جویریة بنت حارث: تفاوت میان نسخه‌ها

جویریة بنت حارث (ویرایش)

نسخهٔ ‏۲۹ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۵

۲۷۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۹ مارس ۲۰۲۰

←‏زیست‌نامه

دیداریویکی‌متن

Abbasahmadi1363

Automoderated users

۱۵٬۶۱۴

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 '''جُويريه بنت حارث'''، همسر [[حضرت محمد(ص)]] و از مدفونان در [[بقيع]] است، که در سال ۵۰ یا ۵۶ق. درگذشت.
-== زیست‌نامه ==
+==زیست‌نامه==
-جویریه دختر حارث بن ابی ضرار، رئیس طائفه بنی‌مُصطلق* از قبیله خزاعه* بود.<ref>النسب، ص254؛ الانساب، ج5، ص312؛ جمهرة انساب العرب، ص239.</ref> نام اصلی او را بَرّه گفته‌اند که پیامبر(ص) پس از ازدواج با او، وی را جویریه (مصغر جاریه) نامید.<ref>الطبقات، ج8، ص92، 94؛ انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> با توجه به سن ۲۰سالگی وی به هنگام ازدواج با پیامبر(ص)،<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> زمان تولدش دو سال پیش از بعثت بوده است.
+جویریه، دختر حارث بن ابی ضرار، رئیس طائفه [[بنی‌مصطلق|بنی‌مُصطلق]] از قبیله [[خزاعه]] بود.<ref>النسب، ص254؛ الانساب، ج5، ص312؛ جمهرة انساب العرب، ص239.</ref> نام اصلی او را «بَرّه» گفته‌اند که [[حضرت محمد(ص)]] پس از ازدواج با او، وی را جویریه<ref group="یادداشت">مصغّر «جاریه».</ref> نامید.<ref>الطبقات، ج8، ص92، 94؛ انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> با توجه به سن ۲۰ سالگی او هنگام ازدواج با حضرت محمد(ص)،<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> زمان تولدش دو سال پیش از [[بعثت]] بوده است.
-== ماجرای ازدواج با پیامبر(ص) ==
+==ازدواج با پیامبر(ص)==
-بنی مصطلق از هم‌پیمانان قریش بود. پدر جویریه در سال پنجم هجری در صدد تدارک نیرو برای حمله به مدینه برآمد که پیامبر(ص) پس از اطلاع، پیش دستی کرد و در نبردی که به بنی‌مصطلق یا مُریسیع شهرت یافت، اقدام آنان را خنثی کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> همسر جویریه مُسافع بن صفوان<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> یا صفوان بن مالک در این نبرد کشته شد.<ref>الطبقات، ج8، ص92؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ البدایه و النهایه، ج5، ص224.</ref> جویریه که ۲۰ سال داشت<ref>الطبقات، ج8، ص95؛ تاریخ الطبری، ج11، ص610.</ref> به اسارت مسلمانان درآمد.<ref>الارشاد، ج1، ص118.</ref>
+پدر جویریه، رئیس طائفه [[بنی‌مصطلق]]،<ref>طائفه بنی‌مصطلق از هم‌پیمانان [[قریش]] بود. </ref> در سال پنجم هجری در صدد تدارک نیرو برای حمله به [[مدینه]] برآمد که [[حضرت محمد(ص)]] پس از اطلاع، پیش دستی کرد و در نبردی که به بنی‌مصطلق یا مُریسیع شهرت یافت، اقدام آنان را خنثی کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> همسر جویریه، مُسافع بن صفوان<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> یا صفوان بن مالک در این نبرد کشته شد.<ref>الطبقات، ج8، ص92؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ البدایه و النهایه، ج5، ص224.</ref> جویریه که ۲۰ سال داشت<ref>الطبقات، ج8، ص95؛ تاریخ الطبری، ج11، ص610.</ref> به اسارت مسلمانان درآمد.<ref>الارشاد، ج1، ص118.</ref>
-به روایت ابن هشام پدر جویریه به اتفاق چند نفر از بزرگان با به همراه داشتن شترانی برای فدیه آزادی اسیران به مدینه آمده وپس از گفت و گو با پیامبر مسلمان شدند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763؛ الاستیعاب، ج3، ص884؛ اسد الغابه، ج1، ص40؛ ج3، ص101.</ref> آن حضرت نیز جویریه را آزاد کرد و سپس او را از پدرش خواستگاری و با مهریه‌ای معادل ۴۰۰ درهم او را در سال پنجم به ازدواج خود درآورد.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763.</ref>
+به گفته ابن هشام، پدر جویریه به همراه چند نفر از بزرگان با به همراه داشتن شترانی برای فدیه آزادی اسیران، به مدینه آمده و پس از گفت و گو با حضرت محمد(ص) مسلمان شدند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763؛ الاستیعاب، ج3، ص884؛ اسد الغابه، ج1، ص40؛ ج3، ص101.</ref> پیامبر(ص)، جویریه را آزاد کرد و سپس او را از پدرش خواستگاری و با مهریه‌ای برابر با ۴۰۰ درهم او را به ازدواج خود درآورد.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763.</ref>
-بنا به نقلی، حارث پس از قبول اسلام، از پیامبر درخواست کرد دخترش را آزاد نماید وآن حضرت جویریه را میان ماندن یا بازگشت نزد خانواده‌اش مخیر کرد پس جویریه ماندن نزد رسول خدا را ترجیح داد.<ref>الطبقات، ج8، ص93؛ تاریخ خلیفه، ص36؛ الاستیعاب، ج4، ص1804-1805.</ref> به روایتی، وی پیش از اسارتش در خواب دید که ماه از یثرب (یا آسمان) به سمت او آمده است.<ref>تاریخ الطبری، ج11، ص610؛ المغازی، ج1، ص412.</ref>
+بر پایه نقلی، پدر جویریه پس از پذیرفتن اسلام، از پیامبر(ص) درخواست کرد دخترش را آزاد کند. پیامبر(ص) جویریه را میان ماندن یا بازگشت نزد خانواده‌اش مخیر کرد؛ جویریه، ماندن نزد او را ترجیح داد.<ref>الطبقات، ج8، ص93؛ تاریخ خلیفه، ص36؛ الاستیعاب، ج4، ص1804-1805.</ref> بر پایه نقلی دیگر، جویریه پیش از اسارتش، در خواب دید که ماه از یثرب<ref group="یادداشت">یا از آسمان.</ref> به سمت او آمده است.<ref>تاریخ الطبری، ج11، ص610؛ المغازی، ج1، ص412.</ref>
-بنا به روایت عایشه پس از تقسیم غنایم بنی‌مصطلق، جویریه سهم ثابت بن قیس انصاری و پسر عمویش گردید. آنان نیز آزادی جویریه را به پرداخت نُه اوقیه (واحد اندازه‌گیری نقره) منوط کردند. جویریه که خود را از پرداخت این مبلغ ناتوان می‌دید نزد پیامبر رفت و پس از معرفی خود ازاو کمک خواست. آن حضرت هزینه آزادی او را بر عهده گرفت و به او پیشنهاد ازدواج داد که جویریه پذیرفت. در پی آن، انصار همه اسرای بنی مصطلق را آزاد کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ الطبقات، ج2، ص92؛ ج8، ص93.</ref> برخی آزادی اسیران بنی مصطلق را مهریه جویریه دانسته‌اند از این رو عایشه جویریه را با برکت‌ترین زن معرفی کرده است.<ref>دلائل النبوه، ج4، ص50؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> حجره جویریه پس از حجره زینب بنت جحش در امتداد شمالی محراب تهجد مسجد النبی قرار داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص240.</ref>
+بر پایه روایت [[عایشه]]، پس از تقسیم غنیمت‌های بنی‌مصطلق، جویریه سهم «ثابت بن قیس انصاری» و پسر عمویش شد. آنها در برابر آزادی جویریه پرداخت نُه اوقیه<ref group="یادداشت">واحد اندازه‌گیری نقره.</ref> طلب کردند. جویریه که خود را از پرداخت این مبلغ ناتوان می‌دید، نزد حضرت محمد(ص) رفت و پس از معرفی خود، از او کمک خواست. پیامبر(ص) هزینه آزادی او را بر عهده گرفت و به او پیشنهاد ازدواج داد، که جویریه پذیرفت. در پی آن، [[انصار]] همه اسیران بنی‌مصطلق را آزاد کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ الطبقات، ج2، ص92؛ ج8، ص93.</ref> برخی، آزادی اسیران بنی مصطلق را مهریه جویریه دانسته‌اند؛ از این رو عایشه، جویریه را با برکت‌ترین زن معرفی کرده است.<ref>دلائل النبوه، ج4، ص50؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> حجره جویریه، پس از حجره [[زینب بنت جحش]] در امتداد شمالی [[محراب]] تهجد [[مسجد النبی(ص)]] قرار داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص240.</ref>
-== روابط با دیگر همسران پیامبر(ص) ==
+ملزم شدن جویریه به رعایت ویژه زنان پیامبر، که در آیه حجاب بیان شده بود،<ref>المغازی، ج1، ص413؛ الطبقات، ج8، ص94.</ref> ازدواج رسمی او با پیامبر(ص) را تأیید می‌کند.
-اطلاعات اندکی درباره روابط جویریه با برخی زنان پیامبر موجود است. زیبایی جویریه حسادت برخی همسران پیامبر را به دنبال داشت تا بدانجا که ناخشنودی خود را از این ازدواج اعلام می‌کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ الاستیعاب، ج4، ص1804.</ref> برتری طلبی برخی زنان پیامبر نسبت به جویریه و سخن آنان به او که پیامبر تو را به بردگی گرفته<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ المصنّف، صنعانی، ج7ص271.</ref> شاهد این ماجراست. ضمن آن که ملزم شدن جویریه به رعایت ویژه زنان پیامبر که در آیه حجاب بیان شده بود،<ref>المغازی، ج1، ص413؛ الطبقات، ج8، ص94.</ref> مؤید ازدواج رسمی رسول خدا با او است.
-جویریه همانند دیگر همسران پیامبر پس از مصالحه آن حضرت با یهودیان خیبر، سالیانه هشتاد وَسَق خرما و ۲۰ وَسَق جو (یا گندم) دریافتی داشت.<ref>الطبقات، ج8، ص92-95.</ref>
+==روابط با دیگر همسران پیامبر(ص)==
+زیبایی جویریه، حسادت برخی همسران پیامبر را برانگیخت، تا بدانجا که آنها ناخشنودی خود را از ازدواج پیامبر(ص) با او، اعلام می‌کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ الاستیعاب، ج4، ص1804.</ref> برتری طلبی برخی زنان پیامبر نسبت به جویریه و سخن آنان به او که پیامبر تو را به بردگی گرفته<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ المصنّف، صنعانی، ج7ص271.</ref> شاهد این ماجراست.
-برخی با استناد به روایتی غیر مشهور و غیر معتبر از ابن ابی رزین جویریه را از جمله زنان پیامبر دانسته‌اند که با ناراحت کردن آن حضرت سبب نزول آیه ۵۱ احزاب/۳۳ شدند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص105؛ المصنّف، ابن ابی شیبه، ج3، ص329؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3145.</ref> این در حالی است که گزارش‌های تاریخی تصویر مثبتی از او ارائه کرده‌اند از این رو بعید به نظر می‌رسد رفتار جویریه مایه ناراحتی پیامبر شده باشد. ذیل آیات ۲۸–۲۹ احزاب/۳۳ نیز از جویریه یاد شده که خواسته او از رسول خدا یک چادر بوده است.<ref>تفسیر سمعانی، ج4، ص275-276؛ روض الجنان، ج15، ص410.</ref> مطابق اخباری، این سخنان پس از آن مطرح شد که پیامبر(ص) طلا، جواهرات و گنج آل ابی حقیق نضیری را که در نبرد خیبر در سال هفتم به دست آورده بود قسمت کرد و سهمی از آن برای همسران خود در نظر نگرفت.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص192.</ref>
-== در حجة الوداع ==
-اطلاع دیگری از زندگی جویریه در عصر نبوی از جمله حضور او در حجة الوداع در دست نیست. اما با توجه به گزارشی که از حضور همسران پیامبر در حجة الوداع ارائه شده بنظر می‌رسد که وی نیز حضور داشته است. خلیفه دوم در سال بیستم هجری، زمانی که دیوان را تدوین می‌کرد، سهم جویریه را ۶۰۰۰ درهم تعیین کرد که نسبت به برخی زنان پیامبر کمتر بود، زیرا سهم یک اسیر جنگی را با سهم دختر ابوبکر یکسان نمی‌دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص225، 231؛ فتوح البلدان، ج3، ص556؛ تاریخ بغداد، ج4، ص282.</ref> بنا به گزارش دیگری، عمر برای زنان پیامبر ۱۰۰۰۰ دینار تعیین کرد؛ ولی سهم جویریه، صفیه و میمونه را کمتر دانست که عایشه با استناد به سنت پیامبر از عمر خواست میان زنان پیامبر تفاوتی قائل نشود.<ref>المعرفة والتاریخ، ج1، ص463.</ref> برخی نیز گفته‌اند که سهم او همچون سهم دیگر زنان پیامبر ۱۲۰۰۰ دینار تعیین شد.<ref>الطبقات، ج3، ص225؛ فتوح البلدان، ج3، ص551.</ref>
-== درگذشت ==
+جویریه همانند دیگر همسران پیامبر، پس از مصالحه او با [[یهودیت|یهودیان]] خیبر، سالیانه ۸۰ وَسَق خرما و ۲۰ وَسَق جو<ref group="یادداشت">یا گندم.</ref> دریافتی داشت.<ref>الطبقات، ج8، ص92-95.</ref>
+برخی با استناد به روایتی غیر مشهور و غیر معتبر از ابن ابی رزین، جویریه را از جمله زنان پیامبر دانسته‌اند که با ناراحت کردن او سبب نزول آیه ۵۱ احزاب/۳۳ شدند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص105؛ المصنّف، ابن ابی شیبه، ج3، ص329؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3145.</ref> این در حالی است که گزارش‌های تاریخی تصویر مثبتی از او ارائه کرده‌اند؛ از این رو، بعید به نظر می‌رسد رفتار جویریه مایه ناراحتی پیامبر شده باشد. ذیل آیات ۲۸–۲۹ احزاب/۳۳ نیز از جویریه یاد شده که خواسته او از رسول خدا یک چادر بوده است.<ref>تفسیر سمعانی، ج4، ص275-276؛ روض الجنان، ج15، ص410.</ref> مطابق اخباری، این سخنان پس از آن مطرح شد که پیامبر(ص) طلا، جواهرات و گنج آل ابی حقیق نضیری را که در نبرد خیبر در سال هفتم به دست آورده بود قسمت کرد و سهمی از آن برای همسران خود در نظر نگرفت.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص192.</ref>
+==در حجة الوداع==
+آگاهی از حضور او در حجة الوداع در دست نیست؛ ولی با توجه به گزارشی که از حضور همسران پیامبر(ص) در [[حجة الوداع]] ارائه شده بنظر می‌رسد که وی نیز حضور داشته است.
+خلیفه دوم [[عمر بن خطاب]]، در سال بیستم هجری، زمانی که دیوان را تدوین می‌کرد، سهم جویریه را ۶,۰۰۰ درهم تعیین کرد، که نسبت به برخی زنان پیامبر کمتر بود؛ زیرا سهم یک اسیر جنگی را با سهم دختر [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] یکسان نمی‌دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص225، 231؛ فتوح البلدان، ج3، ص556؛ تاریخ بغداد، ج4، ص282.</ref> بر پایه گزارش دیگری، عمر برای زنان پیامبر ۱۰,۰۰۰ دینار تعیین کرد؛ ولی سهم جویریه، صفیه و میمونه را کمتر دانست که عایشه با استناد به سنت پیامبر از عمر خواست میان زنان پیامبر تفاوتی نگذارد.<ref>المعرفة والتاریخ، ج1، ص463.</ref> برخی نیز گفته‌اند که سهم او همچون سهم دیگر زنان پیامبر ۱۲,۰۰۰ دینار تعیین شد.<ref>الطبقات، ج3، ص225؛ فتوح البلدان، ج3، ص551.</ref>
+==درگذشت==
 جویریه در سال ۵۶ هجری، در عصر معاویه از دنیا رفت و والی اموی مدینه، مروان بن حکم بر او نماز گزارد، عموم مورخان این گزارش را ترجیح داده‌اند.<ref>تاریخ خلیفه، ص138؛ المعرفة والتاریخ، ج3، ص322؛ انساب الاشراف، ج2، ص77.</ref> در گزارشی دیگر از آن‌ها وی در سال ۵۰ هجری و در ۶۵ سالگی از دنیا رفته است.<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> با توجه به گزارشی که قبور همسران پیامبر در بقیع را در کنار هم می‌داند،<ref>رحلة المکناسی، ص260.</ref> قبر جویریه نیز در آن جاست. جویریه راوی حدیث بود. عبید بن سباق، ابن عباس، مجاهد، بخاری و مسلم از وی روایت کرده‌اند<ref>تهذیب الکمال، ج35، ص146؛ التحفة اللطیفه، ج2، ص236.</ref> بر پایه روایتی درباره فضایل جویریه، وی یک‌بار از صبح تا ظهر به ذکر مشغول بود که پیامبر پس از آگاهی از این امر، ذکری خاص به وی آموخت.<ref>صحیح ابن حبان، ج3، ص110؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص264.</ref> روایت دیگری از روزه‌داری او در ایام غیر ماه رمضان خبر می‌دهد<ref>سنن ابی داود، ج1، ص541؛ صحیح ابن حبان، ج8، ص375-376.</ref> که می‌توانند بیانگر روحیه عبادی وی باشند.
 ==پانویس==