جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Hasaninasab (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Hasaninasab (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''عمر بن فهد مکی''' (م۸۸۵ق) از نویسندگان بنام [[تاریخ محلی مکه]] در سده نهم بود. اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند. | '''عمر بن فهد مکی''' (م۸۸۵ق) از نویسندگان بنام [[تاریخ محلی مکه]] در سده نهم بود. وی از خاندان مشهور [[بنی‌فهد]] است.<ref>الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۹.</ref> اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند. | ||
==زندگی== | ==زندگی== | ||
بر پایه سخن خود وی، نسب او به [[محمد بن حنفیه]] می‌رسد و از این رو، به او و دیگر اعضای خاندانش نسبت‌های [[[[آل علی|علوی]]]]، [[قبیله قریش|قُرَشی]] و [[بنی هاشم|هاشمی]] داده‌اند. گزارشی دیگر، نسب او را به [[عتبة بن ابی‌لهب]] می‌رساند. در سده‌های ۸-۱۰ق. عالمان برجسته‌ای در خاندان ابن فهد ظهور یافتند و در طلب علم به جاهای دور و نزدیک همانند [[شام]]، [[مصر]] و [[یمن]] سفر کردند. اعضای این خاندان بیشتر در علم حدیث و تاریخ محلی مکه مشهور بودند. | نام ابن فهد، محمد بوده؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌گفته‌اند. لقب او نجم الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> | ||
بر پایه سخن خود وی، نسب او به [[محمد بن حنفیه]] می‌رسد و از این رو، به او و دیگر اعضای خاندانش نسبت‌های [[[[آل علی|علوی]]]]، [[قبیله قریش|قُرَشی]] و [[بنی هاشم|هاشمی]] داده‌اند. گزارشی دیگر، نسب او را به [[عتبة بن ابی‌لهب]] می‌رساند.<ref>نظم العقیان، ص۱۷۰-۱۷۱.</ref> در سده‌های ۸-۱۰ق. عالمان برجسته‌ای در خاندان ابن فهد ظهور یافتند و در طلب علم به جاهای دور و نزدیک همانند [[شام]]، [[مصر]] و [[یمن]] سفر کردند.<ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۷، «ابن فهد».</ref> اعضای این خاندان بیشتر در علم حدیث و تاریخ محلی مکه مشهور بودند.<ref>الدر الکمین، ج۱، ص۳۹۵. </ref> | |||
ابن فهد زیر نظر پدرش، تقی الدین ابوالفضل محمد (م.۸۷۱ق.)<ref>نک: تهذیب الکمال، ج۱، ص۷۰؛ الضوء اللامع، ج۹، ص۲۸۱.</ref> مقدمات [[فقه]] و [[حدیث]] و [[قرآن]] را آموخت. آموختن فقه را با [[مذهب حنبلی]] آغاز کرد؛ ولی همراه پدر تغییر مذهب داد و فراگیری فقه [[مذهب شافعی|شافعی]] را در پیش گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹. </ref> او از استادان اهل [[مکه]] همانند [[ابوعبدالله فاسی]]<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندی و ابوبکر مراغی دانش آموخت و اجازه گزارش حدیث گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> سپس برای کسب علم چند بار به سرزمین‌های گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد..<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> از استادان وی، دانشمند نام‌آور، [[ابن حجر عسقلانی]] است که به او بسیار ارج می‌نهاد و ابن فهد در سفر [[قاهره]] در خانه او ساکن شد.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۱-۱۲، «مقدمه»؛ التاریخ و المورخون، ص۱۴۸.</ref> [[شمس‌الدین سخاوی]] نیز رابطه علمی و دوستی نزدیک با ابن فهد داشته<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۳۱.</ref> و در آثارش از او با تعبیر «صاحبنا» و «مفیدنا» یاد کرده است.<ref>نک: الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۱۹۶-۱۹۷؛ الضوء اللامع، ج۴، ص۲۲۴، ۲۸۴؛ ج۵، ص۱۷۴؛ ج۶، ص۹۴، ۱۲۶، ۱۲۹.</ref> | |||
==روش ابن فهد در نگارش== | |||
از مهم‌ترین و سودمندترین دلبستگی‌های ابن فهد، مرتب‌سازی و تنظیم موضوعات منابع شرح حال‌نگاری و حدیثی موجود به ترتیب الفبایی و تبویب، تخریج و مستندسازی آن‌ها بود. او با این ابتکار کوشید تا دسترسی به مباحث این منابع را برای محققان آسان سازد.<ref>نک: الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۵، «مقدمه».</ref> تنظیم گزارش‌های مکه برای نخستین بار به‌گونه سال‌شمار در اتحاف الوری نیز در شمار چنین کوشش‌هایی است.<ref>بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref> | |||
روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش عبدالعزیز (درگذشت ۹۲۰ق.) که در کتاب بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد.<ref>نک: بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref> نیز نوه ابن فهد، جارالله محمد بن عبدالعزیز (م.۹۵۴ق.) در کتاب نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری همین شیوه را پی گرفت. | |||
==آثار نویسنده== | ==آثار نویسنده== | ||
ابن فهد، جز اتحاف الوری، آثار بسیار دیگر دارد که برخی از آن‌ها اکنون در دست نیستند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: | ابن فهد، جز اتحاف الوری، آثار بسیار دیگر دارد که برخی از آن‌ها اکنون در دست نیستند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|۴}} | {{ستون-شروع|۴}} | ||
*الالحاقات یا مسلسلات | *الالحاقات یا مسلسلات <ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۹، «ابن فهد».</ref> | ||
*بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد | *بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۳۶۰؛ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | ||
*بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام | *بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام<ref>التاریخ و المورخون، ص۱۵۰.</ref> | ||
*التبیین للطبریین | *التبیین للطبریین<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۲۴.</ref> | ||
*تذکرة الاناسی بأولاد ابی‌عبدالله الفاسی | *تذکرة الاناسی بأولاد ابی‌عبدالله الفاسی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | ||
*السرّ الظهیری بأولاد احمد النوَیری | *السرّ الظهیری بأولاد احمد النوَیری<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | ||
*الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین | *الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۲۸۲؛ غایة المرام، ج۱، ص۴.</ref> | ||
*غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی | *غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | ||
*الفهرست | *الفهرست <ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | ||
*اللباب فی الالقاب | *اللباب فی الالقاب<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹. </ref> | ||
*المخضرمین | *المخضرمین <ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹. </ref> | ||
*المشارق المنیرة فی ذکر بنی‌ظهیره | *المشارق المنیرة فی ذکر بنی‌ظهیره<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | ||
*معجم الشیوخ یا المعجم | *معجم الشیوخ یا المعجم<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | ||
*المغیر اسمهم | *المغیر اسمهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | ||
*المؤاخاة بینهم | *المؤاخاة بینهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | ||
*المدلّسین | *المدلّسین <ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | ||
*نور العیون بما تفرق من الفنون | *نور العیون بما تفرق من الفنون<ref>ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۸۵.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
همچنین وی آثاری دارد که در آن‌ها شرح حال و آثار مشایخ خود و دیگران را نگاشته است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
* '''اتحاف الوری باخبار ام القری''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق | |||
* '''الإعلام بأعلام بیت الله الحرام''': محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م | |||
* '''الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانز روز، بیروت،دار الکتب العلمیه | |||
* '''ایضاح المکنون''': اسماعیل باشا بغدادی (م.۱۳۳۹ق.)، به کوشش رفعت بیگله، بیروت،دار احیاء التراث العربی | |||
* '''البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع''': محمد بن علی شوکانی (م.۱۲۵۰ق.)، به کوشش خلیل منصور، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۸م | |||
* '''بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری''': عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،دار القاهره، ۲۰۰۵م | |||
* '''التاریخ و المورخون''': محمد الحبیب الهیله، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۹۹۴م | |||
* '''تهذیب الکمال''': المزی (م.۷۴۲ق.)، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۹۸۵م | |||
* '''دائرة المعارف بزرگ اسلامی''': موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ق | |||
* '''الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت،دار خضاعه، ۲۰۰۰م | |||
* '''الضوء اللامع''': شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره،دار الکتاب الاسلامی | |||
* '''غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام''': عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،دار المدنی، ۱۹۸۶م | |||
* '''نظم العقیان فی اعیان الاعیان''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش فیلیپ حتی، نیویورک، ۱۹۲۷م. | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:نویسندگان تاریخ محلی قرن نهم]] | [[رده:نویسندگان تاریخ محلی قرن نهم]] | ||