صندوق: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:صندوق.jpg|بندانگشتی|یکی از دو صندوق حرم کاظمین(ع) که در [[ايران|ایران]] و توسط خاتم‌کاران [[شیراز|شیرازی]]، در آبان ۱۳۹۳ش. ساخته شده است.<ref>[http://www.atabatkh.com/News/print/873/ صندوق‌های مضجع مطهر امامین(ع)]،  پایگاه عتبات؛ گرفته شده در ۹ آبان ۱۳۹۸ش.</ref>]]

'''صندوق''' یا '''صندوقچه'''، در حرم‌ها و مزارها، جعبه چوبی یا خاتم‌کاری شده‌ای است که روی قبر امام(ع) یا شخصی که دفن شده گذاشته می‌شود. یکی از کهن‌ترین صندوق‌ها بین حرم [[امامان(ع)]]، صندوق روی [[آستان مقدس امام رضا(ع)|قبر امام رضا(ع)]] است که در اوایل سده ششم قمری ساخته شده است. به تابوت عهد یا تابوت سکینه، صندوق شهادت گفته شده، که در فرهنگ قوم [[یهودیت|يهود]] جایگاه ویژه‌ای دارد.

صندوق، به جعبه چوبى يا فلزى گفته مى‌شود كه درون آن، لباس و اشياء ديگر مى‌گذارند. در حرم‌ها و زیارتگاه‌ها، به جعبه چوبى يا خاتم‌كارى شده‌اى كه روى قبر امام يا بزرگان ديگر گذاشته مى‌شود صندوق<ref name=":0" /> یا صندوقچه<ref>زیارتگاه‌های عراق، ص۳۷.</ref> گفته می‌شود. اين صندوق، بیشتر، آراسته به آيات قرآن و اشعار است و روى آن با پارچه‌اى سبز و منقوش به آيات و دعاها پوشانده می‌شود.<ref name=":0" />  

نخستین صندوقى كه روی [[حرم امام رضا(ع)|قبر امام رضا(ع)]] قرار گرفت، مربوط به اوايل سده ششم قمری بوده و آخرين آن، مربوط به سال ١٣١١ش. است.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص٣٢.</ref>

شاه اسماعیل [[دوره صفوی|صفوی]]، در سال 920ق، دستور ساخت شش صندوق چوبی خاتم و منبت‌کاری نفیس را صادر کرد تا بر قبرهای [[امامان]] مدفون در [[عراق]] نصب شود؛ صندوقچه [[آستان مقدس امام حسین(ع)|قبر امام حسین(ع)]]، پس از درگذشت شاه اسماعیل در سال 932ق، نصب شد.<ref>دائرة المعارف الحسینیة- تاریخ المراقد، ج2، ص58 و 61.</ref> در سال ۱۱۳۳ق. [[گوهرشاه خانم]]، دختر سلطان حسین صفوی،صندوق خاتم‌کاری نفیسی به حرم امام حسین(ع) هدیه کرده، که در حمله وهابی‌ها به کربلا، آسیب دید و مقداری از آن، در آتش سوخت و برای همین، در سال 1225 ه. ق بازسازی گردید.<ref>تاریخ جغرافیائی کربلای معلی، عمادالدین حسین اصفهانی، ص113.</ref>

به علت نشستن گرد و غبار و چربی و آلودگی بر صندوقچه، در سال 1360ق، [[محمدصنیع خاتم شیرازی]]، صنعتگر معروف ایرانی، آن را به‌طور بازسازی کرد؛ به‌گونه‌ای که گویا برای نخستین بار از دست سازنده اصلی آن، بیرون آمده است. برای آنکه صندوقچه از گرد و غبار آسیب نبیند، آن را از چهار سمت‌ و نیز از سمت بالا، با شیشه‌های سنگی ویژه‌ای پوشاندند و خطوط تقاطع شیشه‌ها را از پنبه و لاستیک پر کردند.<ref>شهر حسین، ص463 و 464.</ref> این صندوقچه، هنوز روی قبر، موجود است و طول، عرض و ارتفاع آن، به ترتیب 5/ 4، 3 و 30/ 1 متر است.

درباره صندوق [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|قبر حضرت عباس(ع)]]، تا پیش از [[دوره صفویه]]، خبری در دست نیست. در سال ۱۰۳۲ق. از صندوقی گزارش شده که ضریحی روی آن نصب شده است. در سال 1172ق، وزیر [[نادرشاه]]، صندوق قبر را بازسازی کرد. سلمان آل طعمه، نوشته است که در جریان بازسازی صندوق خاتم روی قبر، عبارت «یا اباالفضل‌ العباس ادرکنی 1264» را بر آن یافتند که نشان‌دهنده ساخته شدن یا بازسازی صندوق، در این تاریخ است.<ref>تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص‌36، 270.</ref>

تا پیش از [[دوره صفویه]]، گزارش تاریخی درباره صندوق‌های نصب شده روی قبرهای [[امام کاظم(ع)]] و [[امام جواد(ع)]]،  در دست نیست. اما از دوره المستنصر بالله [[بنی‌عباس|عباسی]]، صندوق چوبی زیبا و بزرگ [[آستان مقدس کاظمین|قبر امام کاظم(ع)]]، باقی مانده است که در سال ۶۲۴ق. ساخته شده است. بر پایه نقل تاریخی، باید صندوقچه مشابه دیگری نیز، بر [[آستان مقدس کاظمین|قبر امام جواد(ع)]] قرار داشته است که  

صندوق شهادت يا تابوت عهد یا تابوت سكينه، صندوقى بود كه [[حضرت موسى(ع)]] به امر خدا آن را ساخت. این صندوق، دارای ويژگى‌هايى بوده و [[بنى‌ اسرائيل]] هنگام جنگ با دشمنان، آن را با خود مى‌بردند و آن را ضامن پيروزى و غلبه بر دشمن می‌دانستند. بعدها، آن صندوق را كه برايشان بسيار مقدس بود، در معبد هيكل سليمان در [[قدس]] قرار دادند. این صندوق، در فرهنگ قوم [[یهودیت|يهود]] جایگاه ویژه‌ای دارد.<ref>لغت‌نامه دهخدا، واژه «تابوت عهد» به نقل از قاموس كتاب مقدس.</ref>

* '''تاريخ مرقد الحسين والعباس(ع)'''، سلمان هادي آل طعمة، ط ١، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ١۴١۶ه. ق - ١٩٩۶م.

* '''حرم در واژه‌ها'''، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوى، ۱۳۹۱ش.

* '''دائرة المعارف الحسينية،''' '''تاريخ المراقد الحسين وأهل بيته وأنصاره'''، محمد صادق محمد الكرباسي، المركز الحسيني للدراسات، لندن.

* '''شهر حسين'''، محمدباقر مدرّس بستان‌آبادى، مؤسسه انتشارات دار العلم،  قم، ١٣٨٠ش.

* '''[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1270/1/26 فرهنگامه زیارت]'''، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره چهاردهم، بهار 1392، ص30