تکیه بکتاشیه (نجف)

تکیه بکتاشیه، در شمال مسجد الراس و ضلع غربی حرم مطهر علوی قرار داشته است.

تکیه بکتاشیه نجف

اطلاعات اوليه
تأسیس	قرن هشتم هجری
کاربری	اقامت درویشان بکتاشیه
مکان	شمال مسجد الراس و ضلع غربی حرم مطهر علوی
معماری
بازسازی	ساخت مهمان‌سرای حرم علوی به جای آن

تکیه‌، به مکان گردآمدن صوفیان، مزار مشایخ صوفیه و اقامتگاه موقت صوفیان در سفر به شهرهای زیارتی اطلاق می‌گردد.

بناى اينگونه عمارت‌ها در قرن چهارم هجرى رايج بوده است. اگرچه به محل اقامت صوفيه، خانقاه گفته مى‌شد، اما با روی كار آمدن حكومت عثمانى نام اين عمارت‌ها تغيير يافت و به جاى "خانقاه" نام "تكيه" را گرفت.

ظاهرا این تکیه در قرن هشتم هجری، در زمـان حيـات حـاجی بکتاش، يکـی از بزرگان فرقه بکتاشـيه، که مـدت زمانـی، در نجف اشـرف عزلـت اختيـار کـرده بـود، برای اقامت درویشان این فرقـه سـاخته شـد و بعدها در طرح توسعه و بازسازی صحن مطهر امام علی(ع) تخریب گردید و به جای آن مهمان‌سراى حضرت أميرالمؤمنين(ع) بنا گردید.

موقعیت و کاربری

تکیه بکتاشیه، در شمال مسجد الراس و ضلع غربی حرم مطهر قرار داشته است. این بنا دارای سه درِ ورودی است که یک درِ آن، به ضلع غربی بیرون حرم و دو درِ دیگر، به ایوان‌های داخل صحن باز می‌شود. تکیه بکتاشیه در دوره عثمانی ساخته شده و از آن برای اقامت درویشان، استفاده می‌شده است. این مکان در گذشته دارای موقوفـات فراوان و خاصی بوده است. ساختمان این بنا تا حدودی شبیه صحن آستان علوی است و در ساخت آن از قالب‌های سنگی بزرگ استفاده شده است. برخـی از نويســندگان معتقدنــد کــه ايــن تکيــه، محــل نگهــداری کتاب‌هــای ضريـح مطهـر بـوده اسـت.

تأسیس

ايـن تکيـه در قـرن هشـتم هجـری، در زمـان حيـات حـاجی بکتاش، يکـی از يکـی از بزرگان فرقه بکتاشـيه، که مـدت زمانـی، در نجف اشـرف عزلـت اختيـار کـرده بـود، ساخته شد. عثمانی‌هـا توجـه ويـژه‌ای بـه ايـن تکيـه داشـتند؛ زيـرا محـل تجمـع و اقامتـگاه صوفی‌هـای عثمانی، بـه هنـگام آمدنشـان بـه نجـف بـود.

اما سـيدمحسـن اميــن درباره تأسیس این بنا، در کتاب اعيــان الشــيعه می‌گويــد: «ايــن تکيــه در اصــل، مقبــره عضدالدولــه ديلمــی بــوده اســت.» ايـن نظريـه، از دقـت نظـر برخـوردار نيسـت؛ زيـرا عضدالدولـه در رواق ضريــح مطهر بــه خــاک ســپرده شــده اســت.

معماری

تكيه بكتاشى‌ها از دو بخش تشكيل شده است:

• بخش اول مخصوص اقامه نماز جماعت و برپايى جلسه‌هاى درسى مى‌باشد. اين بخش به شكل مربع بوده و از چهار ايوان متقابل تشكيل شده است. حياطى كوچک و رو باز در وسط اين بخش قرار دارد.

• بخش دوم محل سكونت صوفى‌های بکتاشیه بود. اين بخش نيز مربع شكل بوده و از دو طبقه تشكيل مى شود. هر طبقه شامل چند حجره و دستشوئى بوده است.

وضعیت کنونی

گفته مى‌شود قبل از ويران كردن اين تكيه در سال (1985ميلادى، 1405هجرى) توسط اداره اوقاف آن دوره، و بيش از ساختن مهمانسراى حضرت أميرالمؤمنين(ع) به جاى آن، از اين تكيه بعنوان انبار فرش، لوستر و درهاى قديمى استفاده مى شد. در دوره معاصر نیز، قسمت شمالى مهمانسراى حضرت، به مساحت در نظر كرفته شده براى توسعه حرم مطهر بپيوست.

منابع

این مقاله برگرفته از زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، ج1، ص47، برگرفته از مقاله «تکیه بکتاشیه». است.

• أعيان الشيعة، السيد محسن الأمين، الجزء1: مصادر التاريخ ، تحقيق وتخريج : حسن الأمين.
• ماضی النجف وحاضرها، جعفر آل محبوبة، بیروت، دار الاضواء، ١4٠6ه. ق - ١٩٨6م.
• راهنمای مصوّر سفر زیارتی عراق، سید احمد علوی، قم، معروف، ١٣٨٩ه. ش.
• پایگاه رسمی آستان قدس علوی، https://www.imamali.net/?id=1322.