سوغات: تفاوت میان نسخه‌ها

سوغات در معناي لغوي به معناي تحفه، ره آورد و هديه در بازگشت از سفر است که فرد براي خود، آشنايان،خويشان و دوستان مي¬آورد.  هديه اختصاص به هديه‌هاي مادي ندارد و هداياي معنوي بر ماديات برتري دارند.  

بر اساس روايات، هديه دادن عملي پسنديده است که باعث ايجاد محبت و الفت و از بين رفتن کينه‌ها مي‌شود.  در روايتي از پيامبر به تهيه سوغاتي توسط مسافر توصيه شده است. در رواياتي، تهيه سوغات سفر حج، توصيه شده است: الْهَدِيةُ مِنْ نَفَقَةِ الْحَجِ  يا هَدِيةُ الْحَجِّ مِنَ الْحَجِّ  از امام صادق(ع) روايت شده است. روايت اول را به يکي از اين سه احتمال معنا کرده اند: 1. ثواب سوغات به اندازه نفقه و هزينه‌هاي حج است؛

2. هزينه سوغات مانند ديگر هزينه¬هاي حج (هزينه سفر، تامين آذوقه و...) بر مستطيع واجب است؛

3.  حج گزار به همان مقدار که نفقه دارد، سوغاتي بخرد نه بيش از آن.  

از اين روايت و ديگر روايات، به طور کلي، مي‌توان استحباب خريد سوغاتي را استنباط نمود ولي خريد سوغات جزء استطاعت شمرده نمي‌شود و ناتواني از خريد سوغات، مجوز ترك حج نيست.  بر اين اساس خريد سوغاتي در صورت تمکن مالي، مستحب است و ثواب هديه و خريد سوغاتي براي دوستان و خانواده همانند ثواب ساير هزينه¬هاي حج  است.  

رسم خريد سوغاتي در ميان ايرانيان از دير باز رواج داشته و شواهدي بر آن در منابع دوران صفويه و قاجاريه وجود دارد.  در اين دوران، سوغاتي¬ها بيشتر از سفرهاي زيارتي و سفر به فرنگ وارد کشور مي¬شد. بنابر گزارشي، بادبزن¬هاي عربي، خرما و قهوه از سوغاتي¬هايي حج گزاران بوده است.  رواج فرهنگ سوغات حج تا جايي بوده که در ترانه¬هاي عاميانه و اشعار از آن نام برده شده و مثل¬هاي مختلفي در مورد سوغات شکل گرفته است.  

در گذشته مردم ايران، در روز خاصي بعد از سفر، سوغاتي¬ها را توزيع مي¬کردند امروزه زائران، سوغاتي را ميان نزديکان و کساني که به ديدن آنها مي¬آيند، تقسيم مي¬کنند.  

امروزه حضور ايرانيان در بازارهاي مکه و مدينه پر رنگ است  و سهم عمده اي در رونق بازار خريد سوغات دارند.  برخي گزارش ها ميزان خريد ايرانيان را بيش از ساير کشورها دانسته اند.  

با اينکه کارکردهاي اقتصادي سفر حج مورد قبول مسلمانان بوده است, غلبه رويکرد اقتصادي بر جنبه معنوي زيارت، و اصالت دادن به آن از آسيب هاي سفر حج به شمار آمده است. نهي کردن حاجيان از خريد کالاهاي تجملي و گذراندن زمان در بازارها از جمله توصيه هايي است که در راهنماهاي حج از سوي کارشناسان مذهبي مطرح شده است. رهبران مذهبي مانند امام خميني  و آيت الله خامنه اي  نيز زائران را از افراط در توجه به سوغاتي باز مي¬دارند. همچنين کارشناسان بر سوغات معنوي سفر حج که تقويت جنبه هاي عبادي و اخلاق اسلامي زائر است، تاکيد کرده اند. خستگي و کاهش انرژي حاجيان در اثر خريد طولاني مدت سوغات از موارد هشدارهاي بهداشتي دست اندرکاران برگزاري حج است.

خارج شدن ارز از کشورهاي مبدأ را از ديگر آسيب هاي خريد سوغات در مکه و مدينه دانسته اند.  گفته شده بخش عمده کالاهاي موجود در بازارهاي حرمين ساخت کشورهاي غير اسلامي است؛ از اين رو، برخي از لزوم تشکيل بازارهاي مشترک اسلامي سخن گفته اند تا بتوان با اين راهکار، هزينه خريد سوغاتي صرف کالاهايي توليد شده مسلمانان و صرف رشد اقتصادي کشورهاي مسلمان شود.  برخي از نويسندگان ايراني گفته اند حاجيان سوغات ها را از داخل ايران خريداري کنند تا به اقتصاد داخلي کمک کنند.