بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
در شأن نزول آیه ۱۸۹ سوره بقره، گفته شده معاذ بن جبل، یکی از [[صحابه|صحابی]]، به[[حضرت محمد(ص)|پیامبر اسلام (ص)]] از سؤال [[یهودیت|یهودیان]] از [[اسلام|مسلمانان]] درباره هلالها پرسید، که این آیه نازل شد.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٨٣.</ref> برخی از مفسران، سؤال را به تفصیل اینگونه بیان کردهاند که چرا و چگونه ماه ابتدا به صورت نخی باریک ظاهر شده و به تدریج گسترش یافته تا به صورت دایره درآمده و دوباره باریک شده و به صورت اول در میآید، و چرا مانند خورشید نیست که یکسان باشد.<ref>تفسیر کبیر، ج ۵، ص ١٣٢؛ من وحی القرآن، ج۴، ص۶١.</ref> | در شأن نزول آیه ۱۸۹ سوره بقره، گفته شده معاذ بن جبل، یکی از [[صحابه|صحابی]]، به[[حضرت محمد(ص)|پیامبر اسلام (ص)]] از سؤال [[یهودیت|یهودیان]] از [[اسلام|مسلمانان]] درباره هلالها پرسید، که این آیه نازل شد.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٨٣.</ref> برخی از مفسران، سؤال را به تفصیل اینگونه بیان کردهاند که چرا و چگونه ماه ابتدا به صورت نخی باریک ظاهر شده و به تدریج گسترش یافته تا به صورت دایره درآمده و دوباره باریک شده و به صورت اول در میآید، و چرا مانند خورشید نیست که یکسان باشد.<ref>تفسیر کبیر، ج ۵، ص ١٣٢؛ من وحی القرآن، ج۴، ص۶١.</ref> | ||
برای بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}} شأن نزول مستقلی بیان شده است. در زمان [[جاهلیت]]، عدهای، زمانی که مُحرم بودند، پشت دیوار خانه خود را سوراخ کرده و از آن رفت و آمد میکردند.<ref name=":0">تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴٣.</ref> این بخش از آیه در نهی این عمل نازل شده است. | برای بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}} شأن نزول مستقلی بیان شده است. در زمان [[جاهلیت]]، عدهای، زمانی که [[احرام|مُحرم]] بودند، پشت دیوار خانه خود را سوراخ کرده و از آن رفت و آمد میکردند.<ref name=":0">تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴٣.</ref> این بخش از آیه در نهی این عمل نازل شده است. | ||
== محتوا == | == محتوا == | ||
آیه ۱۸۹ سوره بقره، از نظر محتوا، از دو بخش جداگانه تشکیل شده، که البته به نظر | آیه ۱۸۹ سوره بقره، از نظر محتوا، از دو بخش جداگانه تشکیل شده، که البته به نظر برخی، این دو بخش با یکدیگر مرتبط هستند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۵.</ref> | ||
=== فلسفه هلال === | === فلسفه هلال === | ||
در بخش نخست آیه، سؤالی که از سوی عدهای پرسیده شده است، ذکر شده و سپس پاسخ آن گفته شده است. | در بخش نخست آیه، سؤالی که از سوی عدهای پرسیده شده است، ذکر شده و سپس پاسخ آن گفته شده است. | ||
در آیه تنها، موضوع سؤال که هلالها هستند ذکر شده و به محتوای سؤال اشارهای نشده است. از این رو، درباره محتوای پرسش در آیه، میان مفسران اختلاف نظر به وجود آمده است. برخی از نظرها چنین است: | در آیه تنها، موضوع سؤال که هلالها هستند ذکر شده و به محتوای سؤال اشارهای نشده است. از این رو، درباره محتوای پرسش در آیه، میان مفسران اختلاف نظر به وجود آمده است. برخی از نظرها چنین است: | ||
به گفته سیدمحمود آلوسی، مفسر اهل | * سؤال از حقیقت تکوینی ماه؛<ref>مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، ج٣، ص١١٠.</ref> | ||
* سؤال از اشکال مختلف ماه مانند هلال، قمر و بدر؛<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴١؛ مجمع البیان، ج٢، ص٢٨٣؛ کشف الاسرار، ج١، ص۵١۵؛ تقریب القرآن الی الاذهان، ج١، ص ٢٢۵؛ الجدید فی تفسیر القرآن، ج١، ص٢٢٧.</ref> | |||
* سؤال از ماهیت هلال و چگونگی ظهور آن بعد از محاق؛ | |||
* سؤال از چراییِ ۱۲ بودن عدد ماه؛ فایده تغییرات<ref>تفسیر کبیر، ج ۵، ص ١٣٢؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج٢، ص ۵۶؛ تفسیر نمونه، ج٢، ص ١٠.</ref> | |||
* سؤال از احکام شرعی مربوطه.<ref>الفرقان فی تفسیر القرآن، ج٣، ص٨٨.</ref> | |||
برخی، مجموع این سؤالها را به دو پرسش کلیِ «علت ظهور هلالها» و «حکمت و احکام آن» برگرداندهاند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۵۷.</ref> | |||
به گفته سیدمحمود آلوسی، مفسر [[اهل سنت]]، اگر سؤال پرسشگران از فایده تغییر هلال، حکمت شکلهای متعدد و احکام شرعی آن باشد، پاسخ آیه متناسب با پرسش است؛<ref>روح المعانی، ج٢، ص ١٠.</ref> ولی اگر سؤال از علت تکوینی تغییر هلالها باشد پاسخ متناسب با پرسش نیست؛ و چون خدای حکیم، سخن بدون حکمت نمیگوید معلوم میشود پرسش از فایده تغییر هلال، حکمت و احکام آن است. | |||
==== فایده هلال برای مردم ==== | ==== فایده هلال برای مردم ==== | ||
در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، در پاسخ به پرسش، به دو فایده شکلگیری هلال اشاره شده است. فایده نخست برای مردم است و به این معنا | در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، در پاسخ به پرسش، به دو فایده شکلگیری هلال اشاره شده است. فایده نخست برای مردم است و مفسران به این معنا دانستهاند که انسان در زندگی خود از ظهور شکلهای هلال برای زمانبندی بهره برده و به مسائل اقتصادی و معنوی خود رسیدگی میکند.<ref>تفسیر نمونه، ج٨، ص٢٢٨.</ref> | ||
==== فایده هلال برای عبادت حج ==== | ==== فایده هلال برای عبادت حج ==== | ||
در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، به فایده دوم هلال نیز اشاره شده، که بهجا آوردن [[حج]] است. | در عبارت {{آیه|هیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجّ}}، به فایده دوم هلال نیز اشاره شده، که بهجا آوردن [[حج]] است. | ||
در این عبارت، از میان عباداتی که زمان خاصی دارند مانند | در این عبارت، از میان عباداتی که زمان خاصی دارند مانند [[نماز]]، [[روزه]]، خمس و زکات، تنها حج یاد شده است. برخی از مفسران، ذکر حج را ذکر خاص بعد از عام دانسته و اختصاص دادن آن به حج را به این دلیل دانستهاند که حج نیاز بیشتری به تشخیص زمان دارد.<ref>تفسیر بحر المحیط، ج٢، ص٧٠.</ref> | ||
=== نهی از ورود مُحرم به خانه از پشت آن === | === نهی از ورود مُحرم به خانه از پشت آن === | ||
با توجه به شأن نزول بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}}، محتوای این بخش، مستقل از محتوای پیشین است و به نهیِ عادتی جاهلی پرداخته که مردم وقتی مُحرم میشدند از پشت خانه سوراخی ایجاد کرده و از آن به خانه رفت و آمد میکردند.<ref name=":0"/> خداوند | با توجه به شأن نزول بخش {{آیه|وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا}}، محتوای این بخش، مستقل از محتوای پیشین است و به نهیِ عادتی [[جاهلیت|جاهلی]] پرداخته که مردم وقتی [[احرام|مُحرم]] میشدند از پشت خانه سوراخی ایجاد کرده و از آن سوراخ به خانه رفت و آمد میکردند.<ref name=":0"/> خداوند این عمل را نیکی ندانسته؛ بلکه نیکی را این دانسته که انسان از درهای خانه به آن وارد شود. | ||
البته به نظر [[شیخ طوسی]]، فقیه و مفسر | البته به نظر [[شیخ طوسی]]، فقیه و مفسر [[شیعه]]، این بخش از آیه یک ضربالمثل بوده و کامل کننده بخش نخست آیه است.<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص ١۴٣.</ref> | ||
علامه | [[علامه طباطبایی]]، مفسر شیعه، صیغه امر در عبارت {{آیه|وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا}} را امر ارشادی دانسته است؛ زیرا بنای عقلا بر این است که وقتی برای خانه دری ساختند از آن وارد و خارج میشوند؛ بنابراین، این فراز از آیه میخواهد آنان را نسبت به یک عادت زشت آگاه، و نسبت به رسیدن به یک سنت درست ارشاد نماید؛ و بیشتر از این را در نظر ندارد. بنابراین، بنابراین، در صورتی که انسان خلاف آن عمل کند، دچار عذاب الهی نمیشود.<ref>تفسیر المیزان، ج٢، ص ۵٧.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == |