عبدالرحیم حائری: تفاوت میان نسخه‌ها

شیخ عبدالرحیم حائری فصولی (۱۲۹۴–۱۳۶۷ق)، فرزند عبدالحسین و از نوادگان محمد حسین صاحب فصول است.<ref>طبقات اعلام الشیعه، ج3، ص1104؛ کیهان فرهنگی، ش62، ص52ـ 53؛ اثر آفرینان، ج2، ص244.</ref> وی در سال ۱۲۹۴ ق. در کربلا به دنیا آمد. در همان‌جا به تحصیلات دینی پرداخت. ملا اسماعیل بروجردی(-۱۳۱۹ق)، زین العابدین مازندرانی (۱۳۰۶ق) و میرزا محمد هاشم خوانساری (۱۳۱۸ق) از اساتید وی بودند.<ref>موسوعه فقه الاسلامی، ج1، ص70؛ کیهان فرهنگی، ش62، ص52.</ref> وی از کودکی با تخلص حائری، شعر می‌سرود و بیش از ۳۰ اجازه روایت و اجتهاد از علماء شیعه داشت.<ref>کیهان فرهنگی، شماره62، ص52ـ53.</ref> از سال ۱۳۱۰ق. به مدت ده سال در اصفهان و پس از آن ده سال در نجف به تحصیل علم و تهذیب پرداخت.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص27 ـ 37؛ «مقدمه».</ref> با آشفته شدن اوضاع عراق در جنگ جهانی اول در سال ۱۳۳۰ ق. به تهران مهاجرت کرد. از سال ۱۳۴۹ق. به مدت سه سال در قم و یک سال بعد نیز در اراک اقامت کرد. پس از آن تا پایان عمر در تهران به فعالیت دینی پرداخت. وی در کنار امور مذهبی از جمله برپایی نماز جمعه، با هدف ایجاد وحدت اسلامی و جلوگیری از تفرقه مسلمانان که از نظر وی مشکل اصلی مسلمانان بود، جامعه اخوان اسلامی را بنیان گذاشت. حائری در سال ۱۳۶۷ق. (۱۳۲۷ ش) در تهران از دنیا رفت و درآنجا بخاک سپرده شد.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص50.</ref> آثاری در عرفان، تفسیر قرآن و علم درایه از وی باقی مانده است.<ref>الذریعه، ج20، ص17؛ ج21، ص47؛ ج22، ص213؛ ج23 ص107؛ اثر آفرینان، ج2، ص244.</ref>

پس از تسلط آل سعود* بر حرمین شریفین و در پی تخریب بارگاه‌ها و قبور بقیع توسط آنها در سال ۱۳۴۴ق.(← تخریب قبور- بقیع، بارگاه‌ها) بسیاری از مسلمانان از بیم تکفیر از سوی وهابیت و اقدامات افراطی آنها به حج نرفتند.<ref>عجائب الآثار، ج4، ص141 ـ روابط ایران و عربستان، ص52ـ 57. مرآة الحرمین، ج1، ص454.</ref> (← تعطیل حج) در سال ۱۳۴۵ ق. (۱۳۰۶ش) گروهی از ایرانیان برای حج، به عتبات رفتند؛ ولی به علت ممانعت دولت عراق از سفر به حجاز، نگران فوت زمان انجام مناسک حج بودند. عبدالرحیم حائری نیز که برای سفر حج از تهران به کربلا رفته بود، وی مردم را دعوت به ارسال تلگراف به حجاز و درخواست تضمین سفر حج کرد. پس از رسیدن جواب تک تک تلگراف‌های ارسالی مردم و دعوت ایشان به حج و تضمین سفر حج، دولت عراق اجازه خروج حجاج را صادر کرد.<ref>حکایات قبرستان بقیع، ص20 ـ26.</ref>

حائری در ورود به مکه، از سوی مسئولین شهر استقبال شد. در خلال مناسک حج نیز با ثبوت رویت هلال نزد حائری، حجاج ایرانی به همراه حجاج سایر کشورها وقوف و سایر اعمال حج را بجا آوردند و به این جهت ملک عبدالعزیز با اعزام نماینده ای از حائری تقدیر کرد.

حائری پس از مناسک حج، به دعوت ملک عبدالعزیز در مراسمی در قصر ملک شرکت کرد و طی دو جلسه مذاکره، ضمن اعتراض به تخریب قبور امامان بقیع، خواستار ترمیم قبور شد. با توجه به سابقه تخریب قبور بزرگان اسلام از سوی وهابیت و شایع شدن تلاش آنها برای تخریب مرقد نبوی، عبدالعزیز در این مذاکرات که به صورت نامه‌ای رسمی نیز به حائری ابلاغ گردید، ضمن تأکید بر حرمت پیامبر اکرم(ص) تصریح کرد که هرگز قصد تخریب حرم نبوی را ندارد و تخریب قبور بقیع را نیز به دیگران نسبت داد.<ref>حکایات قبرستان بقیع، ص39؛ دعوت بشر به یکانگی، ص30 ـ 35، «مقدمه»</ref> همچنین آمادگی خود را برای پیروی از نظر علماء مذاهب اسلامی در مسئله قبور، اعلام کرد. وی خود را متعهد به پاکسازی و ایجاد دیواری برای حفاظت از قبور بقیع دانست و تأکید کرد از زیارت مشروع از بقیع ممانعت نکند.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص30 ـ 35، «مقدمه».</ref>

با صدور نامه پادشاه سعودی، در همان سال حائری صورت قبور ائمه بقیع را از سطح زمین بالاتر آورد و دیواری دور قبور ساخت.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص34، «مقدمه».</ref> این اقدام، از آن جهت که در اولین سال پس از تخریب قبور بقیع و وجود نشانه‌های از قبور انجام گرفته، مهم دانسته شده است.<ref>شرح دیدار یک روحانی با ملک عبدالعزیز ـ http://www.ical.ir.index.php?option=com_k2&view=item&id=1738</ref>

بر اساس گزارش حائری، وی همچنین پیشنهاد کرد که سایبان و سکوهای مناسبی بدون تزیئنات و طلاکاری، جهت زائران در بقیع احداث گردد که علی‌رغم موافقت عبدالعزیز، هرگز عملی نگردید. نامه ملک عبدالعزیز به عنوان سندی برای ترمیم قبور در اختیار علماء قرار گرفت و تلاشهایی نیز برای تأمین بودجه تعمیرات بقیع صورت گرفت؛ ولی به دلائلی نامعلوم این امر محقق نگردید.<ref>شرح دیدار یک روحانی با ملک عبدالعزیز؛ http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=1738</ref>

حائری برای تحقق مفاد نامه پیگیری‌های متعددی انجام داد. انتشار نسخه ای از آن در روزنامه اطلاعات، همچنین ارائه آن به سفیر ایران در لندن برای پیگیری بیشتر و ارسال رونوشتی برای جامعه الازهر مصر در این زمینه گزارش شده است. مکاتباتی نیز با سفیر سعودی در سوریه انجام گرفت. گفته شده در سال ۱۳۶۷ق. (۱۳۲۷ش) صدرالاشراف* امیر الحاج ایران، تصویر نامه ملک عبدالعزیز را تکثیر و در اختیار شماری از حجاج قرار داد تا در صورت ممانعت از زیارت بقیع به آن استناد کنند.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص34، «مقدمه».</ref>

در سال ۱۳۴۷ق. حائری برای پیگیری اقدامات خود و تسهیل زیارت بقیع به حج رفت. در این سفر، مسیر خود را از راه جبل که مشکلات و مصائب متعددی برای ایرانیان و شیعیان داشت، انتخاب کرد و در مسیر ضمن گفت‌وگو با سران طوائف و قبائل، زمینه آشتی با آنها را مهیا ساخت. پس از اعمال حج و در مکه نیز مصرانه خواستار اجراء مفاد نامه قبل شده و قولهای مساعدی نیز دریافت کرد. سال بعد (۱۳۴۸ق) نیز به قصد حج تا مدینه رفت؛ ولی به دلائلی نامعلوم از انجام حج منصرف شد و به نجف بازگشت.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص35، «مقدمه».</ref>

سید حسین بروجردی از مراجع شیعه که در سال ۱۳۴۵ ق. به حج رفت،<ref>نک: پیام حوزه، ش43ـ44، «زندگی‌نامه آیت الله بروجردی» (ویژه‌نامه)؛ پیام حوزه، ش31، «نگاهی گذرا به زندگانی حضرت آیة العظمی بروجردی».</ref> در شمار همراهان حائری در ملاقات وی با ملک عبدالعزیز یاد شده است.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص34.</ref> که البته در منابع زندگینامه ایشان علی‌رغم ذکرسفرحج در آن سال، اشاره‌ای به همراهی با حائری نشده است. برخی این شخص را نماینده یا کارمند مجلس شورای ملی معرفی کرده‌اند.<ref>شرح دیدار یک روحانی با ملک عبدالعزیز http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=1738</ref>

علی‌رغم اهمیت اقدامات و سفر حائری، بازتاب در منابع و گزارشات نشریات، بسیار محدود بوده و به جز مقدمه برخی آثار ایشان، تنها یک کتاب با عنوان «حکایات قبرستان بقیع» به گزارش آن پرداخته است.<ref>نک: حکایات قبرستان بقیع.</ref>