←دین و فرهنگ
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
حيره و توابعش كشور گسترده‌ای بود كه از سواحل جنوبى فرات تا باديةالشام، واقع در غرب عراق كنونى را دربر مى‌گرفت. اين قلمرو گسترده و تنوع قومى و قبيله‌اى آن، بر شبكه روابط اجتماعى و فرهنگ اين سرزمين اثر گذاشته بود.<ref name=":3" /> در حيره گرايش‌هاى گوناگون فرقه‌اى وجود داشت؛ برای نمونه، عمرو بن عُدى، پادشاه عرب حيره از فرقه مانويان حمايت مى‌كرد.<ref name=":4">ابن واضح يعقوبى، البلدان، ص ١۵٣؛ كريستن سن، ايران در زمان ساسانيان، ص ٢١٠.</ref> با این همه، بیشتر ساکنان حیره مسيحيان نسطورى بودند.<ref name=":2" /> آزار مسیحیان توسط ذونواسِ يهودى و فتنه مَزدكى در دوره قباد، فرمانروای ایران که باعث تشنج‌هايى در سرزمين حيره شد بخشی از رویدادهای فرهنگی حیره است.<ref name=":4" /> زبان‌های گوناگونی در حیره جریان داشته است. زبان دينى و فرهنگى مسیحیان نسطوری «سُريانى» بود. آن‌ها خواندن و نوشتن مى‌دانستند و برخى افراد كه با حيره در ارتباط بودند، الفباى زبان عربى را كه به تازگى مراحل تكامل خود را طى مى‌كرد، به حجاز بردند.<ref name=":2" /> از نظر معماری، سبك ايرانى همراه با رنگ و بوى بابلى كه صبغه‌اى از عناصر يونانى نيز در آن ديده مى‌شد، در سبك معمارى حيره و اطراف آن آشكار بود.<ref>فتوح البلدان، ص ٢٧۵؛ كوفه پيدايش شهر سالامى، ص ٨٢ و ١١٣.</ref> | حيره و توابعش كشور گسترده‌ای بود كه از سواحل جنوبى فرات تا باديةالشام، واقع در غرب عراق كنونى را دربر مى‌گرفت. اين قلمرو گسترده و تنوع قومى و قبيله‌اى آن، بر شبكه روابط اجتماعى و فرهنگ اين سرزمين اثر گذاشته بود.<ref name=":3" /> در حيره گرايش‌هاى گوناگون فرقه‌اى وجود داشت؛ برای نمونه، عمرو بن عُدى، پادشاه عرب حيره از فرقه مانويان حمايت مى‌كرد.<ref name=":4">ابن واضح يعقوبى، البلدان، ص ١۵٣؛ كريستن سن، ايران در زمان ساسانيان، ص ٢١٠.</ref> با این همه، بیشتر ساکنان حیره مسيحيان نسطورى بودند.<ref name=":2" /> آزار مسیحیان توسط ذونواسِ يهودى و فتنه مَزدكى در دوره قباد، فرمانروای ایران که باعث تشنج‌هايى در سرزمين حيره شد بخشی از رویدادهای فرهنگی حیره است.<ref name=":4" /> زبان‌های گوناگونی در حیره جریان داشته است. زبان دينى و فرهنگى مسیحیان نسطوری «سُريانى» بود. آن‌ها خواندن و نوشتن مى‌دانستند و برخى افراد كه با حيره در ارتباط بودند، الفباى زبان عربى را كه به تازگى مراحل تكامل خود را طى مى‌كرد، به حجاز بردند.<ref name=":2" /> از نظر معماری، سبك ايرانى همراه با رنگ و بوى بابلى كه صبغه‌اى از عناصر يونانى نيز در آن ديده مى‌شد، در سبك معمارى حيره و اطراف آن آشكار بود.<ref>فتوح البلدان، ص ٢٧۵؛ كوفه پيدايش شهر سالامى، ص ٨٢ و ١١٣.</ref> | ||
آنچه نقش مؤثر سیاسی اجتماعی حیره را اثبات می‌کند عبارت است از: موقعيت حيره به عنوان مركز سياسى قبايل عرب، اعتبار فرمانروايان آن، شهرت لَخميان، نظام دولتى و روابط گسترده با ديگر سرزمين‌ها و قبیله‌ها.<ref name=":3" /> | آنچه نقش مؤثر سیاسی-اجتماعی حیره را اثبات می‌کند عبارت است از: موقعيت حيره به عنوان مركز سياسى قبايل عرب، اعتبار فرمانروايان آن، شهرت لَخميان، نظام دولتى و روابط گسترده با ديگر سرزمين‌ها و قبیله‌ها.<ref name=":3" /> | ||
==حیره در حکومت امام علی(ع)== | ==حیره در حکومت امام علی(ع)== | ||
امام علی(ع) پایتخت حکومت را از مدینه به کوفه انتقال داد. حیره تقریبا در فاصله شش کیلومتری کوفه قرار داشت. امام علی(ع)، عمرو بن قرظه انصارى را به عنوان كارگزار بهقباذات که مناطقى از حيره بود، تعيين در قيام عاشورا در زمرهْ اصحاب امام حسين (عليه السلام) بود و در ركاب آن حضرت به شهادت رسيد. <sup>٣</sup>وقتى قرظه از سوى مولاى متقيان به عنوان كارگزار بهقباذات (مناطقى از حيره) تعيين شد، | |||
احمد بن مروان مالكى به سند خود از هارون بن عنتره، از پدرش نقل كرده است كه گفت: در حيره، كنار خورنق، بر حضرت على (عليه السلام) وارد شدم. آن وجود مبارك كه فرمانرواى جهان اسلام بود، حوله‌اى بر دوش داشت كه فرسوده و كهنه بود؛ با اين وجود به دليل غلبه برودت زمستان، از سرماى شديد برخود مى‌لرزيد. عرض كردم: اى امير اهل ايمان! خداوند متعال براى تو و خانواده‌ات از بيت‌المال مسلمين بهره‌اى قرار داده است؛ با اين حال چرا برخود تنگ مى‌گيرى و اين مشقت را تحمل مى‌كنى؟ ! فرمود: به خدا سوگند از اموال شما اهالى كوفه چيزى ذخيره نكرده‌ام و اين حوله را هم با خود از مدينه آورده‌ام.<ref>سبط ابن جوزى، تذكرة الخواص، ص ١٠٨، على بن عيسى اربلى، كشف الغمه، ج اول، ص ٢٣٠.</ref> | |||
از منابع معتبر تاريخى چنين برمى‌آيد كه آن حضرت سپاه خود را در محلى بين حيره و كوفه كه «جَرَعه» نام داشت، بسيج و تجهيز مى‌كرد. جندب بن عبدالله ازدى (از صحابى آن حضرت) مى‌گويد: نزد امام نشسته بودم كه عبدالله بن قعين از جانب محمد بن ابى‌بكر (حاكم مصر) آمد و خواست كه به فرياد او برسند. حضرت مردم را به مسجد فراخواند و در سخنانى از آنان خواست در جَرَعه (بين حيره و كوفه) اجتماع كنند تا از آن‌جا به امداد والى مصر بروند. امام بامداد روز ديگر به سوى اين ناحيه به راه افتاد و تا نيم‌روز درنگ كرد؛ ولى حتى صد نفر هم نيامد. شبانگاه بزرگان كوفه را فراخواند و خطاب به آنان فرمود: چرا در يارى من اين همه درنگ مى‌كنيد و براى گرفتن حقتان نمى‌جنگيد؟ ! | از منابع معتبر تاريخى چنين برمى‌آيد كه آن حضرت سپاه خود را در محلى بين حيره و كوفه كه «جَرَعه» نام داشت، بسيج و تجهيز مى‌كرد. جندب بن عبدالله ازدى (از صحابى آن حضرت) مى‌گويد: نزد امام نشسته بودم كه عبدالله بن قعين از جانب محمد بن ابى‌بكر (حاكم مصر) آمد و خواست كه به فرياد او برسند. حضرت مردم را به مسجد فراخواند و در سخنانى از آنان خواست در جَرَعه (بين حيره و كوفه) اجتماع كنند تا از آن‌جا به امداد والى مصر بروند. امام بامداد روز ديگر به سوى اين ناحيه به راه افتاد و تا نيم‌روز درنگ كرد؛ ولى حتى صد نفر هم نيامد. شبانگاه بزرگان كوفه را فراخواند و خطاب به آنان فرمود: چرا در يارى من اين همه درنگ مى‌كنيد و براى گرفتن حقتان نمى‌جنگيد؟ ! | ||