←نهرى بابركت
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
در آيه ٢٧ سوره مرسلات، از لطف الهى در آفرینش زمين كه محل زندگى و مرگ انسان و جايگاه تأمين نيازهاى اوست ياد کرده و از آب فرات و گوارایی سخن گفته که خداوند انسان را از آن نوشانده است.{{یادداشت|وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِى شَامِخَاتٍ وَأَسْقَينَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا؛ و در آن كوههاى استوار و بلند قرار داديم و به شما آبى فرات و گوارا بخشيديم.}}<ref>دانستنیهایی درباره فرات، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۵۲.</ref> | در آيه ٢٧ سوره مرسلات، از لطف الهى در آفرینش زمين كه محل زندگى و مرگ انسان و جايگاه تأمين نيازهاى اوست ياد کرده و از آب فرات و گوارایی سخن گفته که خداوند انسان را از آن نوشانده است.{{یادداشت|وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِى شَامِخَاتٍ وَأَسْقَينَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا؛ و در آن كوههاى استوار و بلند قرار داديم و به شما آبى فرات و گوارا بخشيديم.}}<ref>دانستنیهایی درباره فرات، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۵۲.</ref> | ||
== | == موقعیت == | ||
فرات شطى است در غرب عراق و از دو شاخه «قره سو» و «مرادچاى» تشكيل شده است. سرچشمه اين رودخانه نزديك رود ارس، در ارمنستان تركيه است. در آنجايى كه اين دو شعبه به هم مىپيوندند، فرات به رودخانه بزرگ ديگر عراق يعنى «دجله» نزديك مىشود؛ ولى دوباره دجله به سمت جنوب شرقى تغيير مسير مىدهد و فرات به سوى غرب مايل مىشود. | |||
اين دو رود كه سرچشمه حيات منطقه بينالنهرين است، در نزديك خليج فارس به هم مىپيوندند و از آن پس شطالعرب يا اروندرود نام مىگيرد و به خليج فارس مىريزد. سرزمينى را كه بين اين دو رودخانه واقع شده، «الجزيره» و «جزائر» مىگويند. طول رودخانه فرات تقريباً ٢٩٠٠ كيلومتر است. | |||
جريان فرات در جلگه بينالنهرين بسيار ملايم و داراى بسترى عريض است. مهمترين عامل حاصلخيزى خاك عراق و جمعيت يافتن سرزمين بينالنهرين، همين دو رودخانه مىباشد. شهر معروف بابِل، پايتخت كشورى به همين نام حدود دوهزار سال پيش از ميلاد، در ساحل فرات بنا شده بود و امروزه ويرانههاو بقاياى آن در ٨٠ كيلومترى جنوب بغداد، نزديك شهر حلّه به چشم مىخورد.<ref>دانستنیهایی درباره فرات، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۵۵ و ۵۶.</ref> | |||
== در کربلا == | |||
«باب الفرات» نام درب شرقى حرم حضرت ابوالفضل (عليه السلام) است كه روبهروى خيابان علقمى باز مىشود و يكى از دربهاى نهگانه آستان قدس حضرت عباس (عليه السلام) است. عقلمى نام نهرى انشعاب يافته از فرات است كه در كربلا و از آنجا به سوى كوفه جريان يافته و همين امر سبب آبادى كوفه شده است.<ref>فرهنگ فارسی معین.</ref> علقمى، جدّ ابنعقلمى معروف، اين انشعاب از فرات را به وجود آورده است. | |||
امروزه اثرى از نهر علقمى كه سابقاً در شرق حرم حضرت ابوالفضل (عليه السلام) جارى بوده، وجود ندارد و تنها خيابانى كه گويا قبلاً جاى نهر بوده، به همين نام شناخته مىشود. | |||
نهرى كه اكنون از كنار مقام صاحبالزمان (عليه السلام) در شمال كربلا روان است و به نام «نهر الحسينيه» نامگذارى شده، شعبهاى از رود فرات است، اما ارتباطى با نهر علقمى ندارد.<ref>سيد احمد علوى، العراق، ج ٢٢، ص ٣٠٣. </ref> | |||
==در احادیث== | |||
====مکان تولد عیسی(ع)==== | ====مکان تولد عیسی(ع)==== | ||
خط ۱۹: | خط ۳۲: | ||
====یکی از ۴ رود بهشت==== | ====یکی از ۴ رود بهشت==== | ||
بر پایه روایتی،[[امام على(ع)]] فرات را یکی از رودهای بهشت معرفی کرده است. او درآغاز، آب را سالار نوشیدنیهای دنیا و [[آخرت]] دانسته و فرات، نیل، سیحان و جیحان را رودهایی از بهشت خوانده است. وی فرات را در بهشت دارای آب، نیل را دارای عسل، سَیحان را دارای خمر و جَیحان را دارای شیر دانسته است.{{یادداشت|الْمَاءُ سَيدُ شَرَابِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ فِى الدُّنْيا مِنَ الْجَنَّةِ: الْفُرَاتُ وَ النِّيلُ وَ سَيحَانُ وَ جَيحَانُ، الْفُرَاتُ الْمَاءُ وَ النِّيلُ الْعَسَلُ وَ سَيحَانُ الْخَمْرُ وَ جَيحَانُ اللَّبَنُ؛ آب، سالار نوشيدنىهاى دنيا و آخرت است و چهار نهر در دنيا از بهشت است: فرات و نيل و سيحون و جيحون. فرات، آب بهشتى است؛ نيل، عسل بهشتى و سيحان شراب بهشتى و جيحون، نهر شير بهشتى است.}}<ref name=":0">بحارالانوار، ج۹۷، ص۲۲۸.</ref> محمدباقر مجلسى، برای نامگذارى این چهار رود به نام چهار نهر بهشتى، دو احتمال داده است؛ یکی از باب الهام و وحى الهى و دیگری، همانگونه كه درباره آب فرات آمده، قطرههایی از آب بهشتى در آن ريخته مىشود؛ درباره دیگر نهرها نیز همینگونه است.<ref name=":0" /> | بر پایه روایتی،[[امام على(ع)]] فرات را یکی از رودهای بهشت معرفی کرده است. او درآغاز، آب را سالار نوشیدنیهای دنیا و [[آخرت]] دانسته و فرات، نیل، سیحان و جیحان را رودهایی از بهشت خوانده است. وی فرات را در بهشت دارای آب، نیل را دارای عسل، سَیحان را دارای خمر و جَیحان را دارای شیر دانسته است.{{یادداشت|الْمَاءُ سَيدُ شَرَابِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ فِى الدُّنْيا مِنَ الْجَنَّةِ: الْفُرَاتُ وَ النِّيلُ وَ سَيحَانُ وَ جَيحَانُ، الْفُرَاتُ الْمَاءُ وَ النِّيلُ الْعَسَلُ وَ سَيحَانُ الْخَمْرُ وَ جَيحَانُ اللَّبَنُ؛ آب، سالار نوشيدنىهاى دنيا و آخرت است و چهار نهر در دنيا از بهشت است: فرات و نيل و سيحون و جيحون. فرات، آب بهشتى است؛ نيل، عسل بهشتى و سيحان شراب بهشتى و جيحون، نهر شير بهشتى است.}}<ref name=":0">بحارالانوار، ج۹۷، ص۲۲۸.</ref> محمدباقر مجلسى، برای نامگذارى این چهار رود به نام چهار نهر بهشتى، دو احتمال داده است؛ یکی از باب الهام و وحى الهى و دیگری، همانگونه كه درباره آب فرات آمده، قطرههایی از آب بهشتى در آن ريخته مىشود؛ درباره دیگر نهرها نیز همینگونه است.<ref name=":0" /> بر پایه روایتی دیگر از امام علی(ع)، در رود فرات، دو ناودان از آبهای بهشتی، آب میریزد.<ref>محاسن برقى، ج٢، ص ۵۷۵.</ref> | ||
====نوشيدن و كام برداشتن با آب فرات==== | ====نوشيدن و كام برداشتن با آب فرات==== | ||
به نقل از سليمان بن هارون، از [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]] کسی که از آب فرات بنوشد و با آن کام بردارد دوستدار [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] است.{{یادداشت|من شرب من ماء الفرات و حنك به فهو محبّنا اهل البيت.}}<ref name=":0" /> | به نقل از سليمان بن هارون، از [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]] کسی که از آب فرات بنوشد و با آن کام بردارد دوستدار [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] است.{{یادداشت|من شرب من ماء الفرات و حنك به فهو محبّنا اهل البيت.}}<ref name=":0" /> بر پایه روایتی دیگر هر کسی از فرات کام بردارد، دوستی اهل بیت(ع) در دل او قرار میگیرد.{{یادداشت|سليمان بن هارون عجلى گفته است از امام صادق(ع) شنيدم كه مىفرمود: «مَا أَظُنُّ أَحَداً يحَنَّكُ بِمَاءِ الْفُرَاتِ إِلَّا أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَيتِ؛ وَ سَأَلَنِى كَمْ بَينَكَ وَ بَينَ الْفُرَاتِ فَأَخْبَرْتُهُ، فَقَالَ: لَوْ كُنْتُ عِنْدَهُ لَأَحْبَبْتُ أَنْ آتِيهُ طَرَفَى النَّهَار»؛ گمان نمىكنم كسى كامش با آب فرات برداشته شود، مگر اينكه محبت ما اهلبيت در دل او قرار مىگيرد. سپس فرمود: بين تو و فرات چقدر راه است؟ مسافت را عرض كردم؛ امام فرمودند: اگر آنجا بودم، صبح و شام به سوى فرات مىرفتم.}}<ref name=":1" /> | ||
====نهرى بابركت==== | ====نهرى بابركت==== | ||
به نقل از حکیم بن جبیر و به گفته [[امام سجاد(ع)]]، هر شب فرشتهای از آسمان فرود آمده و سه مثقال مشک بهشتی در رود فرات میریزد. وی، فرات را بابرکتترین رود شرق و غرب عالم دانسته است.{{یادداشت|حكيم بن جبير: سمعت على بن الحسين(ع) يقول: إِنَّ مَلَكاً يهْبِطُ كُلَّ لَيلَةٍ مَعَهُ ثَلَاثُ مَثَاقِيلَ مِسْكٍ مِنْ مِسْكِ الْجَنَّةِ فَيطْرَحُهَا فِى الْفُرَاتِ وَ مَا مِنْ نَهَرٍ فِى شَرْقٍ وَ لَا غَرْبٍ أَعْظَمَ بَرَكَةً مِنْهُ» ؛ از امام سجاد(ع) شنيدم كه مىفرمود: هر شب فرشتهاى از آسمان فرود مىآيد و سه مثقال مشك بهشتى مىآورد و در رودخانه فرات مىريزد و هيچ رودخانهاى در شرق و غرب عالم، با بركتتر از نهر فرات نيست.}}<ref>بحارالانوار، ج۹۷، ص۲۲۹.</ref> | به نقل از حکیم بن جبیر و به گفته [[امام سجاد(ع)]]، هر شب فرشتهای از آسمان فرود آمده و سه مثقال مشک بهشتی در رود فرات میریزد. وی، فرات را بابرکتترین رود شرق و غرب عالم دانسته است.{{یادداشت|حكيم بن جبير: سمعت على بن الحسين(ع) يقول: إِنَّ مَلَكاً يهْبِطُ كُلَّ لَيلَةٍ مَعَهُ ثَلَاثُ مَثَاقِيلَ مِسْكٍ مِنْ مِسْكِ الْجَنَّةِ فَيطْرَحُهَا فِى الْفُرَاتِ وَ مَا مِنْ نَهَرٍ فِى شَرْقٍ وَ لَا غَرْبٍ أَعْظَمَ بَرَكَةً مِنْهُ» ؛ از امام سجاد(ع) شنيدم كه مىفرمود: هر شب فرشتهاى از آسمان فرود مىآيد و سه مثقال مشك بهشتى مىآورد و در رودخانه فرات مىريزد و هيچ رودخانهاى در شرق و غرب عالم، با بركتتر از نهر فرات نيست.}}<ref name=":1">بحارالانوار، ج۹۷، ص۲۲۹.</ref> بر پایه نقلی از عبدالله بن سليمان، در زمان ابوالعباس سفاح، نخستین خليفه [[بنیعباس|عباسى]]، [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]] با جامه سفر و سوار بر مرکب وارد كوفه شده، وقتى به پل كوفه رسيد، توقف كرده، به غلام خود دستور داد آبى به او دهد. غلام، كوزهاى را پر از آب كرده و به وی داد. امام(ع) از آن آب نوشيد؛ به طورى كه آب از لبان، محاسن و لباس او مىريخت. بار ديگر از وى آب خواست و او به امام(ع) داد. وی خدا را سپاس گفته و فرات را نهری پربرکت دانست. به گفته امام(ع)، اگر مردم میزان برکت این آب را میدانستند، در دو سوی آن خیمه میزدند. به باور او اگر آنچه به دست خطاكاران در فرات ريخته مىشود نبود، هر بيمارى در آن فرو مىرفت، شفا مىيافت.{{یادداشت|«نَهَرُ مَاءٍ مَا أَعْظَمَ بَرَكَتَهُ، أَمَا إِنَّهُ يسْقُطُ فِيهِ كُلَ يوْمٍ سَبْعُ قَطَرَاتٍ مِنَ الْجَنَّةِ، أَمَا لَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَا فِيهِ مِنَ الْبَرَكَةِ لَضَرَبُوا الْأَخْبِيةَ عَلَى حَافَتَيهِ، أَمَا لَوْ لَا مَا يدْخُلُهُ مِنَ الْخَاطِئِينَ مَا اغْتَمَسَ فِيهِ ذُو عَاهَةٍ إِلَّا أُبْرِئَ».}}<ref name=":1" /> | ||
بر پایه نقلی از عبدالله بن سليمان، در زمان ابوالعباس سفاح، نخستین خليفه [[بنیعباس|عباسى]]، [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]] | |||
==== شاطی الوادی الایمن ==== | |||
بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، مراد خدا در قرآن، از «شاطى الوادى الايمن» فرات است. به گفته قرآن، از «شَاطِئِ الْوَادِ الْأَيْمَنِ»، در «الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ»، از درختی، ندایی [[حضرت موسی(ع)]] را مخاطب قرار داده و گفته است: «ای موسی! منم من، خداوند پروردگار جهانیان.»<ref>سوره قصص، آیه۳۰.</ref> بر پایه روایتی، امام صادق(ع)، شاطی الوادی الایمن را فرات دانسته و بقعه مبارکه را کربلا دانسته و درخت را [[حضرت محمد(ص)]] میداند.<ref name=":1" /> | |||
<br /> | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
خط ۴۳: | خط ۵۵: | ||
}} | }} | ||
'''بحار الأنوار'''، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403ق. | '''بحار الأنوار'''، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403ق. | ||
'''المحاسن'''، احمد بن محمد بن خالد برقى، تحقیق و تصحیح جلال الدين محدث، دار الكتب الإسلامية، قم، 1371ق. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} |