کاربر:Salar2/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها

روغن مالي از دو واژه «روغن» و «ماليدن» ترکيب شده است. «روغن» به ماده اي چرب گفته مي شود که از پيه و شير حيوانات و يا از گياهان گرفته مي شود و در حرارت متعارف ميعان پيدا مي کند.<ref>. لغت نامه، ج8، ص10917؛ فرهنگ فقه، ج4، ص196.</ref> در عربي به آن «دُهن» گفته مي شود<ref>. معجم مقاييس اللغه، ج2، ص308؛ تاج العروس، ج18، ص212-209؛ مجمع البحرين، ج6، ص249«دهن».</ref>و به روغني که از زيتون گرفته مي شود «زَيت»<ref>. معجم مقاييس اللغه، ج3، ص39؛ لسان العرب، ج2، ص35؛ تاج العروس، ج3، ص56«زیت».</ref>و به روغني که از شير حيوانات گرفته مي شود «الزُبد» و «السَمن» گفته مي شود با اين تفاوت که «الزبد» به روغن حيواني قبل از مذاب شدن اطلاق مي گردد.<ref>. العين، ج7، ص357؛ لسان العرب، ج3، ص192؛ تاج العروس، ج4، ص471«زبد».</ref> به چربي که از بدن و گوشت حيوان گرفته مي شود «شَحم» گفته مي شود. <ref>. لغت نامه، ج9، ص12501؛ لسان العرب، ج12، ص319«شحم».</ref>به عمل روغن ماليدن «اِدهان»، «إدّهان» «تدهُّن»<ref>. الصحاح، ج‌5، ص: 2115‌؛ لسان العرب، ج13، ص209؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص320«دهن».</ref> و «تدهين»<ref>. تاج العروس، ج4، ص202«مرح»؛ مستند الشيعه، ج11، ص394.</ref>مي گويند. عمل روغن ماليدن يکي از سنت هاي رايج در ميان بسياري از ملت ها بوده است که از گذشته تا حال  افرادي به بدن، صورت و موهاي خود، براي اهدافي همچون حفظ سلامت، لطافت پوست، درمان و زيبايي روغن مي¬ماليده اند.  

در اسلام روغن ماليدن عملي مشروع و در مواردي مستحب شمرده شده و به جهت آثار و فوائد مادي و معنوي فراوان اين عمل بر انجام آن تاکيد زيادي شده است. در حديثي آمده است که رسول خدا(ص) ماليدن روغن را دوست مي داشت و چرکين و آشفته بودن سر و بدن را ناخرسند مي شمرد.<ref>. وسائل الشيعه، ج2، ص157؛ بحار الانوار، ج16، ص247؛ مکارم الاخلاق، ص33.</ref> در روايتي علي(ع) فرمود: روغن پوست را نرم و ذهن را زياد و مجاري آب به بدن را باز مي کند و سختي و آلودگي پوست را زدوده و آن را روشن و شفاف مي کند.<ref>. الکافي، ج6، ص519؛ الخصال، ص611؛ بحار الانوار، ج10، ص90.</ref> امام صادق(ع) نيز روغن مالي را سبب برطرف شدن بدي برشمرد<ref>. الکافي، ج6، ص519؛ وسائل الشيعه، ج2، ص156.</ref> و هديه دادن روغن را توصيه کرده است.<ref>. وسائل الشيعه، ج2، ص159؛ بحار الانوار، ج73، ص145.</ref>

همچنين براي روغن مالي آدابي نيز ذکر شده است. از جمله در روايات بر انجام روغن مالي در شب توصيه شده است. در حديثي امام باقر(ع) فرمود: روغن مالي در شب سبب جريان يافتن روغن در رگها شده و آبياري شدن پوست و سفيد شدن صورت مي گردد.<ref>. الکافي، ج6، ص519؛ وسائل الشيعه، ج2، ص158؛ طب الائمه، ص93.</ref> ادب ديگر اين عمل شروع از سر و قسمت بالاي بدن است. در سيره رسول خدا(ص) نقل شده که آن حضرت هنگام روغن مالي نخست سر و سپس ريش را روغن مالي مي کردند و نيز نقل شده که آن حضرت نخست دو ابرو و سپس سبيل را روغن مالي مي کردند و در پي آن روغن را داخل بيني کرده و مي بوييدند و سپس سر را روغن مالي مي کردند.<ref>. وسائل الشيعه، ج2، ص157؛ بحار الانوار، ج16، ص247؛ مکارم الاخلاق، ص33.</ref>در احاديثي ديگر مردان از روغن ماليدن به بدن در هر روز منع شده و اين عمل سبب شبيه شدن آنان به زنان شمرده شده است.<ref>. الکافي، ج6، ص520؛ وسائل الشيعه، ج2، ص160؛ جامع احاديث الشيعه، ج16ف ص665.</ref>از اين رو در احاديثي ديگر مردان به يک بار روغن ماليدن در سال يا هر ماه<ref>. الکافي، ج6، ص520؛ جامع احاديث الشيعه، ج16، ص665؛ وسائل الشيعه، ج2، ص160.</ref>و در برخي روايات به انجام يک مرتبه در هر جمعه توصيه شده اند. <ref>. الکافي، ج6، ص520؛ وسائل الشيعه، ج2، ص160؛ جامع احاديث الشيعه، ج16، ص676.</ref> در حديثي نيز به گفتن بسم الله هنگام روغن مالي و خواندن دعاي: « اللهم إني أسألك الزين والزينة والمحبة وأعوذ بك من الشين والشنآن والمقت» پس از ريختن روغن در کف دست براي انجام اين عمل سفارش شده است.<ref>. الکافي، ج6، ص519 و 520؛ وسائل الشيعه، ج2، ص159؛ جامع احاديث الشيعه، ج16، ص666.</ref>

 روغن مالي در حال احرام: روغن مالي هر چند عملي مباح و بلکه مستحب است، ولي به جهت داشتن بوي خوش و زينت بودن، يکي از مظاهر رفاه و توجه شخص به خويشتن به شمار مي رود، از اين رو با حکمت احرام منافات داشته و اسلام استعمال آن را در حال احرام منع کرده است. همه فقيهان شيعه<ref>. تذکرة الفقهاء، ج7، ص323؛ الحدائق الناضره، ج15، ص500؛ مستند الشيعه، ج7، ص394.</ref> و فقهاي مذاهب مختلف اهل سنت<ref>. فتح العزيز، ج7، ص457؛ المدونة الکبري، ج1، ص455؛ المبسوط، ج4، ص122.</ref>روغن مالي را به طور کلي از محرمات احرام شمرده اند. برخي از فقيهان اماميه گفته اند: در حرمت روغن مالي تفاوتي ميان اين که اين عمل از سوي خود محرم انجام شود يا ديگري به بدن او روغن بمالد وجود ندارد، چنان که تفاوتي ميان اين که روغن ياد شده مذاب يا غير مذاب باشد، به سر يا بقيه اعضاي بدم ماليده شود، به قصد زينت يا هدف ديگر- به جز موارد ضرورت- ماليده شود، روغن خوراکي يا غير خوراکي باشد، روغن پاک يا نجس باشد وجود ندارد و در همه اين موارد روغن مالي حرام است.<ref>. کشف الغطاء، ج4، ص571.</ref>

فقهاي اماميه و اهل سنت در مورد حکم ماليدن روغن غيرمعطر از سوي محرم اختلاف نظر دارند. مشهور فقيهان اماميه روغن مالي با روغن غير معطر را حرام مي دانند.<ref>. الخلاف، ج‌2، ص303‌؛ الحدائق الناضره، ج15، ص501؛ مستند الشيعه، ج11، ص394.</ref> امام خميني و آيت الله سيستاني از فقهاي معاصر اماميه از جمله پيروان اين ديدگاه هستند.<ref>. تحرير الوسيلة، ج1، ص424؛ مناسک حج (سيستاني)، ص128-129.</ref> دليل اينان بر حرمت رواياتي است که در آنها به طور مطلق از حرمت روغن مالي در حال احرام ياد شده است يا رواياتي که در آنها روغن مالي تنها در حال ضرورت مباح شمرده شده است.<ref>. الحدائق الناضره، ج15، ص502؛ مستند الشيعه، ج11، ص394.</ref> بيشتر فقيهان مذاهب اهل سنت نيز قائل به حرمت اين عمل بر محرم هستند.<ref>.  بدائع الصنائع، ج2، ص190؛ المدونة الکبري، ج1، ص455؛ المغني، ج3، ص300.</ref> دليل برخي از آنان منافات روغن مالي با ژوليدگي و غبارآلودگي است که در حديث نبوي يکي از ويژگيهاي حج گزار در حال احرام شمرده شده است.<ref>. المبسوط، ج4، ص122.</ref> شافعي و برخي فقهاي ديگر اهل سنت استفاده از روغن غير معطر را براي دست ها و  بدن جايز مي داند، اما بر آنند که استفاده از آن براي موهاي سر جايز نيست؛ زيرا روغن غير معطر نيز سبب مرتب شدن موها و از بين رفتن ژوليدگي مي شود که اين امر با حکمت احرام سازگار نيست.<ref>. الأم، ج2، ص166 ، ج5، ص 247؛ المجموع، ج7، ص282؛ المغني، ج3، ص300.</ref>  

در مقابل برخي از فقيهان اماميه روغن مالي با روغن هاي غير معطر را بر محرم جايز شمرده اند. دليل اينان افزون بر اصل اباحه، رواياتي است که اين عمل در موارد مداوا جايز شمرده شده است.<ref>. مختلف الشيعه، ج4، ص74؛ الحدائق الناضره، ج15، ص503.</ref>پيروان نظريه مشهور در پاسخ گفته اند: اصل اباحه از يک سو مخالف احتياط است و از سوي ديگر هنگامي به آن استناد مي شود که دليلي بر حرمت وجود نداشته باشد و در مورد بحث دليل بر حرمت وجود دارد. روايات مورد استناد نيز اختصاص به موارد ضرورت دارد که همگان بر جواز آن اتفاق نظر دارند.<ref>. مختلف الشيعه، ج4، ص74؛ الحدائق الناضره، ج15، ص503؛ جواهر الکلام، ج18، ص376.</ref>

فقهاي شيعه به اتفاق با استناد به روايات، استعمال روغن معطر را بر محرم حرام دانسته اند.<ref>. منتهى المطلب، ج‌10، ص206‌؛ الحدائق الناضرة، ج15، ص500؛ جواهر الکلام، ج18، ص374.</ref>همه فقيهان مذاهب اهل سنت نيز قائل به حرمت ماليدن روغن معطر بر بدن هستند.<ref>. المجموع، ج7، ص279؛ المدونة الکبري، ج1، ص455 - 456؛ المبسوط، ج4، ص8.</ref> هر چند در مورد برخي از روغن هاي معطر همچون بنفشه اختلاف نظر دارند که برخي از آنان از جمله مالک و ابوثور و اصحاب رأي قائل به کراهت ماليدن آن به بدن هستند<ref>. المدونة الكبرى، ج1، ص456؛  المغني، ج3، ص300.</ref> و شافعي آن را خارج از مصاديق روغن معطر دانسته است.<ref>.  المجموع، ج7، ص 278 - 279؛  فتح العزيز، ج7، ص458.</ref> دليل برخي از اينان بر حرمت روايتي از رسول خدا (ص)است که در آن حج گزار به صفت ژوليده و غبار آلود بودن توصيف شده است و روغن مالي کردن با صفت ياد شده منافات داشته و اين ويژگي حج گزار را از بين مي برد.<ref>. المبسوط، ج4، ص8.</ref> دليل ديگر آن است که هدف حج گزار استفاده از بوي خوش روغنهاي معطر و طلب آسايش با آنها است که اين امر بر محرم حرام است.<ref>. المغني، ج3، ص300.</ref>  

همچنين فقيهان اسلامي در مورد روغن مالي با روغن هاي معطر قبل از احرام در صورتي که اثر آن تا بعد از احرام باقي مي ماند اختلاف نظر دارند. مشهور فقيهان شيعه با استناد به رواياتي که در آنها اين عمل قبل از احرام نهي شده، روغن مالي با روغنهاي معطر را حرام شمرده اند.<ref>. تذکرة الفقهاء، ج7، ص226 و 227؛ الحدائق الناضره، ج15، ص501 و 502؛ جواهر الکلام، ج18، ص375.</ref>اما در مقابل برخي فقيهان با استناد به اصل اباحه و اطلاق برخي روايات که از اباحه روغن مالي قبل از احرام ياد شده و رواياتي که در آنها اين عمل بر محرم مکروه شمرده شده و نيز محل بودن حج گزار قبل از احرام اين عمل را مباح و مکروه شمرده اند.<ref>. ر.ک: مستند الشيعه، ج11، ص395؛ الحدائق الناضره، ج15، ص500؛ رياض المسائل، ج6، ص321.</ref>اما پيروان ديدگاه مشهور، دلايل ياد شده را براي اثبات اين ادعا کافي ندانسته و از آنها پاسخ داده اند.<ref>. مستند الشيعه، ج11، ص395؛ الحدائق الناضره، ج15، ص500؛ رياض المسائل، ج6، ص321.</ref> بيشتر فقيهان مذاهب اهل سنت با استناد به روايتي از عايشه که در آن از معطر کردن رسول خدا قبل از احرام از سوي وي سخن به ميان آمده، اين عمل را جايز دانسته اند.<ref>. الام، ج7، ص227؛ المبسوط، ج4، ص4؛ المغني، ج3، ص227.</ref>اما از مالک نقل شده که وي اين عمل را ناخوشايند شمرده است.<ref>. المدونة الکبري، ج1، ص361؛ مواهب الجليل، ج4، ص231.</ref>

به نظر مشهور فقيهان اماميه ماليدن روغن معطر به بدن هر چند براي ضرورت و درمان باشد کفاره دارد.<ref>. شرائع الاسلام، ج1، ص185؛ منتهى المطلب ج‌10، ص205 - 206؛  تحرير الأحكام، ج‌2، ص: 35‌.</ref> دليل اين امر روايت معاوية بن عمار است که در آن کفاره در صورت روغن مالي براي مداوا ثابت دانسته شده است.<ref>. الخلاف، ج2، ص302؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص323- 320؛ الحدائق الناضره، ج15، ص504.</ref>برخي فقيهان به جهت مقطوع بودن روايت ياد شده و اشتمال آن بر کفاره جاهل، در حالي که بر جاهل کفاره واجب نيست و اختصاص روايت به مورد ضرورت، دلالت روايت را بر مدعا ثابت ندانسته، ولي گفته اند: به جهت اتفاق فقيهان متقدم بر حکم ياد شده و اعتضاد اين حکم با روايت مذکور، احتياط اقتضا مي کند که در اين مساله به وجوب کفاره حکم کرد.<ref>. الحدائق الناضره، ج15، ص504 - 505.</ref> پيروان اين ديدگاه کفاره روغن مالي را در صورت ارتکاب اين عمل از روي علم و عمد يک گوسفند و در صورت ارتکاب آن از روي جهل اطعام فقير دانسته اند.<ref>. ارشاد الاذهان، ج1، ص324؛ مناسک الحج، تبريزي، ص126؛ مناسک الحج، سيستاني، ص129.</ref>در مقابل برخي کفاره ياد شده را مستحب شمرده<ref>. مناسک الحج، وحيد خراساني، ص105.</ref>و يا آن را لازم ندانسته اند.<ref>. مناسک الحج، فياض، ص131.</ref>اما به نظر فقيهان اماميه روغن مالي با روغن غير معطر کفاره ندارد. دليل اين امر علاوه بر اصل برائت، روايتي از امام صادق(ع) است که در آن اين عمل جايز شمرده شده و از کفاره سخني به ميان نيامده است.<ref>. الخلاف، ج‌2، ص: 303‌؛  تذکرة الفقهاء، ج7، ص320؛  تحرير الوسيلة، ج1، ص424.</ref> اما اهل سنت در اين مورد اختلاف دارند. حنفيه برآنند که در صورت روغن مالي عضو کامل با روغن معطر بايد حيواني را قرباني کند و در غير اين صورت پرداخت صدقه کفايت مي کند، اما در مورد روغن مالي با روغن غير معطر اختلاف نظر دارند. ابو حنيفه قرباني کردن حيواني را واجب شمرده است، اما ابويوسف و برخي فقيهان ديگر تنها پرداخت صدقه را کافي شمرده اند.<ref>. المبسوط، ج4، ص122؛  بدائع الصنايع، ج2، ص190.</ref> شافعي در ماليدن روغن غير معطر به سر و محاسن کفاره را ثابت مي‌داند و در غير مواضع ياد شده به وجوب کفاره معتقد نيست، ولي در روغن معطر کفاره را مطلقا واجب دانسته است.<ref>. الام، ج2، ص152؛  المجموع، ج7، ص279 ،282 ،462؛  مغني المحتاج، ج1، ص520.</ref> مالکيه نيز برآنند که روغن مالي با روغن معطر کفاره دارد، ولي با روغن غير معطر کفاره ندارد.<ref>. المغني، ج3، ص300 - 301.</ref>همچنين بيشتر فقهاي مذاهب اهل سنت از وجوب کفاره در صورت ضرورت اين عمل ياد کرده اند،<ref>. الام، ج2، ص224؛ مواهب الجليل، ج4، ص229؛ المغني، ج3، ص301.</ref>اما حنفيه پرداخت کفاره را در صورت ضرورت واجب ندانسته اند.<ref>. المبسوط، ج4، ص123.</ref>