بدون خلاصۀ ویرایش
(ایجاد مدخل) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
ابابیل، پرندگان مأمور نابودی [[اصحاب فیل]]. واژه ابابیل یک بار در قرآن و در [[سوره فیل]] به کار رفته است. درباره ریشه و معنای لغوی آن اختلاف نظر هست. برخی معنای آن را گروه‌هایی از پرندگان و برخی دسته‌ای از پرستوها می‌دانند. ابابیل سنگ‌ریزه‌هایی به نام [[سجیل]] در چنگال و منقار داشتند و آنها را بر سر اصحاب فیل که به رهبری [[ابرهه]] عازم تخریب [[کعبه]] بودند، می‌ریختند. | ابابیل، پرندگان مأمور نابودی [[اصحاب فیل]]. واژه ابابیل یک بار در [[قرآن]] و در [[سوره فیل]] به کار رفته است. درباره ریشه و معنای لغوی آن اختلاف نظر هست. برخی معنای آن را گروه‌هایی از پرندگان و برخی دسته‌ای از پرستوها می‌دانند. ابابیل سنگ‌ریزه‌هایی به نام [[سجیل]] در چنگال و منقار داشتند و آنها را بر سر اصحاب فیل که به رهبری [[ابرهه]] عازم تخریب [[کعبه]] بودند، می‌ریختند. | ||
==ریشه واژه ابابیل== | ==ریشه واژه ابابیل== | ||
این واژه یک بار در سوره فیل آیه ۳، در یادکرد پرندگان نابودکننده اصحاب فیل آمده است: «وَأَرسَلَ عَلَیهِم طَیرًا أَبَابِیلَ» (و بر سر آنها، دسته دسته پرندگانى «اَبابيل» فرستاد). کاربرد نادر واژه «ابابیل» در عربی سبب پیدایش اختلاف بسیار درباره ریشه این لغت میان واژه‌پژوهان شده است؛ هر چند نمونه‌هایی اندک‌شمار از کاربرد این واژه در دوره پیش از اسلام در اشعار عرب گزارش شده است.<ref>مجمع البیان، ج10، ص442؛ روض الجنان، ج20، ص413؛ واژه‌های دخیل، ص98-99؛ تاج العروس, ج14، ص5، «ابل».</ref> | این واژه یک بار در سوره فیل [[آیه]] ۳، در یادکرد پرندگان نابودکننده اصحاب فیل آمده است: «وَأَرسَلَ عَلَیهِم طَیرًا أَبَابِیلَ» (و بر سر آنها، دسته دسته پرندگانى «اَبابيل» فرستاد). کاربرد نادر واژه «ابابیل» در عربی سبب پیدایش اختلاف بسیار درباره ریشه این لغت میان واژه‌پژوهان شده است؛ هر چند نمونه‌هایی اندک‌شمار از کاربرد این واژه در دوره پیش از اسلام در اشعار عرب گزارش شده است.<ref>مجمع البیان، ج10، ص442؛ روض الجنان، ج20، ص413؛ واژه‌های دخیل، ص98-99؛ تاج العروس, ج14، ص5، «ابل».</ref> | ||
برخی آن را از ریشه عربی «اـ ب ـ ل» و بدون مفرد شمرده<ref>معانی القرآن، ج3، ص292؛ الصحاح، ج4، ص1618؛ لسان‌العرب، ج11، ص6، «ابل».</ref> و جمعی مفرد آن را «أبّول» و «إبّیل» و «ایبال» و «إبّال» دانسته‌اند.<ref>معانی القرآن، ج3، ص292؛ جامع البیان، ج30، ص381-382؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص198.</ref> گروهی نیز آن را غیرعربی از واژه ایرانی «آبله» شمرده‌اند.<ref>اعلام قرآن، ص159.</ref> | برخی آن را از ریشه عربی «اـ ب ـ ل» و بدون مفرد شمرده<ref>معانی القرآن، ج3، ص292؛ الصحاح، ج4، ص1618؛ لسان‌العرب، ج11، ص6، «ابل».</ref> و جمعی مفرد آن را «أبّول» و «إبّیل» و «ایبال» و «إبّال» دانسته‌اند.<ref>معانی القرآن، ج3، ص292؛ جامع البیان، ج30، ص381-382؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص198.</ref> گروهی نیز آن را غیرعربی از واژه ایرانی «آبله» شمرده‌اند.<ref>اعلام قرآن، ص159.</ref> | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==معنای ابابیل== | ==معنای ابابیل== | ||
درباره معنای ابابیل نیز اختلافات بسیاری هست. عده‌ای آن را به معنای گروه‌های حلقه‌حلقه و جدا از هم،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص54-55؛ مجمع البحرین، ج1، ص25؛ تاج العروس، ج14، ص5.</ref> برخی گروه‌هایی از پرندگان در دسته‌هایی جداگانه و در حال حرکت پشت سر هم به صورت پیوسته <ref>تهذیب اللغه، ج15، ص389؛ لسان‌العرب، ج11، ص6، «ابل».</ref> و شماری به معنای دسته پرستوها دانسته‌اند.<ref>شرفالنبی، ص22؛ التفسیر الکبیر، ج32، ص100.</ref> البته معلوم نیست که گروه اخیر از معنای لغوی این کلمه سخن گفته‌اند یا مصداق آن را بیان کرده‌اند. | درباره معنای ابابیل نیز اختلافات بسیاری هست. عده‌ای آن را به معنای گروه‌های حلقه‌حلقه و جدا از هم،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص54-55؛ مجمع البحرین، ج1، ص25؛ تاج العروس، ج14، ص5.</ref> برخی گروه‌هایی از پرندگان در دسته‌هایی جداگانه و در حال حرکت پشت سر هم به صورت پیوسته <ref>تهذیب اللغه، ج15، ص389؛ لسان‌العرب، ج11، ص6، «ابل».</ref> و شماری به معنای دسته پرستوها دانسته‌اند.<ref>شرفالنبی، ص22؛ التفسیر الکبیر، ج32، ص100.</ref> البته معلوم نیست که گروه اخیر از معنای لغوی این کلمه سخن گفته‌اند یا مصداق آن را بیان کرده‌اند. | ||
برخی از منابع صرفاً برای تشبیه، این پرندگان را پرستو خوانده و آنها را از نوع ناشناخته و غیرمتعارف شمرده و وصف‌هایی افسانه‌گونه برایشان | برخی از منابع صرفاً برای تشبیه، این پرندگان را پرستو خوانده و آنها را از نوع ناشناخته و غیرمتعارف شمرده و وصف‌هایی افسانه‌گونه برایشان گفته‌اند؛ مانند اینکه ابابیل منقار مرغان، چنگال سگان و سرهای شیران داشتند.<ref>روض الجنان، ج20، ص413.</ref>رنگ آنها را نیز سفید، سیاه یا سبز با منقار زرد دانسته‌اند.<ref>نک: جامع البیان، ج30، ص383.</ref> دربرابر گروهی با نگرشی تاریخی سعی کرده‌اند که ابابیل را پرندگانی معمولی و شناخته‌شده در [[مکه]] معروف به کبوتر [[حرم]] بشمرند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص148.</ref> | ||
==داستان ابابیل== | ==داستان ابابیل== | ||
این پرندگان مأموران عذاب الهی برای نابود‌کردن [[اصحاب فیل]] بوده‌اند. اصحاب فیل به رهبری [[ابرهه]] و به قصد تخریب [[کعبه]]، عازم مکه شدند و در آستانه محدوده | این پرندگان مأموران [[عذاب]] الهی برای نابود‌کردن [[اصحاب فیل]] بوده‌اند. اصحاب فیل به رهبری [[ابرهه]] و به قصد تخریب [[کعبه]]، عازم مکه شدند و در آستانه محدوده حرم، فیل‌هایشان از حرکت ایستاد.<ref>المصنف، ج8، ص234.</ref> بر پایه روایتی از عبید بن عمیر لیثی، چون خداوند نابودی اصحاب فیل را اراده کرد، پرندگانی را از سوی دریا گسیل داشت که سیاه و سفید و شبیه خفاش بودند و همراه هر پرندهای سه ریگ سیاه و سفید بود که دو ریگ را در چنگال و سومی را در منقار حمل می‌کردند.<ref>تاریخ طبری، ج1، ص557؛ الکامل، ج1، ص445.</ref> آنان بر فراز سپاه صف آراستند و در حالی که فریادهایی جیغ‌گونه میکشیدند، سنگ‌ها را بر سر سپاهیان رها کردند. این سنگ‌ها به هر سو که اصابت می‌کرد، از سوی دیگر بیرون میآمد.<ref>دلائل النبوه، ج1، ص123-124.</ref> | ||
بر پایه روایتی دیگر، هنگامی که ابابیل برای نابود‌کردن اصحاب فیل به آسمان کعبه رسیدند، ابتدا بر فراز [[کوه ابوقبیس]] رفتند و سپس به سمت خانه کعبه روانه شدند و هفت بار گرد آن [[طواف]] کردند و سپس به [[صفا]] و [[مروه]] رفتند و فاصله دو کوه را هفت بار سعی کردند. سپس به قصد مأموریت اصلی خویش که صیانت از خانه کعبه و کشتن سپاهیان ابرهه بود، روانه شدند.<ref>الامالی، ج1، ص314.</ref> سروده‌های فراوانی از شاعران عرب درباره این رخداد با اشاره به این پرندگان نقل شده است.<ref>نک: اخبار مکه، ج1، ص147.</ref> | بر پایه روایتی دیگر، هنگامی که ابابیل برای نابود‌کردن اصحاب فیل به آسمان کعبه رسیدند، ابتدا بر فراز [[کوه ابوقبیس]] رفتند و سپس به سمت خانه کعبه روانه شدند و هفت بار گرد آن [[طواف]] کردند و سپس به [[صفا]] و [[مروه]] رفتند و فاصله دو کوه را هفت بار سعی کردند. سپس به قصد مأموریت اصلی خویش که صیانت از خانه کعبه و کشتن سپاهیان ابرهه بود، روانه شدند.<ref>الامالی، ج1، ص314.</ref> سروده‌های فراوانی از شاعران عرب درباره این رخداد با اشاره به این پرندگان نقل شده است.<ref>نک: اخبار مکه، ج1، ص147.</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== سِجّیل== | == سِجّیل== | ||
{{اصلی|سجیل}} | {{اصلی|سجیل}} | ||
در سوره فیل | در سوره فیل آمده است که ابابیل سنگ‌ریزه‌هایی به نام سجیل بر سر سپاه ابرهه می‌انداختند: «» (). در تفسیر «سجّیل» گفته‌اند که پاره سنگی بود که در آتش [[جهنم]] پخته شده بود.<ref>شرح اصول الکافی، ج11، ص465.</ref> همچنین آن را واژه فارسی سَنگْ‌گِل<ref>الصافی، ج5، ص376.</ref> به معنای سنگی از جنس گِل دانسته‌اند.<ref>جامع البیان، ج30، ص384.</ref> | ||
برخی برای حادثه نابودی اصحاب فیل، توجیهی طبیعی مطرح‌کرده و گفته‌اند: «ابابیل» نام پرندگان یا حشراتی ناقل بیماری آبله یا چیزی شبیه آن | برخی برای حادثه نابودی اصحاب فیل، توجیهی طبیعی مطرح‌کرده و گفته‌اند: «ابابیل» نام پرندگان یا حشراتی ناقل بیماری آبله یا چیزی شبیه آن است. بیهقی نقل می‌کند که پس از آشکارشدن مرغان ابابیل، روی پوست بدن [[اصحاب فیل]] دانههای آبله ظاهر شد و این نخستین بار بود که بیماری آبله دیده می‌شد.<ref>دلائل النبوه، ص124.</ref> ابن کثیر نیز نابودی قوم ابرهه را به وسیله وبای جَدَری دانسته است که نوعی آبله بود و پرندگان حامل آن بودند.<ref>البدایة و النهایه، ج9، ص275.</ref> در برخی گزارش‌های تاریخی نیز از وجود نشانه‌هایی چون خارش پوست در میان سپاهیان [[ابرهه]] یاد شده است.<ref>مجمع البیان، ج5، ص446؛ الدر المنثور، ج6، ص394.</ref> بعضی از تفاسیر معاصر هم این دیدگاه را پذیرفته و سبب کشته شدن سپاهیان ابرهه را سنگ‌هایی دانسته‌اند که پرندگان می‌افکندند و باعث ابتلای آنان به بیماری آبله می‌شد و گوشت بدنشان را می‌ریخت و به مرگشان می‌انجامید.<ref>تفسیر الکاشف، ج7، ص610-611.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||