جنگ‌های فجار: تفاوت میان نسخه‌ها

فجار چهارم، فجار البَرّاض، در واقع یک نبرد پنج مرحله ای بود که هرسال در سالگرد نبرد قبلی، در ایام بازار عکاظ، از ذی قعده تا محرم<ref>الاغانی، ج22، ص309.</ref> تکرار می‌شد.  

نخستین درگیری در سال ۵۸۴م. میان قبایل قریش و [[بنی‌کنانه|کنانه]] از یک طرف و قبیله هوازن و برخی از هم پیمانانش از طرف دیگر رخ داد و پایان این نبردها در سال ۵۸۹م. بود، چرا که قبایل درگیر در پایان هرجنگ بر ادامه آن در سال آینده در همان زمان تأکید می‌کردند.<ref>العقد الفرید، ج6، ص103؛ ایام العرب قبل الاسلام، ج2، ص506؛ سالنامه المورد، ش5، ص42، «ایام العرب فی الجاهلیة و قیمتها التاریخیه»؛ حروب الفجار، ص136.</ref>

برخی از پژوهشگران، بدون ارایه شواهد عینی عامل اصلی طولانی شدن این درگیری‌ها را رقابت بر سر راه‌های تجاری مشترک بین قبایل هوازن و مکیان دانسته‌اند. بنابر این تحلیل پس از تلاشهای هاشم بن عبدمناف برای تنظیم سفرهای زمستانی و تابستانی مکیان و ایجاد یک پل اقتصادی مستمر میان جنوب و شمال مکه، این شهر موقعیت تجاری و اقتصادی ویژه ای در میان شبه جزیره یافت و موقعیت مذهبی آن تقویت شد. تلاش قبایل هوازن برای دستیابی به این مرکز اقتدار، به بهانه خونخواهی و تعصب قبیلگی باعث استمرار و طولانی شدن این درگیری‌ها شد.<ref>حروب الفجار، ص136-138.</ref>

۴-یوم حُرَیره:آخرین مرحله فجار در سال ۵۸۹ میلادی، در محلی میان أبواء و مکه به نام حریره رخداد. در این روز پس از کشته شدن عده ای از دو جبهه، طرفین حاضر شدند با تسویه خون‌بهای کشتگان، با یکدیگر سازش کنند. بر این اساس تعداد کشته شدگان شمارش شد و پس از اینکه مشخص شد از هوازن ۲۰ نفر بیشتر کشته شده‌اند، حرب بن امیه دیه آنها را پرداخت کرد و نبردهای چهارساله خاتمه یافت.<ref>ایام العرب قبل الاسلام، ج2، ص522، 525؛ معجم البلدان، ج2، ص250؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص397.</ref> از مقتولین این نبرد ابو سفیان بن امیه، عموی ابوسفیان معروف بود.<ref>اخبار مکه، ج5، ص188؛ العقد الفرید، ج6، ص108.</ref>

در آغاز این نبردها ابوطالب، به عنوان بزرگ بنی‌هاشم، با استدلال به اینکه این جنگ ظلم و عدوان، قطع پیوند خویشاوندی و حلال شمردن ماه حرام است، اجازه شرکت در این نبردها را به بنی‌هاشم نداد و در این مرحله تنها زبیر بن عبدالمطلب به اکراه به سوی میدان جنگ رهسپار گردید.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص15.</ref> اما بنا به گزارش‌های مشهور مورخان<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج1، ص184؛ الطبقات، ج1، ص102؛ مروج الذهب، ج2، ص286</ref> از پیامبر اکرم(ص)، ایشان در برخی از این نبردها به همراه عموهای خود حضور داشت<ref>الاغانی، ج22، ص307، 313؛ الکامل، ج1، ص593؛ البدایة و النهایه، ج2، ص289.</ref> حضور ایشان در این نبردها پس از این بود که ماهیت این نبردها از شکل دفاع متعصبانه از هم پیمانان قبیله، تغییر کرده وماهیتی دفاعی به خود گرفته بود و هوازن به هیچ قیمتی حاضر به ترک مخاصمه نبود. ایشان در پاسخ به سئوالی درباره حضورشان در این جنگ‌ها، با بیان این دلیل برای شرکت خود در این نبردها، از شرکت در آن، ابراز خرسندی فرمود.<ref>الاغانی، ج22، ص319؛ الطبقات، ج1، ص102؛ اتحاف الوری، ج1، ص112.</ref> طبق این گزارش‌ها، ایشان همراهی خود را با مکیان، که حضور وی را به فال نیک می‌گرفتند، مشروط بر دوری از ستم و زیاده روی و اتهام بی اساس به دشمن کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص16.</ref> البته در روایات اهل بیت نشانی از تأیید این حضور یافت نشد و برخی از جزئیات ذکر شده درباره حضور ایشان، برخلاف قراین تاریخی است، مانند اینکه ایشان در جریان فجار یکی از بزرگان دشمن به نام ابو بَراء مُلاعِب الأَسِنّه را با زدن نیزه ای به او به هلاکت رساند،<ref>ایام العرب قبل الاسلام، ج2، ص525؛ الاغانی، ج22، ص319.</ref> در حالی که گزارش‌های متقن از حیات ابو براء تا سال چهارم هجری خبر داده است.<ref>المصنّف، ج5، ص382؛ السیرة النبویه، اسماعیل بن عمر بن کثیر، ج3، ص141؛ المعجم الکبیر، ج19، ص70-71.</ref>