←فوري بودن يا نبودن حج
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
قرآن، هدف از تشریع حج را، دست یافتن انسان به تقوا دانسته است.{{یادداشت|﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ… َ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب﴾ | قرآن، هدف از تشریع حج را، دست یافتن انسان به تقوا دانسته است.{{یادداشت|﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ… َ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب﴾ | ||
حج در ماه‌های معلومی است... به نفع خود توشه برگیرید، که بهترین توشه پرهیزکاری است.}} <ref>سوره بقره(2)، آیه 197؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> به این هدف، در دو آیه دیگر نیز اشاره شده است.<ref>سوره بقره(۲)، آیه‌های 189، 196؛ سوره مائده(۵)، آیه 96.</ref> در احادیث هم، نگهداشتنِ تقوا از هنگام احرام تا پایان مناسک، مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>. الکافی، ج4، ص338؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص296.</ref> | حج در ماه‌های معلومی است... به نفع خود توشه برگیرید، که بهترین توشه پرهیزکاری است.}} <ref name=":7">سوره بقره(2)، آیه 197؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> به این هدف، در دو آیه دیگر نیز اشاره شده است.<ref>سوره بقره(۲)، آیه‌های 189، 196؛ سوره مائده(۵)، آیه 96.</ref> در احادیث هم، نگهداشتنِ تقوا از هنگام احرام تا پایان مناسک، مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>. الکافی، ج4، ص338؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص296.</ref> | ||
===برپاداشتن دین و تقویت ایمان=== | ===برپاداشتن دین و تقویت ایمان=== | ||
| خط ۲۰۱: | خط ۲۰۱: | ||
حنفيان<ref>. المبسوط، سرخسي، ج4، ص60؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص390.</ref> و حنبليان<ref>. المغني، ج3، ص263؛ الشرح الکبير، ج3، ص223.</ref> بر آن‌اند که زمان حج دو ماه پیش‌گفته به اضافه دهه نخست ذي حجه{{یادداشت|تا پايان روز دهم.}} است. دیدگاه‌های ديگري نيز درباره زمان دقيق مناسک حج مطرح شده است.<ref>. الحدائق الناضره، ج14، ص354؛ مستند الشيعه، ج11، ص244.</ref> | حنفيان<ref>. المبسوط، سرخسي، ج4، ص60؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص390.</ref> و حنبليان<ref>. المغني، ج3، ص263؛ الشرح الکبير، ج3، ص223.</ref> بر آن‌اند که زمان حج دو ماه پیش‌گفته به اضافه دهه نخست ذي حجه{{یادداشت|تا پايان روز دهم.}} است. دیدگاه‌های ديگري نيز درباره زمان دقيق مناسک حج مطرح شده است.<ref>. الحدائق الناضره، ج14، ص354؛ مستند الشيعه، ج11، ص244.</ref> | ||
===تجارت در حج=== | ===تجارت در حج=== | ||
تجارت و خريد و فروش در حج براي حج‌گزار و ديگران جايز است.<ref>. مسالک الافهام الي تنقيح الشرائع، ج2، ص136.</ref> | تجارت و خريد و فروش در حج براي حج‌گزار و ديگران جايز است.<ref>. مسالک الافهام الي تنقيح الشرائع، ج2، ص136.</ref> در آيه {{قلم رنگ|سبز|﴿لَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَبۡتَغُواْ فَضۡلٗا مِّن رَّبِّكُمۡ﴾}}{{یادداشت|بر شما گناهى نيست كه [در ايام حج] از پروردگارتان [به وسيلۀ تجارت و داد و ستد] فضل و روزى و منافع مادى بطلبيد.}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 198؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> تجارت و کسب منافع مادي براي حج‌گزاران جایز شمرده شده است.<ref>. زبدة البيان، ص268؛ مواهب الجليل، ج3، ص502.</ref> به گفته برخی، مسلمانان صدر اسلام همچون دوران جاهليت، تجارت در حج را ممنوع مي‌شمردند که با نزول اين آيه پیش‌گفته، اين کار مباح اعلام شد.<ref>. جامع البيان، ج2، ص385؛ مجمع البيان، ج2، ص47.</ref> | ||
===فراگيري مناسک حج=== | ===فراگيري مناسک حج=== | ||
لازم است که | لازم است که پیش از اعمال حج، حج‌گزاران احکام آن را ياد بگيرند. حضرت محمد(ص) به فراگيري مناسک حج همراه با ساير احکام دين فرمان داده است.<ref>. کنز العمال، ج5، ص23؛ الجامع الصغير، ج1، ص510؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص44.</ref> وی به مسلمانان توصيه کرد مناسک حج خود را از او فرا گيرند.<ref>. مستدرک الوسائل، ج9، ص420؛ کنز العمال، ج5، ص116.</ref> او پیش از حجة الوداع نیز، در ميان مسلمانان اعلام کرد هرکس قصد فراگرفتن حج را دارد با وی همراه شود.<ref>. مستدرک الوسائل، ج8، ص84؛ بحار الانوار، ج21، ص383-384.</ref> درباره حضرت آدم(ع) گفته شده که پیش از انجام دادن اعمال حج، خداوند جبرئيل را براي یاد دادن مناسک به سوي او فرستاد.<ref>. الکافي، ج4، ص190؛ علل الشرائع، ج2، ص400.</ref> حضرت ابراهيم(ع) نيز از خداوند خواست مناسک حج را به او آموزش دهد.{{یادداشت|﴿وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا﴾ | ||
و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده!}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 128؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۰؛ مجمع البيان، ج1، ص391؛ احکام القرآن، ج1، ص98.</ref> | |||
==آداب حج== | ==آداب حج== | ||
در متون | {{اصلی|آداب حج}} | ||
در متون اسلامي آداب پُرشماری در حج براي حج‌گزاران بيان شده است. برخي از اين آداب، مربوط به قبولي حج بوده و بيشتر آنها جزء مستحبات حج است. مهمترين اين آداب عبارت‌اند از: | |||
يکي از | |||
'''اخلاص در عمل''': يکي از مهم‌ترین آداب حج آن است که تنها براي رضاي خدا انجام شود.{{یادداشت|﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِ﴾ | |||
حج وعمره را برای خدا به پایان برید.}}<ref name=":22">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۶؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۰.</ref> در احاديث نیز، بر اداي اين عمل براي رضاي خدا و خودداري از انگیزه‌های غير الهي تاکيد شده است.<ref>. مصباح الشريعه، ص163؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref> | |||
'''توکل و تفويض امور به خدا''': روایات، به حج‌گزار سفارش کرده‌اند در همه امور به خدا توکل کند و از اعتماد به توشه سفر، مرکب، همراهان، توانايي، جواني و مال خود دوری کند.<ref>. مستدرک الوسائل، ج10، ص172؛ بحار الانوار، ج96، ص24.</ref> | |||
در سفر حج گشاده دستي در هزينه کردن و سخت نگرفتن برخود | '''اهتمام براي تأمين توشه حج''': برخي مفسران، مراد از «الزاد» را در آيه {{قلم رنگ|سبز|﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ… َ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی﴾}}{{یادداشت|حج در ماه‌های معلومی است... به نفع خود توشه برگیرید، که بهترین توشه پرهیزکاری است.}}<ref name=":7" /> زاد و توشه مادي سفر حج دانسته‌اند.<ref>. مجمع البيان، ج2، ص45؛ تفسير قرطبي، ج2، ص411.</ref> گفته شده برخي از حج‌گزاران، عازم سفر حج شده و با اين اعتقاد که ما به خدا توکل مي‌کنيم از برداشتن توشه سفر خودداري مي‌کردند که آيه پیش‌گفته نازل شد.<ref>. سنن ابي داود، ج1، ص389- 390؛ مجمع البيان، ج2، ص45.</ref> در روایات نیز، به تلاش برای تهیه توشه حج سفارش شده است.<ref>. الکافي، ج4، ص280؛ وسائل الشيعه، ج11، ص35 و 143؛ بحار الانوار، ج96، ص ۹ و 119؛ جامع احاديث الشيعه، ج10، ص209.</ref> | ||
'''گشاده‌دستي در هزينه کردن''': در سفر حج گشاده دستي در هزينه کردن و سخت نگرفتن برخود سفارش شده است.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج2، ص279 و ۲۸۲؛ وسائل الشيعه، ج11، ص150؛ مستدرک الوسائل، ج8، ص43؛ بحار الانوار، ج46، ص71.</ref> گفته شده امام سجاد(ع) در سفر حج از بهترين انواع توشه و خوراک استفاده مي‌کرد.<ref>. شرح اصول کافي، ج12، ص426.</ref> در برابر، در روايتي کاستن از هزينه سفر حج و زياده‌روي نکردن در آن سفارش شده، که آن را بر مواردي که حج‌گزار دچار تنگدستي باشد يا بيش از حد گشاده دستي کند، حمل شده است.<ref>. مرآة العقول، ج17، ص170.</ref> | |||
'''دعا و ياد خدا در سفر حج''': خواندن دعا و نماز هنگام خروج از منزل براي سفر حج،<ref>. مستدرک الوسائل، ج9، ص160؛ بحار الانوار، ج96، ص120؛ مدارک الاحکام، ج7، ص241؛ الحدائق الناضره، ج14، ص47؛ نک: جواهر الکلام، ج18، ص137- 147.</ref> هنگام آغاز به سفر،<ref>. الکافي، ج4، ص285؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص271.</ref><ref>. الحدائق الناضره، ج14، ص25- 55؛ نک: جواهر الکلام، ج18، ص137- 147.</ref> در طول سفر حج<ref>. الکافي، ج4، ص338؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص296.</ref><ref>. مصباح الشريعه، ص48؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص172.</ref> افزون بر اين در برخي آيات به گفتن ذکر خدا در مواقع خاص از حج توصيه شده است از جمله در آيه 198 بقره/2 که حج‌گزاران به گفتن ذکر خدا در مشعر الحرام و آيات 203 بقره/2 و 28 حج/22 که حاجيان به گفتن ذکر در ايامي خاص توصيه شده‌اند. ( ايام تشريق، تکببير) | |||
===استفاده از مال حلال=== | ===استفاده از مال حلال=== | ||
هزينه و توشه حج بايد از مال حلال و پاک باشد.<ref>. العروة الوثقي، ج4، ص339.</ref> بنا بر روايتي از امام باقر(ع) خداوند حج و عمره‌اي را که از مال حرام باشد نمي‌پذيرد.<ref>. الامالي، ص527؛ بحار الانوار، ج93، ص164.</ref> حتي اگر پرچمي حرام در اموال حج گزار باشد<ref>. وسائل الشيعه، ج11، ص146؛ بحار الانوار، ج96، ص120.</ref> يا اينکه هزينه حج از راه‌هايي مانند جنايت، سرقت و ربا تأمين شده باشد.<ref>. الکافي، ج5، ص124؛ من لايحضره الفقيه، ج3، ص162.</ref> بنا بر روايتي، در صورتي که فرد با مال حرام حج‌گزارد و لبيک گويد، با تعبير «لا لبيک» و «لا سعديک» پاسخ داده مي‌شود، ولي اگر با مال حلال حج به جا آورد، با جملات «لبيک» و «سعديک» پاسخ داده مي‌شود.<ref>. الکافي، ج5، ص124؛ تهذيب الاحکام، ج6، ص368.</ref> به گفته امام کاظم(ع) اهل بيت پيامبر(ص) حج واجب خود را از پاک‌ترين اموال خود هزينه مي‌کردند.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج1، ص189.</ref> | هزينه و توشه حج بايد از مال حلال و پاک باشد.<ref>. العروة الوثقي، ج4، ص339.</ref> بنا بر روايتي از امام باقر(ع) خداوند حج و عمره‌اي را که از مال حرام باشد نمي‌پذيرد.<ref>. الامالي، ص527؛ بحار الانوار، ج93، ص164.</ref> حتي اگر پرچمي حرام در اموال حج گزار باشد<ref>. وسائل الشيعه، ج11، ص146؛ بحار الانوار، ج96، ص120.</ref> يا اينکه هزينه حج از راه‌هايي مانند جنايت، سرقت و ربا تأمين شده باشد.<ref>. الکافي، ج5، ص124؛ من لايحضره الفقيه، ج3، ص162.</ref> بنا بر روايتي، در صورتي که فرد با مال حرام حج‌گزارد و لبيک گويد، با تعبير «لا لبيک» و «لا سعديک» پاسخ داده مي‌شود، ولي اگر با مال حلال حج به جا آورد، با جملات «لبيک» و «سعديک» پاسخ داده مي‌شود.<ref>. الکافي، ج5، ص124؛ تهذيب الاحکام، ج6، ص368.</ref> به گفته امام کاظم(ع) اهل بيت پيامبر(ص) حج واجب خود را از پاک‌ترين اموال خود هزينه مي‌کردند.<ref>. من لايحضره الفقيه، ج1، ص189.</ref> | ||