←شکل‌گیری
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۱۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}} | {{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۱۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}}{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| تصویر = آقابزرگ تهرانی۱.jpg | |||
| توضیح تصویر = آقابزرگ تهرانی، با پسران | |||
| بنيانگذار = [[آقابزرگ تهرانی]] | |||
| تأسیس = ۱۳۴۵ق. | |||
| مکان = [[نجف]]، محلة الجدیدة | |||
| نام‌های دیگر = | |||
| وضعیت = فعال | |||
| امکانات = ۴ هزار جلد کتاب چاپی و هزار جلد نسخه خطی | |||
| شماره ثبت = | |||
}} | |||
'''کتابخانه صاحب الذریعه'''، در [[نجف]]، در محلة الجدیدة قرار داشته و یکی از کتابخانه‌های مهم جهان اسلام شمرده شده است. پایه‌گزار و واقف آن [[آقابزرگ تهرانی]] (م.١٣٨٩ق) از عالمان [[شیعه]] بوده و در سال ۱۳۷۵ق. وقف شده است. این کتابخانه، دارای ۵ هزار جلد کتاب بوده که هزار نسخه آن خطی است و مهمترین نسخه‌های آن دست‌نوشت‌های پایه‌گزار است. | |||
==پایه‌گزار== | ==پایه‌گزار== | ||
محمدمحسن، مشهور به شیخ آقابزرگ محسن منزوی تهرانی (١٢٩٣- ١٣٨٩ق)، فرزند علی (م.۱۳۲۴ق)، | محمدمحسن، مشهور به شیخ [[آقابزرگ تهرانی|آقابزرگ محسن منزوی تهرانی]] (١٢٩٣- ١٣٨٩ق)، فرزند علی (م.۱۳۲۴ق)، یکی عالمان [[شیعه]]،<ref>زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۴۱.</ref> که از استادان فراوانی{{یادداشت}} مانند [[میرزای شیرازی]] و [[آخوند خراسانی]] بهره برد. او را یکی از متفکّران و پژوهشگران برجسته تشیع دانسته‌اند.<ref name=":3">وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴.</ref> برای او ۲۴ اثر مانند طبقات اعلام الشیعة، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و المشیخة ذکر شده،<ref>زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۱۳۸ تا ص۱۵۳.</ref> که مهمترین آن، الذریعة الی تصانیف الشیعة است.<ref>زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۹۷؛ وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴.</ref> وی پس از ۹۶ سال زندگی، در ۱۳ [[ذی‌الحجه]] ۱۳۸۹ق. در [[نجف]] درگذشت و در آرامگاهی که از پیش در زیرزمین<ref name=":0">وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۶.</ref> کتابخانه عمومی‌اش، برای خود آماده کرده بود، دفن شد.<ref>زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۲۰۹ و ۲۱۰.</ref> | ||
==پایه‌گزاری و وقف== | |||
کتاب‌های کتابخانه صاحب الذریعه، توسط آقابزرگ تهرانی، از زمان آغاز تحصیل گردآوری شده بود. پایه‌گزاری آغازین کتابخانه در سال ۱۳۴۵ق. در [[سامراء]] که آقابزرگ خود در آن سکونت داشت، بود. وی هنگامی که به [[نجف]] هجرت کرد، کتابخانه‌اش را نیز به آن‌جا انتقال داده و تلاش زیادی برای غنای بیشتر آن کرد. او توانست کتاب‌هایی از دورترین نقاط جهان، به‌ویژه از [[مصر]] و [[ايران|ایران]] گردآوری کند.<ref name=":1">وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۵.</ref> آقابزرگ تهرانی، کتابخانه خصوصی خود را در ۲۵ [[ذی‌الحجه]] ۱۳۷۵ق. وقف همه طالبان علوم دینی نجف کرد. او بخشی از خانه خود را به این کتابخانه اختصاص داد و آن را کتابخانه عمومی صاحب الذریعه نامید.<ref>زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۱۸۱.</ref> | |||
این کتابخانه، در نجف، در محلة الجدیدة، در خانه پایه‌گذار آن، قرار داشته<ref name=":2">[https://www.imamali.net/?id=5582 مکتبة صاحب الذریعة]، شبکة الامام علی (ع).</ref> و بر پایه گزارشی در سال ۱۳۹۲ش. (۱۴۳۴-۱۴۳۵ق)، کتابخانه و مزار آقابزرگ از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده است.<ref name=":0" /> | |||
==وقف‌نامه== | |||
که از | آقابزرگ تهرانی، صیغه وقف را بر تمام آنچه در کتابخانه شخصی خود که از سامراء به نجف آورده جاری کرده است. وی دو دسته از کتاب‌هایش را این وقف استثنا کرده است؛یکی کتاب‌های چاپ شده خودش، تا با فروش آنها هزینه چاپ‌های بعدی آن تأمین شود و دیگری نسخه‌های خطی که به دست خود نوشته است؛ زیرا پیشتر آنها را برای فرزندان پسرش که اهل علم باشند وقف کرده است. وی در این وقف‌نامه، تولیت کتابخانه را به دامادش حسین و سید مهدی مدرسی و فرزندان پسرش و فرزندان آنها واگذار کرده است. بر پایه این وقف‌نامه، اگر امکان نگه‌داری کتاب‌ها نبود، کتاب‌ها به کتابخانه امیرمؤمنان(ع)، کتابخانه‌ای که علامه امینی پایه‌گزاری کرده جابجا خواهد شد. وقف‌نامه به امضای این عالمان رسیده است: سید محمدطاهر شیرازی؛ حسین مشکور؛ محمدرضا مروّجی طبسیّ نجفی؛ ابراهیم حسینی شیرازی؛ مشهور به میرزای اصطهباناتی.<ref>وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴؛ به نقل از موسوعة النجف الاشرف، ج٧، ص٢۶١.</ref> | ||
== | ====متن وقف‌نامه==== | ||
{{گفتاورد | |||
| متن = <small> | |||
این | بسم الله الرحمن الرحیم، و به ثقتی. حمد خدایی را سزاست که بر خطورات قلب همگان واقف، و از خفایای سرّی مردم مطّلع، و بر آنچه در برگ‌برگ دفاتر نوشته می‌شود، عالم است. سلام و درود بر کسی که قرآن کریم بر او نازل شد؛ قرآنی که همه کتاب‌های آسمانی گذشته را نسخ نمود، و سلام بر اوصای معصوم پیامبر و سلام بر حافظان شریعت؛ و امّا بعد. . . از آن‌جایی که شرع مقدس مرا بر آن داشت که یک صدقه جاریه‌ای از خود به جای بگذارم، و از طرفی فرزندانم مرا تشویق می‌نمودند که کتاب‌هایم در نجف اشرف بماند تا همه علاقه‌مندان و طلّاب و بزرگان بتوانند از آن استفاده کنند، فرصت را غنیمت شمردم و از خداوند عزوجل طلب خیر و صلاح نمودم و صیغه وقف را بر تمام آنچه در کتابخانه داشتم، جاری کردم؛ کتابخانه‌ای که در سال ١٣۵۴ق با خود از سامراء به نجف آوردم. البته این وقف شامل کتب چاپ شده‌ام، مانند «الذّریعة» و «طبقات اعلام الّشیعة» نمی‌شود؛ چراکه آنها باید فروخته شوند و درآمدش در چاپ مجلّدات بعدی صرف گردد. همچنین شامل مخطوطاتی که به دست خود نوشتم، نمی‌شود؛ چراکه قبلاً آنها را برای اهل علمِ از میان فرزندان پسرم وقف خاصّ نمودم تا از آن منتفع شوند و اقدام به چاپش نمایند. تولیت این کتابخانه را به دامادم حاج شیخ حسین و جناب سید مهدی مدرّسی و فرزندان پسرم که در تهرانند و فرزندان ایشان واگذار کرده‌ام، و ایشان (ان‌شاءالله) به نگه‌داری از آن اقدام خواهند کرد، و عوائد و منافع آن را صرف هزینه‌های کتابخانه می‌کنند. بر فرض اگر فرزندانم کسی از نسل خود باقی نگذاشتند یا کسی از ایشان اقدام به نگه‌داری از کتابخانه نکرد، کتاب‌ها به کتابخانه امیر مؤمنان (ع) منتقل شود؛ کتابخانه‌ای که علّامه امینی چند سال پیش از این آن را تأسیس نمود. در هر صورت این کتاب‌ها تا زمانی که قابل استفاده باشد، وقف شده تا این‌که حضرت ولیّ‌عصر (عج) ظهور نماید و در مورد آن به اذن پروردگار خود تصمیم بگیرند. کسی که این وقف را از وقفیّت برگرداند، گناهش بر عهده خودش خواهد بود. صیغه وقف در روز جمعه ٢۵ ماه ذی‌الحجه، درست یک ماه بعد از «دحوالارض» اجرا شد و بعد از گذشت سه ماه و سه روز از اجرای صیغه، در روز پنج‌شنبه بیست‌ویکم رمضان مفاد آن را در حالی که در خانه خود در نجف اشرف نشسته‌ام، با دست لرزان خویش نوشتم. فانی، آقابزرگ تهرانی | ||
</small> | |||
}} | |||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
کتابخانه صاحب الذریعه، یکی از نفیس‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام شمرده شده و دارای ۵٠٠٠ جلد کتاب بوده،<ref name=":1" /> که در آن میان موسوعه‌های تاریخی، رجالی و نسخه‌های کم‌یاب خطی است.<ref name=":2" /> آقا بزرگ با کمک همین کتابخانه، دو موسوعۀ «الذریعه إلی تصانیف الشیعه» و «طبقات اعلام الشیعه» را تألیف کند. کتاب‌های این کتابخانه، در گذشته، در برابر رسید، به مدت یک ماه، به مراجعه‌کنندگان امانت داده می‌شد و این مدت قابل تمدید بود.<ref name=":4">زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۱۸۲.</ref> | |||
==نسخه‌های خطی== | ==نسخه‌های خطی== | ||
کتابخانه صاحب الذریعه، دارای هزار نسخه خطی است،<ref name=":1" /> که دست‌نوشت‌های پایه‌گذار آن از مهمترین آنها شمرده شده است.<ref name=":4" /> برخی از نسخه‌های خطی این کتابخانه عبارتند از: | |||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||