خود را به آسمان بلند کرد و از دخالت در ریختن خون عثمان نزد خداوند تبری جست.[۱۵]
محمد بن عبدالله از نوادگان امام حسن(ع) مشهور به «نفس زکیه» که به سال ۱۴۵ق در مدینه ضدّ عباسیان قیام کرد، پس از رویارویی با سپاهیان منصور عباسی، همراه یارانش در احجار الزیت کشته شد.[۱۶] بدین سبب از القاب او «قتیل احجار الزیت» است.[۱۷] به گواهی تاریخ، امام صادق(ع) در عهد امویان چند بار عبدالله بن حسن، پدر نفس زکیه، را از آرزوی خلافت فرزندش بیم داد و او را از این که شاید پسرش «قتیل احجار الزیت» باشد، آگاه کرد.[۱۸] آورده‌اند که محمد از سرانجام قیام خود آگاه بود و به عبدالله بن عامر سلمی یادآور شد: اگر ابری که بالای سَرِ ماست، بر ما ببارد، پیروزیم؛ وگرنه شکست خواهیم خورد و خون من در احجار الزیت ریخته خواهد شد.[۱۹]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹؛ سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶، ۵۰۹.
- ↑ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰؛ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.
- ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹.
- ↑ المعالم الاثیره، ص۲۰.
- ↑ سبل الهدی، ج۸، ص۳۳۶.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۴؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰؛ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۲۶؛ المعالم الاثیره، ص۱۳۶.
- ↑ مسند احمد، ج۵، ص۲۲۳؛ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹؛ اسد الغابه، ج۱، ص۴۵؛ ج۵، ص۲۴۵، ۴۴۲؛ الاصابه، ج۴، ص۶۰۷.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۵۱۳؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۰؛ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۱۵.
- ↑ سوره جمعه، آیه ۱۱.
- ↑ تفسیر ثعلبی، ج۹، ص۳۱۷؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۳۳.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۳۹؛ ج۹، ص۳۱؛ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۰-۱۷۴؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۵۹۵.
- ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۰؛ تجارب الامم، ج۱، ص۴۴۱؛ الکامل، ج۳، ص۱۵۹.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۵۰، ۶۰؛ انساب الاشراف، ج۵، ص۵۹۵؛ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۹۳.
- ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۸۹-۵۹۰؛ تاریخ الاسلام، ج۹، ص۲۸-۳۱؛ امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷.
- ↑ الفخری، ص۳۵؛ المجدی، ص۱۸۶.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۴۹؛ مقاتل الطالبیین، ص۲۲۶.
- ↑ تاریخ طبری، ج۷، ص۵۹۶؛ الکامل، ج۵، ص۵۵۴؛ امتاع الاسماع، ج۱۲، ص۳۷۷-۳۷۸.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل احجار الزیت.
- اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
- الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- امتاع الاسماع: المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
- انساب الاشراف: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- البدایة و النهایه: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.
- تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م.۸۰۸ق.)، به کوشش خلیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق.
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق.
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّة النمیری (م.۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م.۲۹۲ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
- تجارب الامم: ابن مسکویه (م.۴۲۱ق.)، به کوشش امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش.
- تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م.۴۲۷ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
- دلائل النبوه: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
- سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- الفخری: ابن الطقطقی (م.۷۰۹ق.)، به کوشش عبدالقادر، دار القلم العربی، بیروت، ۱۴۱۸ق.
- الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- المجدی فی انساب الطالبیین: علی بن محمد العلوی (م.۷۰۹ق.)، به کوشش المهدوی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۹ق.
- مجمع البیان: الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
- مسند احمد: احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر.
- المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
- معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- معجم ما استعجم: عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق.
- المغازی: الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
- مقاتل الطالبیین: ابن ابی‌الفرج الاصفهانی (م.۳۵۶ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.