شستشوی کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها

کعبه معظمه از عصر نبوی با آب زمزم مورد شست‌وشو، تنظیف و بعد‌‌ها با گلاب

معطر سازی می‌شد و از حدود دو دهة پیش (سال 1372 شمسی)، کشور جمهوری اسلامی ایران این توفیق را یافت که با ارسال گلاب ناب قمصر کاشان به مکة مکرمه، شست‌وشوی کعبه و معطر سازی آن با این محصول انجام شود. اين گلاب طی مراسم خاص و آیين ويژه‌ای همه‌ساله در ارديبهشت‌ماه گرفته ‌شده و به مقدار لازم (حدود 80 لیتر) گلاب ناب چند آتشه توسط چند نفر از گلكاران و گلابگيران شهر قمصر تهيه شده و تحويل بعثه مقام معظم رهبری می‌شده است. سنت حسنه معطر سازی

برآیند تحقیق حاکی از آن است که شست‌وشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی هرچند سابقة طولانی ندارد اما این آیین در ربع قرن اخیر برای ایرانیان مایة مباهات بوده است.

کلیدواژه‌ها: شست‌وشوی کعبه، گلاب قمصر، کاشان، ایران، معطرسازی، آب زمزم

کعبه معظمه از صدر اسلام معطر سازی و مورد تنظیف قرار می‌گرفت. این سنت پیوسته و در ادوار مختلف اسلامی از سوی حاکمان بر حرمین شریفین پا بر جا بوده است. در عصر جدید نیز خانه خدا سالی دو بار مورد شست‌وشو قرار گرفته و معطر می‌شود. در زمان طولانی این شست‌وشو با گلاب ارسالی از مصر انجام می‌شد اما از سال 1372 تا 1394 ، با توافق عربستان سعودی، ایران با افتخار تمام نسبت به ارسال گلاب ناب از قمصر کاشان اقدام می‌کند  و این عمل را مایة مباهات برای ملت ایران می‌داند.

در این مقاله، تلاش بر آن است که مراحل مختلف فرآوری گلاب در قمصر کاشان تا برگزاری آیین و جشن شست‌وشوی کعبه معظمه با گلاب ایرانی

و همچنین آیین گلابگیری در ایران برای ارسال به مکة مکرمه پرداخته شود. قابل یاد آوری است که با استقصای صورت گرفته در بارة شست‌وشوی کعبه با گلاب ایرانی، برای این موضوع، پیشینه‌ای خاص و اثری مستقل یافت نشد؛ از این رو، پدید آوردن اثری در این زمینه که خود پیشینة تحقیقات بعدی قرار گیرد، قابل توجیه می‌باشد.

از عصر جاهلی، اخباری از پوشانیدن خانة خدا وجود دارد (ازرقی، 1415ق، ج1، صص 251ـ 249؛ فاکهی، ج5، صص231ـ230؛ باسلامه، 1419ق، ص289؛ عبدالقادر طبری، 1416ق، ص155)  که دلیل آن را محافظت و زیبایی کعبه دانسته‌اند (قلقشندی، ج4، ص283؛ فعالی، 1387ش، صص 186ـ 185) اما از شست‌وشوی خانة خدا و معطر سازی آن اطلاع دقیقی در دست نیست.

از زمان فتح مکه به دست مبارک رسول الله9 در سال هشتم هجری، آن حضرت پس از آن‌که درون خانة خدا را از آثار شرک زدود، دستور داد آب زمزم آوردند و آنگاه مقداري عطر داخلش ريختند و خود آن حضرت كعبه را با آن شست‌وشو داده، به سردادنِ ‌‌الله اكبر در داخل كعبه پرداختند (واقدی، 1409ق، ج2، ص834 ؛ بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ ذهبی، 1410ق، ج2، ص551). از آن زمان به‌بعد، شست‌وشوى كعبه به يك سنت در ميان صاحب منصبان و متولیان خانة خدا تبديل شد. بنابراین، شست‌وشوى كعبة مشرفه، از سنت‌‌هاى پیامبرخدا9 به شمار می‌آید.

اسامة بن زيد گوید: «به همراه پیامبرخدا9 به درون كعبه وارد شدم، حضرت تصويرى را درآنجا ديدند، پس ظرف آبى را طلب كردند. آن را براى ايشان حاضر نمودم. حضرت با آب شروع به محو كردن تصوير نمود و فرمود: «خداوند بكشـد قومـى را كه چيز خلق نشده‌اى را به تصوير می‌کشند» (فاسي، 1421ق، ج1، صص146، 154 و 157). از آن پس، شست‌وشوى كعبة معظمه به عنوان یک سنت باقى مانده است.

کعبه نخستین بار به وسیلة پیامبرخدا9 شسته شد. طبق روایتی از ابن عمر، آن حضرت در روز فتح مکه، هنگام ورود به مسجدالحرام، دستور دادند که بلال بر بام کعبه رود

و ندای اذان سر دهد. سپس مسلمانـان لباس‌های خـود را بالا زدند و با ظرفها و سطـل‌هایی که در اختیار داشتند، درون و بیرون کعبه را به وسیلة آب زمزم شستند. بدین ترتیب آثار مشرکان محو شد (بلاذری، 1417ق، ج1، ص458 ؛ کردی، 1420ق، ج1، ص162) و از آن پس، شست و شوی کعبه سنّتی شد که تا به امروز ادامه دارد.

معاويةبن ابوسفیان(حک60 ـ41ق)،  نخستین خلیفة اموی، کعبه را با پارچه‌های قباطی‌که از مصر آورده بودند، پوشاند (زکی یمانی، 1429ق، ج3، صص501 ـ502). نیز وی را نخستين شخصی دانسته‌اند كه كعبه را با خلوق و عود خوشبو كرد. معاویه غلامى را بدين منظور تعيين كرده بود كه پس از هر نماز، كعبه را خوشبو می‌کرد. از آن پس معاويه سالى دو بار؛ نخست در موسم حج و ديگر در ماه رجب مقدارى عود و خلوق را بدين منظور ارسال می‌کرد كه پس از وى جانشينان او نيز از اين سنت پيروى كردند (ازرقی، 1415ق، ج1، صص256ـ 254 ؛ فاسی، 1421ق، ج1، ص126). به نظر می‌رسد اين اقدام معاويه، به‌ این دلیل بوده است كه در آن هنگام «شيبة بن عثمان» پرده‌دار، به معاويه نوشت:

«جامه‌هاى دوران جاهلى را از روى كعبه بردارد تا اثرى از کثیفی آنان بر كعبه باقى نماند كه معاويه نيز به اين مسأله فرمان داد و كعبه عارى از جامه گرديد و در اين هنگام بود كه ديوارهاى كعبه را عطرآگين نمودند.» (زکی یمانی، 1429ق، ج3، صص502 ـ 501).

عبدالملك بن مروان (حک: 86 ـ65ق)،  از مقتدرترین خلفای اموی نيز هر سال جامه‌اى برای کعبه همراه عطر و عود می‌فرستاد (ازرقی، 1415ق، ج1، ص255).

از اقدامات دیگر خلفای اموی در بارة موضوع مورد بحث، اطلاعی در دست نیست.

گزارشهایی از شست‌وشوی کعبه و معطرسازی آن در دوران خلافت عباسیان با گلاب، در دست است؛ چنان‌که به سال 159ق. در خلافت مهدی عباسی، ديوار کعبه با عطر و مشک و عنبر معطر شد (ازرقی، 1415ق، ج1، ص263؛ طبری، 1403ق، ج6، ص366 ؛ ابن اثیر، 1385ق، ج3، ص63 ؛ قلقشندی، 1981م، ج4، ص285). نیز پرده‌هاي گوناگون که از پيش بر کعبه قرار داشت، گردآوري شد و به جاي آن، پرده‌اي که به دستور مهدي در شهر تنيس مصر فراهم شده بود، براي پوشش کعبه استفاده کردند (مقریزی، 1418ق، ج1، ص335).

در پایان قرن دوم هجری که برای مدتی سادات علوی موفق به عهده‌داری امارت مکة مکرمه شدند، شست‌وشوی کعبة معظمه متوقف نشد؛ چنان‌که حسين‌بن حسن افطس علوی که از سوی ابو السرایا در کوفه به امارت مکه گماشته شده بود، شست‌وشوی خانة خدا را انجام داد. وی پس از پايان موسم حج در نخستين روز محرم، بعد از آنکه حج¬گزاران از مکه پراکنده شدند، پشت مقام ابراهيم بر تختي نشست و فرمان داد تا با پايين کشيدن جامه‌هايي که عباسيان بر کعبه پوشانده بودند، خانة خدا را شست‌وشو دهند، آنگاه دو جامة ابريشم نازک زرد و سفيد که ابوالسرايا از کوفه فرستاده بود، بر آن پوشاندند (ازرقی، ج1، ص264 ؛ مسعودی، 1409ق، ج3، ص440). بر اين جامه‌‌ها نام ابوالسرايا به عنوان دعوتگر آل محمد و تاريخ سال199ق. نوشته بود (طبري، 1403ق، ج8 ، ص537 ؛ ابن فهد، 1408ق، ج2، ص265).

در عصر طولانی مدت امارت شرفای حسنی بر مکة مکرمه (1343ـ 358ق)،  نیز سنت شست‌وشوی کعبه و معطر سازی آن ادامه داشت که به نقل دو گزارش در این باره بسنده می‌شود:

مطابق نوشتة ژوزف‌ در توصيف‌ شست‌وشوى کعبه آمده است:

در دوران سیادت طولانی مدت عثمانی¬ها (حدود چهار قرن) بر حرمین شریفین، عطر و بخور همه ساله از سوي خلفای عثمانی به همراه حقوقي كه از سوي آستانه

به حرمين شريفين اختصاص داده شده بود، با محمل شامی ارسال مي‌گرديد (کردی، 1420ق، ص562).

با روی کار آمدن آل سعود و حاکمیت این خاندان بر سرزمین حجاز، سنت شست‌وشوی کعبه، مانند قبل ادامه یافت و تا مدتی این آیین با گلاب ارسال شده از مصر انجام می‌‌شد؛ چنان‌که در دهة 1340ش، وقتی جامة کعبه در مصر بافته و تهیه می‌شد، پیش از بافته شدن، مواد اولیه‌ای را آماده می‌کردند که از جملة آن‌ها دو عدد ديگ بود كه در درون آن‌ها به اندازة 58 كيلوگرم گلاب جهت شست‌وشوى كعبه قرار داده می‌شد. از اینجا روشن می‌شود که قبل از ارسال گلاب ایران، آن را از مصر فراهم می‌کردند. لازم به يادآورى است كه مصریان در دوران اخير و پيش از توقف ارسال جامه در سال 1381ق، همواره از مواد اولية ياد شده براى ساختن و مهيا نمودن جامة كعبه استفاده می‌کردند (انصاری، 1379ش، ص101).

در طی سالهای اخیر نیز شست‌وشوی کعبه به صورت منظم و طی مراسم باشکوهی انجام می‌گیرد. در آیین و مراسم شست‌وشوی خانة خدا و معطرسازی آن، بنی شیبه (به عنوان پرده‌داران خانة خدا، به تأسی از رسول‌الله9 ) (سنجاری، 1419ق، ج1، ص498)، امير مکه و ریيس امور مسجدالحرام و سفراي دول خارجي حضور مي‌يابند.

در پایان شست¬وشوی زمین کعبه و بخشهایی از اطراف دیوارهای پایینی آن، افراد به وسیلة عطر گل به اندازة ارتفاع قامت یک انسان دیوارها را با عطرهای یاد شده آغشته می‌کردند. این عطر گلها، در ظرفهایی آهنی سفید یا شیشه‌ای قرار داده می‌شدند.

در پایان عطر افشانی دیوارها، عنبر و عود و چوب عود را در منقل‌های بسیار زیبایی قرار می‌دادند و در فضای کعبه تبخیر می‌کردند و پس از خشک کردن زمین کعبه، به وسیلة اسفنج‌های مخصوص و در انتهای مراسم شست¬وشوی کعبة معظمه و خوشبو کردن آن، خدمتگزاران کعبه تعدادی از جاروهای استفاده شده در مراسم را  بین افرادی‌که در خارج از کعبه و نزدیک به درِ آن اجتماع کرده بودند، تقسیم می‌کردند.» (کردی، 2019ق، صص164ـ 163).

به‌هنگام شست‌و‌شو، جامه به پرده‌دار که از خانوادة شيبيان است، تسليم می‌گردد. شيخ شيبى نيز با همكارى ادارة كارگاه جامه‌بافى و در حضور مدير فنى آن، اقدام به قرار دادن آن بر روى كعبة معظمه می‌کند. شست‌وشوی خانة خدا همزمان با نصب پردة جدید انجام می‌گیرد و در روز عرفه یا عید قربان درون و بیرون خانة خدا با آب و گلاب شسته می‌شود و سپس با عطر، عنبر و عود خوشبو می‌گردد (مقریزی، 1418ق، ج1، ص391 ؛ باسلامه، 1402ق، صص437 ـ 436).

در این عصر، معمولاً پادشاه عربستان و يا شخصى به جانشينى وى ـ‌كه غالباً امير منطقة مكة مكرمه و از خاندان آل‌سعود می‌‌باشد ـ شركت می‌کند (انصاری، 1380ش، ش38، ص105). درِِ بيت‌الله‌الحرام يك ساعت پس از طلوع آفتاب براى ورود ميهمانان كشورهاى اسلامى، به منظور اداى نماز، گشوده می‌شود.

و ندّ را در بخوردان‌هاى بسيار زيبا و مجللّى قرار داده و تمامى درون كعبه و پيرامون آن را پس از خشك كردن زمين آن، با اسفنج بخور می‌دهند.

در پايان مراسم شست‌وشوى كعبة معظمه و خوشبو كردن آن، پرده‌داران جاروها را در ميان مردمِ گردآمده بر در كعبه، تقسيم و توزيع می‌کنند. پس از پايان شست‌وشوى كعبة معظمه و خوشبو كردن آن، طبق معمول، هم‌زمان در همان لحظه جامة نوين كعبة معظمه بر آن قرار داده می‌شود.

از زمان دقیق ارسال گلاب از ایران به عربستان تا پیش از 1372خورشیدی، اخبار و آگاهی دقیقی در دست نیست. بنا به گفتة برخی، از ده‌‌ها سال قبل، عربستان از طریق کشور امارات متحدة عربی، گلاب ایرانی را تهیه می¬کرده و در شست‌وشوی کعبه مورد استفاده قرار می‌داده است. البته با توجه به شهرت جهانی گلاب قمصر، بعید به‌نظر می‌رسد که از گذشته‌های دور گلاب ایرانی مورد توجه نبوده باشد؛ چنان‌که گفته شده، پیشینة شست‌و‌شوی خانة خدا با گلاب ناب قمصر، شاید به پیش از عصر صفویه برگردد ولی در عهد شاه عباس بود که این رسم و آیین با ارسال گلاب ناب قمصر به خارج از کشور، به‌خصوص کشور عربستان و مکه رسمیت یافت (روزنامه کیهان، سه‌شنبه ۲۷ آذر ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۹۷۷).

  اما تاریخ شست‌وشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی به‌طور منظم، از سال 1372ش، آغاز شده و تا پیش از این تاریخ، گلاب مخصوص شست‌و‌شوی خانة خدا در شهر طائف عربستان تهیه می‌شد، لیکن هرگز کیفیت گلاب منطقة کاشان ایران را نداشت (روزنامه کیهان، دو‌شنبه ۲۴ آبان ۱۳۸۹).

الخزیم، معاون رییس کل امور حرمین شریفین گفت: ادارة کل امور حرمین شریفین، آب زمزم مخلوط به گلاب ایرانی و تمام لوازم شست‌و شو را از مدت‌‌ها پیش آماده کرده است.» (خبرگزاری فارس، 26 آبان 1392).

همچنين در اين مراسم، اعضاى نمايندگى‌هاى ديپلماتيك کشورهای اسلامى مقيم عربستان و شمارى از مقامات و رؤساى ادارات دولتى این کشور و پرده‌داران بيت‌الله الحرام و جمعى از شهروندان عربستان حضور داشتند. پس از پايان مراسم شست‌وشوى كعبة مشرفه، امير مكة مكرمه هديه‌اى به رسم يادبود از رييس كل امور حرمين شريفين دريافت كرد (ميقات حج، 1390ش، ص201).

سید علی موسویان، در معرفی تهیه کنندگان گلاب برای شست‌وشوی کعبه می‌گوید:

«از كشورهاي گوناگون پیشنهادهایی برای تهیة گلاب براي شست‌وشوي خانة خدا عرضه می‌شود لیکن عربستان آن پيشنهادها را رد کرده و گلاب قمصر كاشان را به عنوان بهترین و با کیفیت‌ترین گلاب می‌داند.»

براي استحصال گلاب سعي مي‌كنيم ۴۰ كيلو گُل به دست بيايد تا بتوانيم فرآوري كنيم. بعد كه فرآوري شد، ۴۰ كيلو گل ديگر مي‌ريزيم. تهيه اين گلاب مباني خاص خود را دارد. كاملا سنتي است و با هيزم تهيه مي‌شود و از گاز و نفت هم استفاده نمي‌كنيم.»

گفتنی است هر مرحله از فرآوري گلاب، حدود ۱۲ ساعت زمان می‌برد.

  اين گلاب طی مراسمی خاص و آیينی ويژه‌، همه‌ساله در اواخر ارديبهشت‌ماه گرفته می‌شود. طبق نظر ارسال کنندگان گلاب به مکة مکرمه، باغ یا باغات خاصی برای تهیة گلاب در قمصر اختصاص داده نشده و قمصری‌های دست اندرکار گلاب ارسالی، هر روز پس از نماز صبح و قبل از طلوع آفتاب، با وضو و ذکر صلوات  بر محمد و آل محمد، راهیِ گلستان‌های گل ‌محمدی می‌شوند وخرسند و شادمان‌اند از این‌که ناب‌ترین عصارة دسترنج‌شان را برای کعبه ارسال و آن را متبرک می‌کنند (روزنامه ایران، یک‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، شماره ۵۹۲۵).

لازم به یادآوری است که کسی باغ یا ملکی بدین منظور وقف نکرده است.

طبق گفتة دست‌اندرکاران، سالیانه ۸۰  ليتر گلاب براي شست‌وشوي خانة خدا به مسئول شئون حرمين شريفين تحويل داده می‌شود که در دو مرحله و هر بار 40 لیتر برای شست‌وشو استفاده می‌شود. خانة خدا در سال، طي دو فرصت؛ اول شعبان و شب دهم ماه ذي‌حجه شست‌وشو مي‌شود.

به گفتة حجت الاسلام موسویان، این۸۰  لیتر، روز ۲۴ رجب ارسال می‌شود که ۴۰ لیتر آن، در روز اول ماه شعبان المعظم و ۴۰ لیتر  دیگرش در ماه ذی‌حجه برای شست‌و‌شوی خانة خدا استفاده می‌شود (روزنامه ایران، یک‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، شماره ۵۹۲۵).

طبق برخی اظهارات و گفته‌ها، گلاب ارسالی برای کعبه، دو آتشه با اسانس بالای

۴۰ درصد است. حتی دو و گاهی سه آتشه بوده و دارای بالاترین درجة خلوص در میان گلاب‌های ایرانی است. این گلاب از بهترین گونة گل محمدی تهیه می‌شود که از لحاظ کیفی از ۳۵  میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر و یا ۳۵۰ پی پی ام اسانس بهره‌مند است.

شست‌وشوى‌ كعبه‌ از داخل‌، تنها با آب زمزم آميخته با گلاب و مشك انجام می‌شود و امير مكه از طرف پادشاه، به همراه ریيس امور مسجدالحرام و مقام سدانت كعبه و سفراى دول خارجى آن را انجام می‌دهند. اين مناسبت در هر سال دو بار؛ يكى در ماه شعبان و ديگرى در ماه ذى‌حجه انجام می‌گيرد. پردة کعبه هم در نهم ذى حجه، در حالى كه حجاج در عرفات هستند، تعویض می‌گردد (جعفریان، 1375ش، ش15، ص85).

گفتنی است، در سال‌های دور، شست‌وشوى كعبه از درون، بيش از يكبار در سال معمول بوده كه در روزهای پس از بيست و نهم رجب، بيست و هفتم ذ‌ی‌القعده (جهت آمادگى براى حج) و سومین بار، در هفتة اول از ماه محرم صورت می‌گرفته است. اما در نيمة اول از قرن چهاردهم هجرى، شست‌وشوى درون كعبه دو بار در سال تعيين گرديدكه نخستين بارِ آن، در اواخر ماه ذ‌ی‌القعده و ديگرى غالباً در روز دوازدهم از ماه ربيع‌الاول شست‌و‌شو داده می‌شد. در دوران ما نیز شست‌وشوى كعبة مشرفه دو بار در سال انجام می‌شود.

به نظر می‌رسد علت متعدد شستن كعبه در دوران‌هاى گذشته اين بوده كه در آن سال‌ها پرده‌داران كعبه در برابر پاداش و هديه‌هايى، به حاجيان اجازة ورود به درون كعبه در موسم حج و نيز موسم عمرة رجبيه و گاه در بعضى مناسبات مذهبى می‌دادند. بنابراين، شست‌وشوى درون كعبه پس از پايان آن زمان‌ها ضرورى به نظر می‌رسيد. اما اكنون، به هيچ‌يك از حاجيان و نيز عمره‌گزاران، در زمان‌هاى عمره، اجازة ورود به درون كعبه داده نمی‌شود، كه در اين ميان برخى بزرگان از شخصيتهاى دولتهاى اسلامى؛ مانند رؤساى جمهور كشورهاى اسلامى از اين قاعده مستثنى هستند. بنابراين، شست‌وشوى درون كعبه بيش از يك يا دو بار در سال ضرورت پیدا نمی‌کند. در این زمان نیز هنگام تغيير جامة كعبه و برداشته شدن جامة پيشين از روى آن، كعبه را از درون شست‌و‌شو داده و ديوارهاى درونى و بيرونى آن را خوشبو می‌سازند.

مراسم شست‌وشوى كعبة مشرفه، يك ساعت تا يك ساعت و نيم طول می‌کشد و ابزارهایی که در این مورد به‌کار می‌رود عبارت‌اند از: دو ديگ مسى كه در آن گلاب خالص به وزن 58 كيلو گرم قرار داده می‌شود و نيز قطعه‌هايی از پارچه.

در سال‌هاي آغازین ارسال گلاب ناب از ایران، آن را تحويل بعثة مقام معظم رهبری می‌دادند و ایشان با ادارة حرمين شريفين ارتباط برقرار می‌کردند و ظرف‌های حاوی گلاب را براي شست‌وشوي خانة خدا تحویل می‌دادند.

البته در سالهای بعد، تهیه کنندة گلاب، جناب سید علی موسویان، در سفر حج شرکت می‌کرد و طي ملاقات رسمي، گلاب را به ادارة حرمين شريفين تحويل مي‌داد.

ایشان در این باره می‌گویند:

«نخستین بار كه طي يك ملاقات رسمي با مقامات عربستان، گلاب را به ادارة حرمين شريفين تحويل دادیم، سال 1376 شمسی بود كه با دكتر صالح الحسيني مسئول شئون حرمين شريفين ملاقات رسمي انجام گرفت.»

گرچه سران همة كشورهاي اسلامي به مراسم شستشو دعوت مي‌شوند، لیکن آنان در شستشو شرکت ندارند و دست اندرکاران حرم، خودشان کعبه را می‌شویند

و سران براي خواندن نماز و تبرك جستن به داخل کعبه مي‌روند.

از جمهوري اسلامي ايران نیز همه ساله  پنج نفر در اين مراسم حضور می‌یابند. هيئت‌هاي هر كدام از كشور‌ها، طبق زماني كه براي آنان تعيين شده، جهت خواندن نماز وارد كعبه مي‌شوند. مستحب است در درون كعبه، نماز به چهار طرف خوانده شود.

روز دوشنبه، پنجم شعبان، حدود ساعت 10 صبح، درِ كعبه را گشودند و مشغول تميز كردن و انتقال وسائلى از داخل بيت شدند. پس از پرس‌و‌جو معلوم شدكه روز

سه‌شنبه 6 شعبان مراسم شست‌وشوى رسمى بيت توسط شاهزاده عبداللَّه، وليعهد، صورت می‌پذيرد. از ساعت 6 صبح، سه شنبه 6 شعبان، مقررات ويژه‌اى در مسجد الحرام حاكم بود. اطراف بيت با وسعت زيادى، خالى از طواف كنندگان گرديده بود. تا ساعت 14/7 صبح، كليه سفرا و نمايندگان پارلمان‌هاى كشورهاى اسلامى، از آن جمله سفير جمهورى اسلامى ايران حجت الاسلام نورى شاهرودى، هر كدام براى چند دقيقه به داخل بيت مشرّف شدند.

در مراسم شست‌وشو،  جامه به پرده‌دار كعبه مشرفه از خانوادة شيبيان تسليم می‌گردد كه شيخ شيبى نيز با همكارى ادارة كارگاه جامه‌بافى و در حضور مدير فنى آن، اقدام به پوشاندن کعبه با جامه می‌کند. جامة كعبه پس از برداشته شدن جامة پيشين و شست‌وشوى كعبه مشرفه

با گلاب و خوشبو و معطر كردن به وسيلة عطر، بدون هيچ‌گونه مراسم جشنى‌كه در دوران‌هاى گذشته در اين هنگام برگزار می‌شد،  بر كعبه پوشانده می‌شود.

در مراسم شست‌وشوى كعبه، معمولا پادشاه عربستان و يا شخصى به جانشينى وى ـ كه غالباً امير منطقة مكة مكرمه و از خاندان آل سعود می‌‌باشد ـ شركت می‌کند.

  در بیانیه‌ای که از سوی ادارة كل امور حرمين شريفين صادر شده، آمده است:

«بر اساس اين گزارش، قرار است در ساعات نخستِ روز اول ماه شعبان، كعبة شريف توسط شاه عربستان يا نمايندة وى كه معمولا امير منطقة مكة مكرمه است با گلاب ناب قمصر كاشان شست‌و‌شو داده شود. (ميقات حج، ش‌83 ، ص191).

شست‌وشوی خانة خدا در مراسم و مراحل ویژه‌ای صورت می‌گیرد و دیوارهای خانة خدا با ظروفی از آب زمزم مخلوط با گلاب کاشان با پارچه‌های سفید شسته می‌شوند. همچنین کفِ خانة خدا که با سنگ مرمر مفروش است، با پارچه‌های سفید معطر به بهترین عطرها، گلاب کاشان، عود و مشک شسته و خشک می‌شود.

مطابق اظهار نظر فرهاد نظری، مدیر کل ثبت آثار تاریخی و فرهنگی:

«با موافقت دو کشور ایران و عربستان، پرونده‌ای به نام «مراسم گلابگیری قمصر کاشان و آیین شست‌و‌شوی خانة کعبه» تدوین و در فهرست میراث ناملموس جهانی ثبت می‌شود.»

نظری گفت: «این پرونده به صورت مشترک باید با همکاری ایران و عربستان تهیه شود و سازمان جهانی یونسکو هم از این نوع همکاری‌‌ها استقبال می‌کند. بنابراین، باید هر دو کشور در یک همکاری مشترک، این پرونده را تهیه کنند. سازمان جهانی یونسکو یک سازمان فرهنگی است که در روابط بین کشور‌ها دخالتی نمی‌کند.»

وی اظهار داشت: «پیشنهاد تهیة این پرونده به نمایندگان عربستانی انتقال داده می‌شود، چون باید مورد موافقت دو کشور ایران و عربستان قرار گیرد.» (روزنامه دنیای اقتصاد، چهار شنبه،30 مهر 1394).

پس از بیان سیر تاریخی شست‌وشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی، شایسته است

به موضوع فقهی عطرآگین کردن کعبة معظمه نیز پرداخته شود. اکنون به‌جاست اشاره‌ای، هر چند مختصر، به دیدگاه فقها در بارة عطرآگینی کعبه داشته باشیم:

از نظر بسیاری از فقيهان شیعة امامي (مفید، 1410ق، ص432 ؛ 1405ق. سید مرتضی، رسائل المرتضي، 1405ق، ج3، ص66 ؛ موسوی عاملی؛ 1410ق، ج7، ص324)

و تعدادی از فقهای اهل سنت؛ (تنوخی، بی تا، ج1، ص457؛ رعینی، 1416ق، ج4، ص233)؛ از جمله مالکيان، خلوق  کعبه (عطر ويژه که با آن کعبه را خوشبو می کنند) از حکم حرمت استشمام بر احرام‌گزار استثنا شده و بهره بردن از آن موجب کفاره نمی‌شود (ابن ابی شیبه، 1409ق، ج4، ص288؛ طوسی، 1365ش، ج5، ص69؛ حر عاملی، 1414ق، ج12، صص450ـ449). البته اگر بدن يا لباس احرام‌گزار به مقداري فراوان از خلوق کعبه آغشته شود، مالکيان رفع آن را واجب دانسته‌اند (رعینی، 1416ق، ج4، ص233؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63).  مقصود از خلوق، عطري ويژه مرکب از موادي چون زعفران است که کعبه با آن خوشبو مي‌شده است (فاضل هندی، 1416ق، ج5، صص350 ـ 349؛ بحرانی، 1363ش،  ج15، ص422؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص62). اندکي از فقيهان اين استثنا را افزون بر اين عطر خاص، شامل هر عطري شمرده‌اند که کعبه بدان آغشته مي‌شود (زین الدین بن علی، 1416ق، ج2، صص254ـ253؛ بحرانی، 1363ق، ج15، ص422؛ نراقی، 1415ق، ج11، ص376).  فقيهان مالکي بر اين باورند که در ايام حج، کعبه بايد با مادة خوشبوي خَلوق آغشته نگردد تا موجب معطر شدن احرام‌گزاران نشود. به باور مالک، عطر فروشان نيز بايد در ايام حج، ميان صفا و مروه دور از محل عبور احرام‌گزاران باشند (مالک بن انس، 1323ق، ج1، ص456 ؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63).

ارسال گلاب به صورت رسمی از ایران برای شست‌وشوی کعبة معظمه، پیشینة چندانی ندارد. شروع برای این اقدام مبارک با موافقت دولت عربستان از سال1372 بود و از آن زمان تا سال1394 به‌طور منظم که عربستان از ارسال گلاب ایرانی ممانعت به عمل آورد، ادامه یافت. در این مدت، هرسال حدود 80  لیتر گلاب دو ویا سه آتشه از باغات قمصر کاشان و با در صد اسانس بسیار بالا توسط آقای سید علی موسویان

و فرزندش سید یاسر استحصال و به مکة مکرمه ارسال می‌شد. با این مقدار گلاب، هرسال خانة خدا در ماه شعبان المعظم و ذی حجة الحرام مورد شست‌وشو، تنظیف و معطرسازی قرار می‌گرفت. در این مراسم معنوی، افزون بر شرکت برخی مقامات عربستانی، همچون پرده‌دار کعبة معظمه و امیر مکه، از ایران نیز برخی صاحب منصبان حضور می‌یافته‌اند. بی‌تردید ارسال گلاب ناب قمصر برای شست‌وشوی کعبه افتخاری بزرگ برای مردم ایران، به‌ویژه منطقة کاشان و قمصر و مایة مباهات تمام ایرانیان است.

به كوشش الارنؤوط، بيروت، دار ابن كثير.