←پیشینه
(←پیشینه) |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پله‌ای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن می‌ایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری می‌کنند.<ref name=":0" /> | همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پله‌ای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن می‌ایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری می‌کنند.<ref name=":0" /> | ||
== معرفی اجمالی == | |||
شاذروان، برآمدگى شيب‌دار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ۱۳۸۷ش، ص۶۹.</ref> و پایین در کعبه،<ref>میقات الحج (عربی)، ۱۴۳۵ق، ص۲۷۰.</ref> وجود دارد. | |||
دهخدا اصل واژه شاذروان را فارسی و معرّب شادروان دانسته و به «پايه و اساس» معنا کرده است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه شاذروان.</ref> برخی معتقدند به آن شاذروان گفته‌اند چون پرده کعبه به حلقه‌هایی که در آن قرار دارد متصل می‌شود (چادربان).<ref>مرآت الحرمین، ۱۳۹۲ش، ص۵۱.</ref> به شاذروان «تأزیر» نیز گفته شده؛ چراکه برای کعبه مانند اِزار است.<ref>مصباح المنیر، ذیل ماده شذر.</ref> | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
شاذروان را بخشی از کعبه ساخته شده از سوی ابراهیم(ع) دانسته‌اند، که قریش هنگام تجدید بنای کعبه، به دلیل کمبود مال حلال،<ref name=":11" /> از آن کاست.<ref>مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۲۶۷.</ref> | |||
قریش مساحت کعبه را از چهار طرف کاهش دادند؛<ref name=":11">«مفرحة الانام فى تأسيس بيت‌اللّه الحرام»، ص۲۴.</ref> البته ضلع حجر اسماعیل بیش از دیگر ضلع‌ها کاهش یافت. پیش از آن، این ضلع از کعبه، تا نیمی از حجر اسماعیل ادامه داشت.<ref name=":0" /> به همین دلیل ضلع حجر اسماعیل، شاذروان ندارد.<ref name=":0" /> چراکه مرز کعبه نیست، بلکه مرز کعبه شش ذراع و یک وجب پس از دیوار کنونی کعبه، به سمت حجر است.<ref name=":12" /> در پايين ضلع حجر اسماعیل، به جای شاذروان پاسنگى به ارتفاع ده و عرض چهل سانتيمتر وجود دارد كه حاجيان بر روى آن مى‌ايستند و دیوار کعبه را استلام می‌کنند.<ref name=":12">مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.</ref> | قریش مساحت کعبه را از چهار طرف کاهش دادند؛<ref name=":11">«مفرحة الانام فى تأسيس بيت‌اللّه الحرام»، ص۲۴.</ref> البته ضلع حجر اسماعیل بیش از دیگر ضلع‌ها کاهش یافت. پیش از آن، این ضلع از کعبه، تا نیمی از حجر اسماعیل ادامه داشت.<ref name=":0" /> به همین دلیل ضلع حجر اسماعیل، شاذروان ندارد.<ref name=":0" /> چراکه مرز کعبه نیست، بلکه مرز کعبه شش ذراع و یک وجب پس از دیوار کنونی کعبه، به سمت حجر است.<ref name=":12" /> در پايين ضلع حجر اسماعیل، به جای شاذروان پاسنگى به ارتفاع ده و عرض چهل سانتيمتر وجود دارد كه حاجيان بر روى آن مى‌ايستند و دیوار کعبه را استلام می‌کنند.<ref name=":12">مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.</ref> | ||
شاذروان با کیفیت کنونی آن، ساخته عبدالله بن زبیر دانسته شده است. هنگامی که ابن زبیر کعبه را بازسازی می‌کرد، پی‌های کعبه در زمان ابراهیم(ع) کشف شد و او شاذروان را بر روی آن بنا کرد.<ref>مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳؛ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ۱۵۳.</ref> درباره پیشینه و فلسفه ایجاد شاذروان، نظرهای دیگری نیز وجود دارد که چنین‌اند: | شاذروان با کیفیت کنونی آن، ساخته عبدالله بن زبیر در سال ۶۴ هجری دانسته شده است.<ref name=":2" /> هنگامی که ابن زبیر کعبه را بازسازی می‌کرد، پی‌های کعبه در زمان ابراهیم(ع) کشف شد و او شاذروان را بر روی آن بنا کرد.<ref>مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳؛ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ۱۵۳.</ref> درباره پیشینه و فلسفه ایجاد شاذروان، نظرهای دیگری نیز وجود دارد که چنین‌اند: | ||
* شاذروان به وسیله خزاعیان هنگامی که امور مکه و کعبه در دست آنها بود، برای محافظت کعبه از سیل ساخته شد.<ref name=":2">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ۱۵۳.</ref> | * شاذروان به وسیله خزاعیان هنگامی که امور مکه و کعبه در دست آنها بود، برای محافظت کعبه از سیل ساخته شد.<ref name=":2">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ۱۵۳.</ref> | ||
* عبدالله بن زبير، براى حفظ ديوار كعبه از نفوذ آب و نيز جلوگيرى از كشيده شدن بدن طواف‌كنندگان با پرده كعبه، شاذروان را ايجاد كرد، تا به هنگام شلوغى، بدن آنان آسيب نبيند و پرده نيز از بين نرود.<ref>معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۴۷.</ref> | * عبدالله بن زبير، براى حفظ ديوار كعبه از نفوذ آب و نيز جلوگيرى از كشيده شدن بدن طواف‌كنندگان با پرده كعبه، شاذروان را ايجاد كرد، تا به هنگام شلوغى، بدن آنان آسيب نبيند و پرده نيز از بين نرود.<ref>معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۴۷.</ref> | ||
* به نقل از کتاب الرحلة الحجازیة نوشته محمد لبیب بتنونی (درگذشت ۱۳۵۷ق)، تاریخ‌نگار مصری، شاذروان از ساخته‌های حجاج بوده که برای استحکام کعبه در برابر سیل بنا کرده است. دلیل وی اصطلاح شاذروان است؛ زيرا در زمان حَجاج تعدادى كارگر ساختمانى ايرانى براى ساختمان كعبه به مكه آمدند و اين اصطلاح كه كلمه‌اى فارسى است، بر آن اطلاق شد.<ref>کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲ و ۱۵۳.</ref> در مقابل برخی معتقدند حجاج در بازسازی کعبه، تغییری در محل قرار گرفتن شاذروان که ابن زبیر ساخته بود، ایجاد نکرد.<ref name=":2" /> | * به نقل از کتاب الرحلة الحجازیة نوشته محمد لبیب بتنونی (درگذشت ۱۳۵۷ق)، تاریخ‌نگار مصری، شاذروان از ساخته‌های حجاج بوده که برای استحکام کعبه در برابر سیل بنا کرده است. دلیل وی اصطلاح شاذروان است؛ زيرا در زمان حَجاج تعدادى كارگر ساختمانى ايرانى براى ساختمان كعبه به مكه آمدند و اين اصطلاح كه كلمه‌اى فارسى است، بر آن اطلاق شد.<ref>کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲ و ۱۵۳.</ref> در مقابل برخی معتقدند حجاج در بازسازی کعبه، تغییری در محل قرار گرفتن شاذروان که ابن زبیر ساخته بود، ایجاد نکرد.<ref name=":2" /> | ||
== بازسازی‌ها == | == بازسازی‌ها == | ||
تعداد بنا و مرمّت‌های شاذروان در طول تاریخ | تعداد بنا و مرمّت‌های شاذروان در طول تاریخ | ||
* شاذروان | * شاذروان در اواخر قرن سوم هجری به وسیله گچ و سنگ مرمر پوشانیده شد.<ref name=":2" /> | ||
* بخش‌هایی از شاذروان در سال ۵۴۲ق، تعمیر و مرمّت شد.<ref name=":3" /> | |||
* | * بنای شاذروان در سال ۶۳۶ق، تعویض گردید.<ref name=":3" /> | ||
* | * تغییراتی در شاذروان، در سال ۶۶۱ق داده شد.<ref name=":3" /> | ||
* | * تغییرات دیگری در آن در سال ۶۷۰ق، ایجاد شد.<ref name=":3" /> | ||
* | * شاذروان از دهه اول سال ۶۷۰ق به‌صورت شیب‌دار درآمد. پیش از آن، به‌صورت پله که گاه بعضی از عوام در هنگام طواف بر روی آن حرکت می‌کرده‌اند تا اینکه پس از آن، ساختمان شاذروان تغییر پیدا کرد و به شکل کنونی آن درآمد، بطوری‌که هیچ‌کس نمی‌تواند به هنگام طواف، روی آن حرکت کند.<ref name=":3" /> | ||
* | |||
* ابن فهد گوید: شاذروان در سال ۸۳۸ هجری به وسیله سودون محمدی مرمّت شد.<ref name=":3" /> | * ابن فهد گوید: شاذروان در سال ۸۳۸ هجری به وسیله سودون محمدی مرمّت شد.<ref name=":3" /> | ||
* بنا به‌گفته ابن فهد، در محرم سال ۸۴۶ هجری نیز شاذروان تعمیر شد.<ref name=":3" /> | * بنا به‌گفته ابن فهد، در محرم سال ۸۴۶ هجری نیز شاذروان تعمیر شد.<ref name=":3" /> | ||