تحلیلی از غزوه احد، شهدا و مزارات آن (کتاب)
تحلیلی از غزوه احد، شهدا و مزارات آن از آثار پژوهشکده حج و زیارت نوشته سید محمود سامانی است. این کتاب سه فصل دارد. در فصل اول ضمن بیان گزارشی از غزوه احد و زمینه و پیامدهای آن، پایداران در غزوه احد یعنی تعدادی از صحابه که در کنار پیامبر(ص) ماندند و از ایشان دفاع کردند معرفی شده اند. فصل دوم کتاب معرفی ۹۷ تن از شهدای جنگ احد است و فصل سوم به معرفی مزار شهدای احد و روایات فضیلت زیارت آنان اختصاص دارد.
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سید محمود سامانی |
| محتوا | |
| موضوع | شهیدان اسلام |
| نشر | |
| تعداد صفحات | ۲۴۴ |
| قطع | وزیری |
| ناشر | مشعر |
| محل نشر | تهران |
| رده‌بندی کنگره | BP24/45 |
| رده‌بندی دیویی | 297/937 |
پایداران و فراریان ویرایش
نویسنده کتاب در فصل نخست کتاب بعد از بررسی مقدمات درباره علل شکل‌گیری جنگ احد، به معرفی فراریان و پایداران در جنگ پرداخته و علل و پیامدهای شکست مسلمانان در این جنگ را بررسی کرده است.
با اینکه در ابتدای جنگ احد، مسلمانان پیروز میدان بودند اما در میانه جنگ عده‌ای از نگهبانان تل عینین که وظیفه حراست از آن را داشتند محل را ترک کردند و سواره نظام قریش به فرماندهی خالد بن ولید از این مکان گذشته و از پشت سر به مسلمانان شبیخون زدند. در این شرایط عده زیادی از مسلمانان از گرد پیامبر(ص) پراکنده شده و فرار کردند. [۱]
نویسنده کتاب، حمله غافلگیرانه مشرکان، بر افراشته شدن پرچم قریش، شایعه شهادت پیامبر، ضعف‌های معنوی و درونی مسلمانان را از عوامل فرار عده‌ای از مسلمانان از میدان جنگ دانسته است.
پایداران ویرایش
در ادامه این فصل پایداران در غزوه احد - یعنی گروه اندکی از صحابه پیامبر که در هنگام تنها ماندن آن حضرت به سوی آن ایشان بازگشتند و از ایشان دفاع کردند و با مشرکان جنگیدند - معرفی شده اند. تعداد این افراد در منابع متفاوت ذکر شده است. فهرستی از این افراد در این کتاب آمده و ماجرای نبردشان روایت شده است.
- رسول الله
- علی بن ابی‌طالب
- حمزه بن عبدالمطلب
- مصعب بن عمیر
- طلحه بن عبیدالله
- ابوبکر بن ابی قحافه
- عبدالرحمن بن عوف
- سعد بن ابی وقاص
- زبیر بن عوام|زبیر بن عوام اسدی
- ابو عبیده جراح
- عبدالله بن مسعود
- سهل بن حنیف
- حباب بن منذر
- عاصم بن ثابت
- حارث بن صمه
- ابودجانه انصاری
- سعد بن معاذ اوسی
- اسید بن خضیر
- سعد بن عباده
- محمد بن مسلمه
- نسیبه
شهدای احد ویرایش
روایات متفاوتی درباره تعداد شهدای احد در منابع موجود است.
بر اساس تحقیق حاضر، از شهدای احد چهار تن از مهاجران قریشی بودند یعنی حمزه بن عبدالمطلب، مصعب بن عمیر، عبدالله بن جحش و شماس بن عثمان.
باقی شهدا از انصار بودند. ۲۴ تن از قبیله اوس و ۴۱ تن از قبیه خزرج.[۲]
نویسنده در این بخش از کتاب به اختصار به معرفی هر یک از این شهدا بر اساس منابع تاریخی و صحابه‌نگاری پرداخته است و به روایات مختلف در ثبت اسامی شهدا اشاره کرده است. [۳]
مزار شهدای احد ویرایش
فصل سوم کتاب به شرحی از مزار شهدای احد اختصاص یافته است. در این فصل بعد از بررسی جغرافیای منطقه احد و شناسایی مکان دفن شهدای احد و حمزه به تفصیل بیشتر به نقل روایات درباره زیارت شهدای احد و فضیلت آن پرداخته شده است. نویسنده در این بخش، روایات تاریخی از سیره پیامبر(ص) و حضرت فاطمه(ع) در زیارت قبر حمزه را نقل کرده است. [۴]
گفتار پایانی کتاب به بررسی مختصر تاریخچه بنای مقبره حمزه و شهدای احد تا زمان حاضر اختصاص یافته است.[۵]
اطلاعات نشر ویرایش
این کتاب به قلم سید محمود سامانی از پژوهشگران پژوهشکده حج و زیارت نوشته شده و در سال ۱۴۰۰ در ۲۴۴ صفحه توسط نشر مشعر منتشر شده است.
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
منابع ویرایش
تحلیلی از غزوه احد، شهدا و مزارات آن، سید محمود سامانی، تهران، مشعر، ۱۴۰۰