مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع) (دمشق) (ویرایش)
نسخهٔ ۱۲ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۲۹
، ۱۲ آوریل ۲۰۲۰بدون خلاصۀ ویرایش
(←بنا) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
از مهم‌ترین زیارتگاه‌های قبرستان باب‌الصغیر دمشق به شمار می‌آید و مورد توجه زائران شیعه از کشورهای مختلف است.<ref name=":0" /> | از مهم‌ترین زیارتگاه‌های قبرستان باب‌الصغیر دمشق به شمار می‌آید و مورد توجه زائران شیعه از کشورهای مختلف است.<ref name=":0" /> | ||
== مدفونان == | |||
=== مزار زینب بنت علی(ع) === | |||
{{اصلی|مزار زینب بنت علی(ع) (دمشق)}} | |||
=== مزار سکینه بنت حسین(ع) === | |||
{{اصلی|مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)}} | |||
==بنا== | ==بنا== | ||
این | === گنبدها و صحن === | ||
بنای این زیارتگاه،که با سنگ‌های دو رنگ ساخته شده، دارای دو مقبره متصل به یکدیگر است که هر یک دارای [[گنبد]] سبزرنگی است. مقبره جنوبی، زیارتگاه منتسب به زینب یا ام‌کلثوم است و مقبره شمالی، مزار منتسب به سکینه است. در شرق بنا، [[صحن]] کوچکی وجود دارد که با دیوار، از فضای قبرستان باب الصغیر جدا شده است. این صحن دارای یک ورودی به شکل طاق سنگی است.<ref name=":3">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref> | |||
ورودی اصلی بنا، در ضلع شرقی زیارتگاه قرار دارد و دارای طاق است. بر سردر بنا، لوح سنگی حاوی نام زیارتگاه و تاریخ بازسازی آن در سال ۱۳۳۰ق. وجود دارد.<ref group="یادداشت">روی این کتیبه چنین نوشته است: | ورودی اصلی بنا، در ضلع شرقی زیارتگاه قرار دارد و دارای طاق است. بر سردر بنا، لوح سنگی حاوی نام زیارتگاه و تاریخ بازسازی آن در سال ۱۳۳۰ق. وجود دارد.<ref group="یادداشت">روی این کتیبه چنین نوشته است: | ||
| خط ۱۶: | خط ۲۴: | ||
هذا مقام السیدة سکینة کریمة الامام الحسین شهید کربلا علیهما السلام ومقام السیدة زینب الملقبة بأم کلثوم کریمة الامام علی بن ابی طالب علیهما السلام تشیدت هذه المقامات المقدّسة بمساعی السید سلیم افندی ابن السید حسین افندی مرتضی قائم‌مقام مراقد اهل البیت علیهم السلام سنة ۱۳۳۰. </ref> | هذا مقام السیدة سکینة کریمة الامام الحسین شهید کربلا علیهما السلام ومقام السیدة زینب الملقبة بأم کلثوم کریمة الامام علی بن ابی طالب علیهما السلام تشیدت هذه المقامات المقدّسة بمساعی السید سلیم افندی ابن السید حسین افندی مرتضی قائم‌مقام مراقد اهل البیت علیهم السلام سنة ۱۳۳۰. </ref> | ||
===ضریح=== | |||
داخل هر مقبره، یک ضریح نقره‌ای طلاکوب، به شیوه ضریح‌های معمول امامزادگان [[ایران]] وجود دارد که در اصفهان ساخته شده است. البته این دو ضریح، جنبه نمادین دارند؛ زیرا قبرهای اصلی در زیرزمین بنا قرار دارند. | |||
=== ضریح === | |||
داخل هر مقبره، یک ضریح نقره‌ای طلاکوب، به شیوه ضریح‌های معمول امامزادگان [[ایران]] وجود دارد که در اصفهان ساخته شده است. البته این دو ضریح، جنبه نمادین دارند؛ زیرا قبرهای اصلی در زیرزمین بنا قرار دارند | |||
=== سرداب === | ===سرداب=== | ||
برای رفتن به زیرزمین که قبرهای اصلی در آن قرار دارند، باید از چند پله پایین رفت. زیرزمین | برای رفتن به [[سرداب|زیرزمین]] که قبرهای اصلی در آن قرار دارند، باید از چند پله پایین رفت. زیرزمین بنا، دارای دو اتاق بسیار کوچک است که میان آن دو یک راهرو وجود دارد. میان هر اتاق، قبری برجسته وجود دارد که روی آن، صندوقچه چوبی نصب شده است و بدین ترتیب فضای کم‌عرضی برای حرکت، اطراف قبر باقی مانده است.<ref name=":3" /> | ||
=== صندوقچه === | ===صندوقچه=== | ||
روی هر کدام از قبرهای زینب و سکینه در سرداب، یک صندوقچه قرار دارد. صندوقچه قبر زینب یا ام‌کلثوم، نسبتاً جدید و دارای تزیینات هندسی ساده‌ای است.<ref name=":3" /> | |||
صندوقچه قبر منسوب به سکینه، بسیار قدیمی و نفیس است و دارای کتیبه‌هایی به خط کوفی تزیینی است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref> عبدالقادر ریحاوی، باستان‌شناس [[سوریه|سوری]]، با توجه به شیوه خط کتیبه‌ها و تزیینات آن، | صندوقچه قبر منسوب به سکینه، بسیار قدیمی و نفیس است و دارای کتیبه‌هایی به خط کوفی تزیینی است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref> عبدالقادر ریحاوی، باستان‌شناس [[سوریه|سوری]]، با توجه به شیوه خط کتیبه‌ها و تزیینات آن، پیشینه آن را از دوره سلجوقی، یعنی نیمه نخست سده ششم قمری دانسته است.<ref>العمارة العربیة الاسلامیة: خصائصها وآثارها فی سوریة، ص ١١۴.</ref> طول صندوقچه ۳ متر، عرض آن ۱/۵ متر و ارتفاع آن یک متر است. | ||
این صندوقچه دارای سه کتیبه نواری در گرداگرد آن است. دو کتیبه بالایی و میانی حاوی آیات قرآن، و کتیبه پایینی حاوی نام و نسب صاحب قبر است. متن کامل کتیبه‌ها چنین است:<ref>Inscriptions Arabes De Damas, Les St ف les Fun ق raires, I. Cimeti ف re DAl-B ع b Al-Sa گ r, Khaled</ref> | این صندوقچه دارای سه کتیبه نواری در گرداگرد آن است. دو کتیبه بالایی و میانی حاوی آیات قرآن، و کتیبه پایینی حاوی نام و نسب صاحب قبر است. متن کامل کتیبه‌ها چنین است:<ref>Inscriptions Arabes De Damas, Les St ف les Fun ق raires, I. Cimeti ف re DAl-B ع b Al-Sa گ r, Khaled</ref> | ||
* '''متن کتیبه بالایی''': {{آیه|اللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاٰ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لاٰ نَوْمٌ لَهُ مٰا فِی السَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاّٰ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ لاٰ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاّٰ بِمٰا شٰاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ وَ لاٰ یَؤُدُهُ حِفْظُهُمٰا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ | |||
}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref> هذا عمل محمد بن احمد بن عبد الله رحمه الله {{آیه|یٰا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنّٰا أَرْسَلْنٰاکَ شٰاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ دٰاعِیاً إِلَی اللّٰهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرٰاجاً مُنِیراً | |||
}}<ref>سوره احزاب، آیه ۴۵ و ۴۶.</ref> | |||
* '''متن کتیبه میانی''': {{آیه|إِنَّمٰا یُرِیدُ اللّٰهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً | |||
}}<ref>سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> {{آیه|مٰا کٰانَ مُحَمَّدٌ أَبٰا أَحَدٍ مِنْ رِجٰالِکُمْ وَ لٰکِنْ رَسُولَ اللّٰهِ وَ خٰاتَمَ النَّبِیِّینَ وَ کٰانَ اللّٰهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیماً | |||
}}<ref>سوره احزاب، آیه ۴۰.</ref> | |||
هذا | * '''متن کتیبه پایینی''': بسم الله الرحمن الرحیم هذا قبر سکینة بنت الحسین بن علی بن ابی طالب صلوات الله علیهم اجمعین وعلی آلهم الطاهرین. | ||
==خانقاه طریقه قلندریه== | |||
== خانقاه طریقه قلندریه == | |||
در سمت جنوب شرقی زیارتگاه، مقبره دیگری وجود دارد که تنها بخش باقی‌مانده از خانقاه طریقه قلندریه است. این خانقاه که در محل اقامت شیخ جمال‌الدین ساوجی، مؤسس این طریقه ساخته شده،<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> امروزه از بین رفته و تنها، مقبره آن که محل دفن تعدادی از مشاهیر دمشق بوده، باقی مانده است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠۵.</ref> | در سمت جنوب شرقی زیارتگاه، مقبره دیگری وجود دارد که تنها بخش باقی‌مانده از خانقاه طریقه قلندریه است. این خانقاه که در محل اقامت شیخ جمال‌الدین ساوجی، مؤسس این طریقه ساخته شده،<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> امروزه از بین رفته و تنها، مقبره آن که محل دفن تعدادی از مشاهیر دمشق بوده، باقی مانده است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠۵.</ref> | ||
مقبره مورد نظر، اتاق مربعی است که با قالب‌های سنگی ساخته شده، و دارای گنبدی با گردن هشت ضلعی است. ورودی آن در ضلع شمالی آن، یعنی در حیاط کوچک شرق زیارتگاه قرار دارد. بالای ورودی، کتیبه‌ای تاریخی وجود دارد که متن آن چنین است: «السلطان الملک الظاهر بیبرص<ref>نام «بیبرص»، پادشاه مملوکی، در این کتیبه به اشتباه حجاری شده و صورت صحیح آن، «بیبرس» است.</ref> الصالحی». دو طرف ورودی، در ارتفاع کمی از سطح زمین، دو سنگ مربع وجود دارد که حاوی نقش یک یوزپلنگ و در واقع رنک رسمی ملک الظاهر بیبرس است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠٨.</ref> | مقبره مورد نظر، اتاق مربعی است که با قالب‌های سنگی ساخته شده، و دارای گنبدی با گردن هشت ضلعی است. ورودی آن در ضلع شمالی آن، یعنی در حیاط کوچک شرق زیارتگاه قرار دارد. بالای ورودی، کتیبه‌ای تاریخی وجود دارد که متن آن چنین است: «السلطان الملک الظاهر بیبرص<ref>نام «بیبرص»، پادشاه مملوکی، در این کتیبه به اشتباه حجاری شده و صورت صحیح آن، «بیبرس» است.</ref> الصالحی». دو طرف ورودی، در ارتفاع کمی از سطح زمین، دو سنگ مربع وجود دارد که حاوی نقش یک یوزپلنگ و در واقع رنک رسمی ملک الظاهر بیبرس است.<ref>مشیدات دمشق ذوات الاضرحة وعناصرها الجمالیة، ص ۵٠٨.</ref> | ||
==دیگر مزارها منسوب به سکینه بنت الحسین(ع)== | |||
افزون‌بر باب‌الصغیر، زیارتگاه‌های دیگری نیز در سایر نقاط، از جمله در شهر قاهره، پایتخت مصر، و در شهر «طَبَریه» فلسطین، به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب است. اما با توجه به وفات ایشان در مدینه، نمی‌توان برای هیچ‌یک از این زیارتگاه‌ها، اعتبار و سند تاریخی قائل شد.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶ و ۲۵۵.</ref> | افزون‌بر باب‌الصغیر، زیارتگاه‌های دیگری نیز در سایر نقاط، از جمله در شهر قاهره، پایتخت مصر، و در شهر «طَبَریه» فلسطین، به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب است. اما با توجه به وفات ایشان در مدینه، نمی‌توان برای هیچ‌یک از این زیارتگاه‌ها، اعتبار و سند تاریخی قائل شد.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶ و ۲۵۵.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||