آیه ۱۸۹ سوره بقره: تفاوت میان نسخه‌ها

ابرابزار
(ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
== متن و ترجمه ==
== متن و ترجمه ==
{{قرآن
{{قرآن
| متن = يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
| متن = یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَی وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
| ترجمه = در باره [حكمت] هلال‌ها[ى ماه] از تو مى‌‏پرسند، بگو آنها [شاخص] گاه‏‌شمارى براى مردم و [موسم] حج‌‏اند، و نيكى آن نيست كه از پشت‏ خانه‌ها درآييد، بلكه نيكى آن است كه كسى تقوا پيشه كند و به خانه‌‏ها از در [ورودى] آنها درآييد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار گرديد.
| ترجمه = درباره [حکمت] هلال‌ها[ی ماه] از تو می‌پرسند، بگو آنها [شاخص] گاه‌شماری برای مردم و [موسم] حج‌اند، و نیکی آن نیست که از پشت خانه‌ها درآیید، بلکه نیکی آن است که کسی تقوا پیشه کند و به خانه‌ها از در [ورودی] آنها درآیید و از خدا بترسید، باشد که رستگار گردید.
}}
}}


== شرح واژگان ==
== شرح واژگان ==
واژه «اهله» جمع هلال و به معناى شكل ماه در شب‌هاى اول تا سوم هر ماه قمرى است. البته واژه هلال در اصل به معناى بلند كردن صدا است، كه از «اهلال در حج» گرفته شده است؛ چراكه به هنگام تلبيه با صداى بلند لبيك مى‌گفتند.<ref>معجم مقاییس اللغه، ذیل واژه هل.</ref>  
واژه «اهله» جمع هلال و به معنای شکل ماه در شب‌های اول تا سوم هر ماه قمری است. البته واژه هلال در اصل به معنای بلند کردن صدا است، که از «اهلال در حج» گرفته شده است؛ چراکه به هنگام تلبیه با صدای بلند لبیک می‌گفتند.<ref>معجم مقاییس اللغه، ذیل واژه هل.</ref>


«مواقیت» جمع [[میقات]]، به محل [[احرام کعبه|احرام]] گفته می‌شود. ریشه این واژه «وقت» به معناى مقدارى از زمان است که بعداً توسعه يافته و در مكان نيز تشبيهاً به زمان به‌كار رفته است.<ref>لسان العرب، ذیل واژه وقت.</ref>
«مواقیت» جمع [[میقات]]، به محل [[احرام کعبه|احرام]] گفته می‌شود. ریشه این واژه «وقت» به معنای مقداری از زمان است که بعداً توسعه یافته و در مکان نیز تشبیهاً به زمان به‌کار رفته است.<ref>لسان العرب، ذیل واژه وقت.</ref>


== شأن نزول ==
== شأن نزول ==
در شأن نزول آيه ۱۸۹ سوره بقره، گفته شده معاذ بن جبل، یکی از [[صحابه|صحابی]]، به [[حضرت محمد(ص)|پیامبر اسلام(ص)]] از سؤال [[یهودیت|یهودیان]] از [[اسلام|مسلمانان]] درباره هلال‌ها پرسید، كه اين آيه نازل شد.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢٨٣.</ref> برخى از مفسران، سؤال را به تفصیل اینگونه بیان کرده‌اند كه چرا و چگونه ماه ابتدا به صورت نخى باريك ظاهر شده و به تدریج گسترش يافته تا به صورت دايره در آمده و دوباره باريك شده و به صورت اول در مى‌آيد، و چرا مانند خورشيد نيست كه يكسان باشد.<ref>تفسير كبير، ج ۵، ص ١٣٢؛ من وحى القرآن، ج۴، ص۶١.</ref>
در شأن نزول آیه ۱۸۹ سوره بقره، گفته شده معاذ بن جبل، یکی از [[صحابه|صحابی]]، به[[حضرت محمد(ص)|پیامبر اسلام (ص)]] از سؤال [[یهودیت|یهودیان]] از [[اسلام|مسلمانان]] درباره هلال‌ها پرسید، که این آیه نازل شد.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٨٣.</ref> برخی از مفسران، سؤال را به تفصیل اینگونه بیان کرده‌اند که چرا و چگونه ماه ابتدا به صورت نخی باریک ظاهر شده و به تدریج گسترش یافته تا به صورت دایره درآمده و دوباره باریک شده و به صورت اول در می‌آید، و چرا مانند خورشید نیست که یکسان باشد.<ref>تفسیر کبیر، ج ۵، ص ١٣٢؛ من وحی القرآن، ج۴، ص۶١.</ref>


برای بخش {{آیه|وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا
برای بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}} شأن نزول مستقلی بیان شده است. در زمان [[جاهلیت]]، عده‌ای، زمانی که مُحرم بودند، پشت دیوار خانه خود را سوراخ کرده و از آن رفت و آمد می‌کردند.<ref name=":0">تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴٣.</ref> این بخش از آیه در نهی این عمل نازل شده است.
}} شأن نزول مستقلی بیان شده است. در زمان [[جاهليت]]، عده‌اى، زمانی که مُحرم بودند، پشت ديوار خانه خود را سوراخ کرده و از آن رفت و آمد مى‌كردند.<ref name=":0">تفسير تبيان، ج٢، ص ١۴٣.</ref> این بخش از آیه در نهی این عمل نازل شده است.  


== محتوا ==
== محتوا ==
آيه ۱۸۹ سوره بقره، از نظر محتوا، از دو بخش جداگانه تشکیل شده، که البته به نظر برخی این دو بخش با یکدیگر مرتبط هستند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۵.</ref>
آیه ۱۸۹ سوره بقره، از نظر محتوا، از دو بخش جداگانه تشکیل شده، که البته به نظر برخی این دو بخش با یکدیگر مرتبط هستند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۵.</ref>


=== فلسفه هلال ===
=== فلسفه هلال ===
در بخش نخست آيه، سؤالی كه از سوى عده‌اى پرسیده شده است، ذکر شده و سپس پاسخ آن گفته شده است.  
در بخش نخست آیه، سؤالی که از سوی عده‌ای پرسیده شده است، ذکر شده و سپس پاسخ آن گفته شده است.


در آیه تنها، موضوع سؤال که هلال‌ها هستند ذکر شده و به محتوای سؤال اشاره‌ای نشده است. از این رو، درباره محتوای پرسش در آيه، میان مفسران اختلاف نظر به وجود آمده است. برخی از نظرها چنین است: سؤال از حقيقت تكوينى ماه؛<ref>مواهب الرحمن فى تفسير القرآن، ج٣، ص١١٠.</ref> اشكال مختلف ماه چون: هلال، قمر و بدر؛<ref>تفسير تبيان، ج٢، ص ١۴١؛ مجمع البيان، ج٢، ص٢٨٣؛ كشف الاسرار، ج١، ص۵١۵؛ تقريب القرآن الى الاذهان، ج١، ص ٢٢۵؛ الجديد فى تفسير القرآن، ج١، ص٢٢٧.</ref> ماهيت هلال و چگونگى ظهور آن بعد از محاق؛ دوازده بودن عدد ماه؛ فايده تغييرات؛<ref>تفسير كبير، ج ۵، ص ١٣٢؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج٢، ص ۵۶؛ تفسير نمونه، ج٢، ص ١٠.</ref> احكام شرعى مربوطه.<ref>الفرقان فى تفسير القرآن، ج٣، ص٨٨.</ref> برخی، مجموع این سؤال‌ها را به دو پرسش کلیِ «علت ظهور هلال‌ها» و «حکمت و احکام آن» برگردانده‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۷.</ref>  
در آیه تنها، موضوع سؤال که هلال‌ها هستند ذکر شده و به محتوای سؤال اشاره‌ای نشده است. از این رو، درباره محتوای پرسش در آیه، میان مفسران اختلاف نظر به وجود آمده است. برخی از نظرها چنین است: سؤال از حقیقت تکوینی ماه؛<ref>مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، ج٣، ص١١٠.</ref> اشکال مختلف ماه چون: هلال، قمر و بدر؛<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴١؛ مجمع البیان، ج٢، ص٢٨٣؛ کشف الاسرار، ج١، ص۵١۵؛ تقریب القرآن الی الاذهان، ج١، ص ٢٢۵؛ الجدید فی تفسیر القرآن، ج١، ص٢٢٧.</ref> ماهیت هلال و چگونگی ظهور آن بعد از محاق؛ دوازده بودن عدد ماه؛ فایده تغییرات؛<ref>تفسیر کبیر، ج ۵، ص ١٣٢؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج٢، ص ۵۶؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص ١٠.</ref> احکام شرعی مربوطه.<ref>الفرقان فی تفسیر القرآن، ج٣، ص٨٨.</ref> برخی، مجموع این سؤال‌ها را به دو پرسش کلیِ «علت ظهور هلال‌ها» و «حکمت و احکام آن» برگردانده‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۷.</ref>


به گفته سیدمحمود آلوسی، مفسر اهل سنت، اگر سؤال پرسشگران از فايده تغيير هلال، حكمت شكل‌هاى متعدد و احكام شرعى آن باشد، پاسخ آيه متناسب با پرسش است؛<ref>روح المعانى، ج٢، ص ١٠.</ref> ولی اگر سؤال از علت تکوینی تغییر هلال‌ها باشد پاسخ متناسب با پرسش نیست؛ و چون خدای حکیم، سخن بدون حکمت نمی‌گوید معلوم می‌شود پرسش از فایده تغییر هلال، حکمت و احکام آن است.
به گفته سیدمحمود آلوسی، مفسر اهل سنت، اگر سؤال پرسشگران از فایده تغییر هلال، حکمت شکل‌های متعدد و احکام شرعی آن باشد، پاسخ آیه متناسب با پرسش است؛<ref>روح المعانی، ج٢، ص ١٠.</ref> ولی اگر سؤال از علت تکوینی تغییر هلال‌ها باشد پاسخ متناسب با پرسش نیست؛ و چون خدای حکیم، سخن بدون حکمت نمی‌گوید معلوم می‌شود پرسش از فایده تغییر هلال، حکمت و احکام آن است.


==== فایده هلال برای مردم ====
==== فایده هلال برای مردم ====
در عبارت {{آیه|هيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ
در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، در پاسخ به پرسش، به دو فایده شکل‌گیری هلال اشاره شده است. فایده نخست برای مردم است و به این معنا دانسته شده که انسان در زندگی خود از ظهور شکل‌های هلال برای زمان‌بندی بهره برده و به مسائل اقتصادی و معنوی خود رسیدگی می‌کند.<ref>تفسیر نمونه، ج٨، ص٢٢٨.</ref>
}}، در پاسخ به پرسش، به دو فايده شكل‌گيرى هلال اشاره شده است. فایده نخست برای مردم است و به این معنا دانسته شده که انسان در زندگی خود از ظهور شکل‌های هلال برای زمان‌بندی بهره برده و به مسائل اقتصادی و معنوی خود رسیدگی می‌کند.<ref>تفسير نمونه، ج٨، ص٢٢٨.</ref>


==== فایده هلال برای عبادت حج ====
==== فایده هلال برای عبادت حج ====
در عبارت {{آیه|هيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ
در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، به فایده دوم هلال نیز اشاره شده، که به‌جا آوردن [[حج]] است.
}}، به فایده دوم هلال نیز اشاره شده، که به‌جا آوردن [[حج]] است.


در این عبارت، از میان عباداتی که زمان خاصی دارند مانند نماز، روزه، خمس و زکات، تنها حج یاد شده است. برخی از مفسران، ذکر حج را ذکر خاص بعد از عام دانسته و اختصاص دادن آن به حج را به این دلیل دانسته‌اند که حج نیاز بیشتری به تشخیص زمان دارد.<ref>تفسير بحر المحيط، ج٢، ص٧٠.</ref>  
در این عبارت، از میان عباداتی که زمان خاصی دارند مانند نماز، روزه، خمس و زکات، تنها حج یاد شده است. برخی از مفسران، ذکر حج را ذکر خاص بعد از عام دانسته و اختصاص دادن آن به حج را به این دلیل دانسته‌اند که حج نیاز بیشتری به تشخیص زمان دارد.<ref>تفسیر بحر المحیط، ج٢، ص٧٠.</ref>


=== نهی از ورود مُحرم به خانه از پشت آن ===
=== نهی از ورود مُحرم به خانه از پشت آن ===
با توجه به شأن نزول بخش {{آیه|وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا
با توجه به شأن نزول بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}}، محتوای این بخش، مستقل از محتوای پیشین است و به نهیِ عادتی جاهلی پرداخته که مردم وقتی مُحرم می‌شدند از پشت خانه سوراخی ایجاد کرده و از آن به خانه رفت و آمد می‌کردند.<ref name=":0"/> خداوند پس از نهی از این عمل، نیکی را این دانسته که از انسان درهای خانه به آن وارد شود.
}}، محتوای این بخش، مستقل از محتوای پیشین است و به نهیِ عادتی جاهلی پرداخته که مردم وقتی مُحرم می‌شدند از پشت خانه سوراخی ایجاد کرده و از آن به خانه رفت و آمد می‌کردند.<ref name=":0" /> خداوند پس از نهی از این عمل، نیکی را این دانسته که از انسان درهای خانه به آن وارد شود.


البته به نظر [[شیخ طوسی]]، فقیه و مفسر شیعه، این بخش از آیه يك ضرب المثل بوده و کامل کننده بخش نخست آيه است.<ref>تفسير تبيان، ج٢، ص ١۴٣.</ref>
البته به نظر [[شیخ طوسی]]، فقیه و مفسر شیعه، این بخش از آیه یک ضرب‌المثل بوده و کامل کننده بخش نخست آیه است.<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴٣.</ref>


علامه طباطبایی، مفسر شیعه، صیغه امر در عبارت {{آیه|وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا
علامه طباطبایی، مفسر شیعه، صیغه امر در عبارت {{آیه|وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا}} را امر ارشادی دانسته است؛ بنابراین، در صورتی که انسان خلاف آن عمل کند، دچار عذاب الهی نمی‌شود؛ زیرا بنای عقلا بر این است که وقتی برای خانه دری ساختند از آن وارد و خارج می‌شوند؛ بنابراین، این فراز از آیه می‌خواهد آنان را نسبت به یک عادت زشت آگاه، و نسبت به رسیدن به یک سنت درست ارشاد نماید؛ و بیشتر از این را در نظر ندارد.<ref>تفسیر المیزان، ج٢، ص ۵٧.</ref>
}} را امر ارشادی دانسته است؛ بنابراین، در صورتی که انسان خلاف آن عمل کند، دچار عذاب الهى نمی‌شود؛ زيرا بناى عقلا بر اين است كه وقتى براى خانه درى ساختند از آن وارد و خارج مى‌شوند. بنابراین، این فراز از آیه مى‌خواهد آنان را نسبت به يك عادت زشت آگاه، و نسبت به رسيدن به يك سنت درست ارشاد نمايد؛ و بيشتر از این را در نظر ندارد.<ref>تفسير الميزان، ج٢، ص ۵٧.</ref>


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
 
{{برگرفتگی
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = کتاب
| پیش از لینک = کتاب
خط ۵۶: خط ۵۰:
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/761
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/761


}}'''معجم مقاييس اللغة'''، احمد بن فارس، تحقيق عبد السلام محمد هارون، قم، مكتب الإعلام الاسلامى، ١۴٠۴ق.
}}'''معجم مقاییس اللغة'''، احمد بن فارس، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قم، مکتب الإعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
 
'''من وحی القرآن'''، سید محمدحسین فضل‌الله، دارالملاک للطباعة و النشر، ۱۴۱۹ق.


'''من وحى القرآن'''، سيد محمدحسين فضل‌الله، دارالملاك للطباعة و النشر، ١۴١٩ق.
[[رده:آیه های مربوط به حج]]
[[رده:آیه های مربوط به حج]]
۱۵٬۶۱۴

ویرایش