رکن حجرالاسود: تفاوت میان نسخه‌ها

رکن حجر الاسود، از ارکان کعبه و رکن آغاز طواف است. ساختمان کعبه به شکل مربع مستطيل و داراي چهار ضلع است که هر ضلع آن را رکن کعبه مي­‌نامند. رکن حجرالاسود که در جنوب شرقي کعبه واقع شده، نقطه شروع طواف است<ref>اخبار مکه، الازرقی ج1، ص65؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ رحلة ابن جبير، ص 53</ref>و در ارتفاع يک و نيم متري آن، حجرالاسود قرار دارد؛<ref>التاریخ القویم، ج3، ص236؛ مرآه الحرمين، ج1، ص264</ref> از اين رو به رکن حجرالاسود يا رکن­ الاسود مشهور گرديده است. برخي، از آن  با نام رکن شرقي ياد کرده‌­اند.<ref>رحله ابن جبير، ص53</ref> گاه به هر دو رکن حجرالاسود و رکن يماني، به سبب واقع بودن در سمت اهل يمن، رکن يماني گفته شده است.<ref>صبح الاعشی، ج4، ص258</ref>واژه رکن به وفور به حجرالاسود، اطلاق مي­گردد و در بسياري از کاربردها، منظور از رکن همان حجر الاسود است.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص134؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ نک: آثار البلاد و اخبار العباد، ص118</ref>

شهرت رکن حجرالاسود بيشتر از ديگر ارکان کعبه است. اين رکن نزديک‌ترين رکن به درب ورودي کعبه است و روبروي چاه زمزم قرار دارد و در مقابل رکن حجر الاسود، کوه معروف ابوقُبيس واقع شده است.<ref>احسن التقاسیم، ص72</ref>

فاصله رکن حجر اسود تا رکن عراقي، ۱۱٫۶۸ متر و تا رکن يماني  بيش از 10متر است.<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص227؛ الاعلاق النفیسه، ص30</ref>رکن حجر الاسود سمت قبله مناطق جنوبي حجاز  و کشورهاي استراليا، هند و چين است که در محاذات اين رکن­ واقع­‌اند.<ref>مرآه الحرمين، ج1، ص264</ref>

پيش از اسلام زائران طواف خود را از کنار بت اُساف و با استلام آن آغاز مي­کردند پس از آن حجرالاسود را استلام كرده، سپس كعبه را در سمت راست خود قرار داده، به طواف مى‏‌پرداختند و بعد از اتمام هفت شوط، بار ديگر ركن‏ حجر و سپس بت نائله را استلام مى‏‌كردند.<ref>تاريخ مکه، ص39</ref>

پس از ظهور اسلام، پيامبر اکرم(ص) رکن حجر الاسود را به همراه رکن يماني مورد توجه قرار داد و اصحاب خود را به رعايت احترام آن و انجام آداب و اعمال خاص آن توصيه کرد و استلام آن را سبب بخشش گناهان مي‌­دانست.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص127؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص331؛ اثارة الترغیب، ج1، ص258</ref>از اين رو استلام رکن در هر دور از طواف با اين قيد که موجب زحمت طواف کنندگان نشود، از آداب طواف بود و حضرت خود همواره به استلام با دست راست و سپس بوسيدن رکن حجر و يا دست خود مقيد بود.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص117؛ تهنئه اهل الاسلام بتجدید بیت الله الحرام، ص 22؛ التاريخ القويم، ج‏3، ص256</ref> در روايتى از امام باقر (ع) نقل شده است كه پيامبر(ص) دو ركن يمانى و اسود را استلام مى‏‌كرد و آنها را مى‌‏بوسيد و صورتش را بر آنها مى‌‏نهاد.<ref>الكافى، ج 4، ص 408</ref>صحابه نيز به استلام رکن اهتمام داشتند.<ref>اخبار مکه، الازرقی ج1، ص332 - 339؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص144؛ التاريخ القويم، ج‏3، ص256</ref>بر اين اساس در برخي منابع اهل سنت، استلام رکن حجر الاسود مستحب دانسته شده است.<ref>التاريخ القويم، ج‏3، ص 255</ref> نيز شماري از  فقيهان شيعه بااستناد به روايات، استلام رکن حجر الاسود و ديگر ارکان را مستحب شمرده‌اند.<ref>الاستبصار، ج2، ص216؛ مصباح المتهجد، ص681؛ السرائر، ج1، ص572</ref>

به رغم وجود روايات و دلالت سيره نبوي در انجام استلام رکن در حين طواف، کساني از صحابه در طواف خود، استلام رکن نمي‌کردند و تنها به گفتن تکبير قناعت مي کردند؛<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص147 – 148</ref>گاه نيز در زمان تکبير تنها دست خود را بلند مي‌کردند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص148</ref>

استلام رکن تنها در طواف انجام نمي­‌شد، بلکه صحابه و بزرگان ديني در هر فرصت نسبت به استلام رکن اقدام مي­کردند؛ استلام پس از نماز جماعت توسط امامان مسجدالحرام و استلام در هر بار ورود به مسجد از جمله گزارش‌هاي منابع است.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص130 - 134؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334-335</ref>مسلمانان به تأسي از پيامبر پس از استلام رکن دستان خود را مي بوسيدند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص157 - 159؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334</ref>شماري از فقيهان شيعه به استحباب و برتري استقبال رکن حجرالاسود به هنگام نماز ‌گزاردن درون کعبه فتوا داده‌اند.<ref>من لا يحضره الفقيه، ج1، ص274؛ الحدائق الناضره، ج6، ص381؛ رياض المسائل، ج3، ص116</ref>

به گزارش منابع، پيامبر(ص)ميان رکن حجر و رکن يماني دعاهايي را زمزمه و يا توصيه مي کرد: الّلهم ربّنا آتنا في الدنيا حسنة و في الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و يا الّلهم إنّي أعوذ بك من الكفر و الفقر<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص145</ref> از جمله اين ادعيه است. همچنين دعاهاي متعددي از صحابه به نقل از پيامبر(ص) حين استلام رکن وارد شده است: بسم الله و الله اکبر، بسم اللّه و اللّه اكبر على ما هدانا اللّه، لا اله الا اللّه وحده لا شريك له، آمنت بالله و كفرت بالطاغوت<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص339</ref>‏ و باسم اللّه و اللّه أكبر إيمانا باللّه و تصديقا لإجابة محمد صلى اللّه عليه و سلم.<ref>التاريخ القويم، ج3، ص257</ref>