ویرایش صوری
(←اهمیت کتاب: ویرایش صوری) |
(ویرایش صوری) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۲۶]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad }} | {{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۲۶]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad }} | ||
'''اَخبار المدینه''' از منابع کهن تاریخ محلی مدینه، نوشته عمر بن شَبَّه (۱۷۳-۲۶۲ق). | '''اَخبار المدینه''' از منابع کهن تاریخ محلی مدینه، نوشته عمر بن شَبَّه (۱۷۳-۲۶۲ق). | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
[[ابن شبه|ابن شَبَّه]] در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری [[مدینه]] که اصول آن در کارهای [[عروة بن زبیر|عُروة بن زبیر]] (درگذشت ۹۴ق) و [[ابن شهاب زهری|ابن شهاب زُهری]] (درگذشت ۱۲۴ق) و [[موسی بن عقبه|موسی بن عُقبه]] (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،<ref>بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.</ref> نقشی اساسی داشت. بررسی گزارش‌های اخبار المدینه و تلاشی که او در هر گفتار به کار برده، اصالت کار او را نشان می‌دهد. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین [[حدیث]] به کار می‌رفته است؛ بدین معنا که سخن‌های شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاده<ref>درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.</ref> و سپس ابواب یا فصول گوناگون را درباره مکان‌ها و [[مسجد|مساجد]] و خانه‌های مدینه پدید آورده و با گزارش‌های تکمیل‌کننده، جوانب و ابعاد هر موضوع را واکاوی نموده است. | [[ابن شبه|ابن شَبَّه]] در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری [[مدینه]] که اصول آن در کارهای [[عروة بن زبیر|عُروة بن زبیر]] (درگذشت ۹۴ق) و [[ابن شهاب زهری|ابن شهاب زُهری]] (درگذشت ۱۲۴ق) و [[موسی بن عقبه|موسی بن عُقبه]] (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،<ref>بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.</ref> نقشی اساسی داشت. بررسی گزارش‌های اخبار المدینه و تلاشی که او در هر گفتار به کار برده، اصالت کار او را نشان می‌دهد. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین [[حدیث]] به کار می‌رفته است؛ بدین معنا که سخن‌های شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاده<ref>درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.</ref> و سپس ابواب یا فصول گوناگون را درباره مکان‌ها و [[مسجد|مساجد]] و خانه‌های مدینه پدید آورده و با گزارش‌های تکمیل‌کننده، جوانب و ابعاد هر موضوع را واکاوی نموده است. | ||
ابن شبه با | توجه به شأن نزول آیات، به ویژه در اخبار مربوط به سیره نبوی، از رویداد اِفک تا داستان مُسَیلَمه کذاب، از دیگر امتیازهای روش ابن شبه به شمار می‌رود. (برای نمونه: ج۱، ص۴۹، ۵۳، ۲۰۳، ۲۰۹۲۱۵) مقایسه میان گزارش‌های مدائنی (م.۲۲۵ق.) گر چه از جزئیات اخبار المدینه وی چندان آگاهی نداریم و ابن شبه نشان می‌دهد که ابن شبه تنها نقش راوی با واسطه از مدائنی را ندارد؛ بلکه کار او تکمیل و توسعه آثار مدائنی است و اتقان بیشتری دارد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۴۵-۴۶.</ref> | ||
اهمیت کتاب ابن شبه جز قدمت و کهن بودن، در تفصیل گزارش‌هایی است که در دیگر منابع کهن یافت نمی‌شوند؛ همچون اخباری از دوران خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان]]،<ref>نور علم، ش۴۰، ص۱۵۵-۱۵۶، «اثری نفیس اما ناشناخته».</ref> گزارش‌های گوناگون از طریق ابوغسان کنانی و دیگران از قبر [[حضرت فاطمه(س)]] (ج۱، ص۱۰۴۱۱۰)، [[رویداد فدک]] (ج۱، ص۱۹۵۲۱۸) و دیگر رویدادهای مهم آغاز [[اسلام]]. اخبار المدینه به منزله متنی مهم در میان تواریخ محلی و اثری ارزشمند در گردآوری گزارش‌های دوره [[خلافت]] ارزیابی شده است.<ref>منابع تاریخ اسلام، ص۱۳۸.</ref> آگاهی‌های این کتاب، به گونه‌ای گسترده در میراث مدینهنگاری بازتاب یافته و تاریخنگارانی مانند [[ابواسحاق حربی]]،<ref>المناسک، ص۴۴۱، ۴۴۵، ۴۴۶، ۴۴۸، ۴۵۰، ۴۵۴، ۴۵۷، ۴۶۵.</ref> (درگذشت ۲۸۵ق)، [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۱، ص۱۲۷، ۱۸۶، ۵۹۶؛ ج۲، ص۱۶۰؛ ج۳، ص۴۱۱، ۴۳۷، ۴۸۴، ۵۵۴، ۶۱۳؛ ج۴، ص۲۰۰، ۳۹۰، ۴۰۷، ۵۱۲.</ref> (درگذشت ۸۵۲ق)، [[سمهودی]] (درگذشت ۹۱۱ق) و ا[[حمد بن عبدالحمید عباسی]]<ref>عمدة الاخبار، ص۵۱، ۱۴۳، ۱۴۴،۱۵۲، ۱۵۳، ۱۵۴.</ref> (سده دهم قمری) در آثار خود از آن بهره گرفته‌اند. بیشتر این گزارش‌ها به سمهودی اختصاص دارد. با این‌که او گویا همه کتاب ابن شبه را در دست نداشته، در حدود ۳۵۰ خبر را از وی گزارش کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۶۴، ۶۵، ۶۷، ۶۸، ۱۲۵، ۲۰۹، ۲۴۰، ۳۰۰، ۳۸۵، ۴۳۸؛ ج۲، ص۳۸، ۱۱۷، ۲۰۱، ۲۴۵، ۲۷۵، ۳۲۷، ۳۳۰، ۴۴۸، ۴۵۲؛ ج۳، ص۱۶، ۲۱، ۵۶، ۷۴، ۸۸، ۱۲۱، ۱۴۷، ۱۷۳، ۲۰۷، ۲۶۲، ۲۸۴، ۳۳۲؛ ج۴، ص۱۴،۷۰، ۱۶۵، ۱۹۱، ۲۳۹،۳۱۰.</ref> | |||
ابوبکر جوهری (درگذشت ۳۲۳ق) از شاگردان ابن شبه، در کتاب ا[[لسقیفة و فدک]]، روایت‌هایی از وی آورده که به نظر برخی از محققان در بازسازی بخش گمشده اخبار المدینه درباره [[سقیفه]] و [[واقعه فدک]] تأثیر اساسی دارد.<ref>منابع تاریخ اسلام، ص۱۷۰.</ref> [[احمد بن ابی‌طاهر طیفور]] (درگذشت ۲۸۰ق) شاگرد دیگر ابن شبه به پیروی از او، کتاب بغداد را بر محور رویدادهای بغداد، در تاریخ [[خلافت بنی‌عباس|خلفای عباسی]] تا پایان دوره [[مهتدی|مُهتدی]] (درگذشت ۲۵۶ق) تألیف کرد. از این کتاب تنها جزء ششم درباره رخدادهای دوره [[مأمون]] بر جای مانده است. | |||
==روش کتاب== | ==روش کتاب== | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۸: | ||
ویژگی دیگر کار ابن شبه، آمیختن تاریخ سیاسی و جغرافیای طبیعی است. او همچون مهندسی متخصص، به موقعیت جغرافیایی هر خانه و مناسبات مکانی و تاریخ شکل‌گیری منازل و محلات و کوچه‌ها توجه می‌کند (برای نمونه: ج۱، ص۲۲۹۲۷۳) و از این رو در زمره دانشوران پایهگذار فن خِطَط مدینه جای می‌گیرد. | ویژگی دیگر کار ابن شبه، آمیختن تاریخ سیاسی و جغرافیای طبیعی است. او همچون مهندسی متخصص، به موقعیت جغرافیایی هر خانه و مناسبات مکانی و تاریخ شکل‌گیری منازل و محلات و کوچه‌ها توجه می‌کند (برای نمونه: ج۱، ص۲۲۹۲۷۳) و از این رو در زمره دانشوران پایهگذار فن خِطَط مدینه جای می‌گیرد. | ||
ابن شبه با چند واسطه به تاریخ‌نگاران [[مغازی]] و سیره مدینه، می‌پیوندد و با نقل سلسله سند هر گزارش، بر این پیوستگی و اصالت، صحه می‌گذارد. گاه وی در پایان گزارش، دیدگاه خود را درباره موضوع و خبر بیان می‌کند. (برای نمونه: ج۱، ص۱۰۳) توجه به انساب و تبارشناسی، استناد به شعر کهن، فراوانی استنادهای [[قرآن|قرآنی]] و یادکرد [[شأن نزول|شأن نزول‌ها]]، ارجاع به احکام و مناسک [[فقه|فقهی]] و آمیختن تاریخ با جغرافیا که از ویژگی‌های عمومی تاریخ‌نگاری مدینه است، در کتاب ابن شبه به چشم می‌خورد. توانایی او در تبیین و توضیح هر موضوع با ستایش [[سخاوی]] (درگذشت ۹۰۲ق) روبه‌رو گشته است.<ref>التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۱.</ref> | |||
==ساختار و محتوا== | ==ساختار و محتوا== | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۳: | ||
{{کتاب‌های مرتبط با حج}} | {{کتاب‌های مرتبط با حج}} | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[رده:کتاب‌های ابن شبه]] | [[رده:کتاب‌های ابن شبه]] | ||
[[رده:کتاب‌های قرن سوم قمری]] | [[رده:کتاب‌های قرن سوم قمری]] | ||
[[رده:کتاب‌های درباره مدینه]] | [[رده:کتاب‌های درباره مدینه]] | ||